تأثیر کرونا بر رفتار مالی جامعه؛ حرکت آینده به سمت ما

بیماری کووید۱۹ بر جنبه‌های بسیاری از زندگی بشر تأثیر گذاشته و در زمانی کوتاه سبب تغییراتی شگرف در جوامع و حوزه‌های مختلف شده است. حوزه مالی نیز از این تأثیرات و تغییرات مصون نبوده و از جمله حوزه پرداخت‌ها و مبادلات مالی دچار تحولاتی شده است. شاید پیش از وقوع کرونا پیش‌بینی و صحبت خاصی درباره این تغییرات سریع و واضح وجود نداشت، اما امروز بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه اقتصادی به اینکه پس از کرونا چه اتفاقاتی قرار است روی دهد و چه تغییراتی حاصل شود، فکر می‌کنند.

در اقتصاد اروپا نزدیک به ۵۰ درصد چرخه مالی در حوزه بانک‌های کوچک یا خرده‌فروشی، حدود ۲۵ درصد در حوزه بانک‌های بزرگ و عمده اتفاق می‌افتد و حدود ۱۵ درصد در حوزه بازرگانی ثبت می‌شود. فرایند پرداخت‌های داخلی در بانک‌های کوچک و بزرگ ۲۴ و ۲۷ درصد چرخه مالی را تشکیل می‌داده که بروز کرونا تأثیر خاصی بر این نسبت‌ها نداشته است. اما از آغاز دوره قرنطینه کرونا تا امروز رقم حساب‌ها و کارمزد‌های مربوط روبه‌فزونی است و در عین حال پرداخت‌های بین‌المللی و استفاده از کارت‌های اعتباری کاهش ملموسی یافته است.

همچنین چرخه مالی در بانک‌های عمده جهانی ۴ درصد کوچک شده، اما درگاه‌های پرداخت الکترونیکی یک درصد بزرگ‌تر شده است. در این حوزه شاهد افزایش ۷ درصدی سهم دریافت و پرداخت‌های الکترونیکی و همچنین افزایش کارمزد‌های حواله‌ای بوده‌ایم. سهم ۴۷ درصدی دستگاه‌های پوز نیز در چرخه خدمات بازرگانی ثابت بوده است.

حوزه کسب‌وکار بانکداری و پرداخت نیز در این مدت ۳ تغییر اساسی داشته است؛ ابتدا در موضوع پرداخت‌ها که تمایل بسیاری به‌نحوه پرداخت غیرنقدی، بدون کارت و بدون تماس به‌عنوان تأثیر کوتاه مدت دیده شده است. همچنین تمایل حرکت از خرید حضوری به تجارت الکترونیک را می‌توان تأثیر دوم این شرایط دانست و تأثیر بزرگی که در این حوزه به چشم می‌خورد، کاهش نقش میان‌داری و واسطه‌گری بانک‌هاست.

نوآوری‌هایی حوزه پرداخت با به‌کارگیری دستگاه‌های موبایل و اتصال مخابراتی، پرداخت‌ها را ساده‌تر کرده و افزایش ارزش را به همراه داشته است. از جمله بروز طیفی از کیف پول‌های دیجیتال و پرداخت‌های خودکار ماشین‌به‌ماشین در این دوره فزونی یافته و به نظر می‌رسد بیشتر این نوآوری‌ها نیاز به فرهنگ‌سازی برای استفاده عمومی داشته باشد.

فرهنگ‌سازی هدفمند در این زمینه، فرایند‌های پیش‌رونده در سمت مشتری و پذیرنده‌ها را بهبود خواهد داد، اما در زیرساخت‌های پرداخت تغییر جدیدی ایجاد نمی‌شود. هرچند بروز همه‌گیری کرونا در سال جدید این روند را تسریع کرده است.
طبق نظرسنجی مؤسسه مرکوری، ۴۰ درصد مخاطبان، استفاده از دستگاه‌های غیرتماسی را در صنایع ضروری دانستند. این میزان در سال گذشته کمتر از ۳۰ درصد بود. این امر استفاده از پول نقد را کاهش می‌دهد و پرداخت را ساده‌تر می‌کند. همچنین مؤسسات مالی و پذیرندگان را در استفاده از پلتفرم‌های همراه‌سازی مشتری که مبتنی بر داده هستند، ترغیب خواهد کرد.

با اجرای روش‌های پرداخت مبتنی بر «غیرنقد، بدون کارت، بدون تماس»، راهکار‌های پرداخت هرچه بیشتر به سمتی می‌رود تا به مشتری اجازه دهد حساب بانکی‌اش را برای پرداخت‌های مستقیم و تأمین مالی به سرویس‌های مختلف متصل کند. از این رو ممکن است کارت‌های بانکی فعلی با این پلتفرم‌ها جایگزین شوند و از طرفی مشتریان نیز تمایل پیدا کنند امکانات خود درباره گزینه‌های متعدد پرداخت را از دست بدهند، زیرا برای کاهش ریسک‌ها سهم بیشتری از کیف پولشان را به کارت اصلی اختصاص می‌دهند و این‌گونه اهمیت برخی تمایز‌های سنتی در حوزه پرداخت مانند برند کاهش می‌یابد.

مهم‌ترین تأثیر چنین رویداد‌هایی در بحران‌ها بر فرهنگ‌سازی دیده می‌شود. پررنگ‌شدن نقش نظافت شخصی برای کنترل شیوع ویروس یک نمونه ساده و عینی این موضوع است که به اجبار این فرهنگ را تقویت کرده است. به همین نسبت اجبار در تغییر رفتار‌های مالی خرید و پرداخت‌ها سبب بروز نوآوری‌هایی در حوزه پرداخت می‌شود.

از اتفاقات جالب توجهی که در این موضوع شاهد آن بوده‌ایم، ورود بازیگران جدید به تجارت الکترونیک و حرکت کسب‌وکار‌های سنتی به سمت تجارت الکترونیک است. توزیع طیف زیادی از محصولات و خدمات مختلف به شکل خرده‌فروشی و در قالب پلتفرم‌های دیجیتالی که به مشتریان امکان می‌دهد از میان چندین عرضه‌کننده مختلف یکی را انتخاب کنند، گزینه بسیار جذابی است که این روز‌ها در اختیار عموم مردم قرار گرفته و تمایل به خرید الکترونیک را افزایش داده است. افزون بر تغییرات ایجاد شده، فرم‌های از پیش موجود در سایر صنایع که هم اکنون برای مخاطبان و نیاز‌های کسب‌وکار‌ها استفاده می‌شود، به ارائه محصولات سایر حوزه‌ها اقدام کرده و در واقعیت به کانال توزیع محصولات و خدمات سایر صنایع تبدیل شده است.