هوای مشهد در وضعیت «ناسالم» برای گروه‌های حساس (۱۷ مهر ۱۴۰۴) نایب‌رئیس شورای شهر مشهد: واسطه‌گری‌های ناسالم، گردشگری سلامت مشهد را زمین‌گیر کرد شهردار مشهد مقدس: فلسفه وجودی مشهد، بر محور ولایت و امامت است | گردشگری سلامت، نیازمند سامان‌دهی و مقابله با دلالی + فیلم رئیس شورای اسلامی شهر مشهد: زائران مشهد باید تجربه‌ای فراتر از زیارت داشته باشند آیین رونمایی از اکوسیستم گردشگری «زیوان» شهرداری مشهد برگزار شد وزارت بهداشت در پی حذف هپاتیت C تا ۳ سال آینده والدِ آگاه، والدِ ناآگاه | باید و نباید‌های تربیت کودک از دو منظر روان‌شناختی و دینی مهاجرانی: نمایندگان حق دارند وزرا را استیضاح کنند، اما سیاسی‌کاری ممنوع اعلام نتایج دوره بدون آزمون کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد ویژه استعدادهای درخشان آمریکا مدعی شد یک سرکرده القاعده در سوریه به هلاکت رسیده است تدابیر مدیریت شهری مشهد برای آبیاری فضای سبز | تابستان داغ، مغلوب سرسبز‌ی شهر کیفیت هوای امروز مشهد همچنان «ناسالم برای افراد حساس» (۱۶ مهر ۱۴۰۴) آغاز اجرای قرارداد بازسازی ۱۷۸ دستگاه اتوبوس فرسوده در ناوگان اتوبوسرانی مشهد پلمب ۲ کافی‌شاپ متخلف در بولوار وکیل‌آباد مشهد (۱۵ مهر ۱۴۰۴) رشد چشمگیر مشارکت مردمی مشهد در «طرح قرار زیارت»؛ بهره‌مندی بیش از ۱۱۰ هزار نفر در شش‌ماهه نخست ۱۴۰۴ رشد ۶۲ درصدی فضا‌های اختصاصی بانوان در مشهد تا پایان دوره ششم مدیریت شهری نمک مصرفی شهر مشهد هنوز هم از کیلومترها دورتر می‌آید تا دل شهر | معدن‌های دروازه قوچان برگزاری جشنواره «شادبوم» با محوریت پرچم ایران بازدید شهردار مشهد مقدس از روند احداث پارک شهربانو بوستان بسیج | افزایش ۳۰ هکتاری فضاهای بوستان‌های ورزشی ویژه بانوان در دوره ششم مدیریت شهری + فیلم
سرخط خبرها

مرحله به مرحله تا ساخت «اُلنگ»

  • کد خبر: ۲۹۹۹۱
  • ۲۲ خرداد ۱۳۹۹ - ۰۹:۰۳
مرحله به مرحله تا ساخت «اُلنگ»
محمود ناظران‌پور - تاریخ‌پژوه
پدر من، «حاج حسن ناظر»، ناظر آب خیابان بود. مرحوم «محمدولی اسدی» که هم نایب‌التولیه وقت آستان قدس رضوی بود و هم والی خراسان، مسئولیت این آب و نحوه تقسیم آن را، از چشمه گیلاس تا کوه سلطان مشرق، به مرحوم پدرم داده بود. پدرم ناظر بود و چندین «میراب» هم زیر دستش کار می‌کردند و امور کشاورزی را در دشت مشهد، سر‌و‌سامان می‌دادند. اول سال کشاورزی، زارعان قلعه‌خیابان می‌آمدند و «بیجه» می‌کردند؛ یعنی با قرعه‌کشی تعیین می‌کردند که در سال زراعی جدید، کدامشان کدام قطعه از زمین‌هایی را که آن سال باید کشت می‌شد در اختیار داشته باشد. آنجا کسی مالک نبود. همه آن زمین‌ها، موقوفه حضرت رضا (ع) است و در اختیار آستان قدس رضوی قرار دارد. زمین‌های قلعه‌خیابان «هرساله‌کار» نبود. زمین‌ها را یک‌سال‌در‌میان، آیش می‌کردند تا زمین استراحت کند. ۲ جور به زمین استراحت می‌دادند؛ یک نوعش «آفتاب‌سوز» بود. زمین را شیار می‌زدند تا آفتاب هر‌چه آفت که در دل خاک است بسوزاند. گاهی هم زمین را به حال خود رها می‌کردند. در زمین‌هایی که کشت نمی‌شد، علف فراوانی می‌رویید و گوسفند‌ها آن را چرا می‌کردند. هرکدام از زمین‌ها مدار آبی داشت؛ یعنی در یک مدت مثلا دوارزده‌روزه، ۳ ساعت، ۴ ساعت یا... آب داشت. فرایند برداشت آب از نهر، یک ناظر داشت که مرحوم پدرم بود. شغل او این بود که مراقب باشد تا هر‌کدام از زارعان، به اندازه سهمشان از آب نهر برداشت کنند. کشاورزی در این زمین‌ها هم آداب و قواعدی داشت. زارعان جو‌های بزرگی حفر می‌کردند که به آن «شاه‌جو» می‌گفتند. شاه‌جو‌ها عمود بر نهر خیابان بود و آب را به زمین‌ها می‌رساند. شاه‌جو‌ها به حدی آب داشت که اگر بچه‌های ۷، ۸ ساله در آب می‌افتادند، نمی‌توانستند به راحتی از آب بیرون بیایند. شاه‌جو آب نهر را تا زمین‌ها می‌رساند. زارعان، زمین‌ها را «پَل» می‌زدند. پل یا جویه یا کرت، شیار‌هایی است که در زمین‌های زراعی می‌کشند. آب از عمق میان ۲ پل می‌گذرد و گیاه یا دانه، معمولا بالای پل‌ها کاشته می‌شود. این سیستم کشاورزی همان سیستم سنتی غرقابی است که آب بسیاری مصرف می‌کند؛ اما در قدیم عمده کشت‌های آبی به همین صورت انجام می‌شد. پل را با وسیله‌ای بیل‌مانند درست می‌کردند که «پَل‌وَند» یا «پَل‌بَند» نام داشت. برای استفاده از پل‌بند باید ۳ نفر با هم همکاری می‌کردند. یک نفر دسته پل‌بند را می‌زد زیر خاک و ۲ نفر دیگر ۲ تا زنجیر ۲ طرف آن را می‌کشیدند و پل را شکل می‌دادند. جایی که جو آب را به زمین می‌رساند تا در میان پل‌ها جاری شود، «بَرق» نام داشت. برق‌ها نقش مهمی در آبیاری زمین‌ها داشتند و اگر خراب می‌شدند کار آبیاری به مشکل می‌خورد. کشاورزها، برای آنکه شدت گذر آب برق را خراب نکند، می‌گشتند و در زمین‌ها «فریز» پیدا می‌کردند و با بیل آن را می‌کندند و می‌گذاشتند دم برق. فریز نوعی چمن بومی است. می‌دانید که این گیاهی که الان به عنوان چمن شناخته می‌شود بومی نیست. بعد‌ها تخم این گیاه از خارج وارد ایران شد؛ فریز، اما چمنی بومی است. بوته‌های فریز در زمین پنجه می‌دواند و معمولا جایی می‌روید که آب باشد. زمین‌های آب‌خیز پر از بوته‌های فریز است. اگر بوته فریز کنده نشود، بلند می‌شود و همه زمین را از چمن پر می‌کند. به زمین‌های این‌چنینی، «اُلَنگ» می‌گویند. در منطقه قلعه‌خیابان هم چندین اولنگ داشتیم. یکی‌اش «النگ گوباغ» بود که همه زمینش پر بود از فریز. این مرغزار که آب‌خیز هم بود، آبش به همین نهر خیابان می‌ریخت.
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->