معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی: حقوق کودک هنوز مورد توجه مسئولین نیست | کاهش تعداد کودکان کار در مشهد با خروج اتباع ارتباط ندارد

نیره عابدین‌زاده در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز، در خصوص اهمیت قوانین مرتبط با حقوق کودکان و نوجوانان اظهار کرد: در زمینه کودک‌آزاری ما توفیقی در قانون‌گذاری داشتیم و نقصی هم در این زمینه داریم که امیدواریم در آینده جبران شود.

وی افزود: ما در قوانین گذشته عبارتی به عنوان «کودک‌آزاری» داشتیم که این عبارت یک عنوان مجرمانه بود، اما تنها شامل کتک‌زدن بچه‌ها می‌شد و این مجازات اندکی داشت. در سال ۱۳۹۹، قانون جامعی در حوزه حمایت از اطفال و نوجوانان ابلاغ شد و قانون‌گذار با تبیین مصادیق متعدد کودک‌آزاری ازجمله غفلت، سهل‌انگاری‌ها و آزار‌های روحی، جسمی و جنسی، عنوان بزه کودک‌آزاری را در این قانون فراموش کرد.

عابدین‌زاده ادامه داد: هرچند جرم‌انگاری‌هایی در حوزه مصادیق مطرح‌شده، انجام شد، اما عبارت کودک‌آزاری در قانون حذف شده که این در برخی موارد ابهاماتی به وجود آورد. علاوه بر این، ما قبلاً در برخی از موضوعات برای فردی که کودک را آزار دهد، عنوان مجرمانه نداشتیم، بنابراین لازم بود که مورد توجه قرار گیرد. جنبه‌های پیشگیری این قانون خیلی بیشتر از جرم‌انگاری آن است.

قانون حمایت از اطفال و نوجوانان یک قانون جامع و مقداری پیچیده است

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی با بیان اینکه قانون حمایت از اطفال و نوجوانان یک قانون جامع و مقداری پیچیده است، عنوان کرد: این قانون به‌شدت نادیده گرفته شده و بسیاری از مسئولین به آن توجه نمی‌کنند. هر مسئولی اگر به آینده کشور امیدوار است، باید حداقل یک بار این قانون را مطالعه کند، اما برخی اصلاً اطلاعی حتی درخصوص عنوان این قانون ندارند. از نظر من، چون قد بچه‌ها کوتاه است و دیده نمی‌شوند، قانون‌های آن‌ها نیز مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

وی بیان کرد: ما در مشهد برای اینکه بتوانیم به این قانون شکل اجرایی بدهیم، مجتمع قضایی حمایتی «شوق زندگی» را که ویژه این گروه کودکان و نوجوانان است، برای موضوعات متناظر با حمایت از اقشار آسیب‌پذیر راه‌اندازی کردیم. ما برای هر موضوعی فرایندی تدوین کردیم تا هر فردی هر کاری که تمایل دارد انجام ندهد. ما فرایندی را در زمینه کودک‌آزاری تدوین کردیم و این یکی از اولین فرایند‌هایی بود که در مجتمع شوق زندگی بر اساس قانون حمایت از اطفال و نوجوانان نوشته شد.

عابدین‌زاده اضافه کرد: باید مبتنی بر نسل آینده برنامه‌های جدیدی برای کودک و نوجوان امروز تدوین کرد، برنامه‌های ما برای نوجوان امروز مناسب نیست. ما از زمانی که کودک و نوجوان در وضعیت مخاطره‌آمیز شناسایی شده، تا زمانی که از این شرایط خارج می‌شود، فرایندی را تنظیم کردیم تا وضعیت رسیدگی به کودک مشخص شود.

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: یکی از بیشترین گزارش‌هایی که در مجتمع شوق زندگی دریافت می‌کنیم، گزارشات مبتنی بر همین الگوست. در سال ۱۴۰۳ حدود هزار موضوع در سطح شهر مشهد در این خصوص بررسی و ارزیابی کردیم.

برای ما بسیار اهمیت دارد که بچه‌ها در محیط خانه خود بازپیوند شوند

وی با اشاره به اینکه آنچه برای ما بسیار اهمیت دارد این است که بچه‌ها در محیط خانه خود بازپیوند شوند، تصریح کرد: این کار را بسیار سخت‌تر می‌کند، کار حرفه‌ای‌تر، اما بسیار سخت است. ما برای انجام این کار نیازمند ابزار‌هایی بودیم و برای اجرای این وظیفه قانونی خود بیان نکردیم که بودجه و امکانات نداریم، با همان امکانات موجود تلاش کردیم بهترین اقدام را در حوزه کودک و نوجوان انجام دهیم.

عابدین‌زاده افزود: ما منتظر حمایت و کمک از بخش دیگری نبودیم و معتقد هستم با همین وضع موجود هم می‌توان کار‌های زیادی انجام داد. در این حوزه ما نیاز به نیرو‌های متخصص داشتیم که آموزش به این نیرو‌ها تقریبا هر سه ماه یک‌بار به روز می‌شود. ابزار‌های دیگری نیز نیاز بود، به طور مثال به سازمان‌های دولتی نیاز داشتیم تا در کنار ما باشند که دانشگاه علوم‌پزشکی و بهزیستی از همکاران ما هستند.

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی ادامه داد: سازمان‌های دولتی ما نمی‌توانند برخی خدمات را ارائه دهند که بخش مهمی هم هستند. یکی از موضوعاتی که به شدت مورد بی‌توجهی قرار گرفت، روان‌درمانی کودکان دچار تروما است. اگر این کودکان درمان نشوند، در آینده کیفیت زندگی آن‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.

وی اضافه کرد: سازمان‌های دولتی ما نمی‌توانستند این خدمات روانی را برای بچه‌ها انجام دهند، بنابراین از کمک سازمان‌های مردم‌نهاد استفاده کردیم که در این حوزه درخشیدند. ما با ۵۰ نفر شروع کردیم، اما امروز تعداد بچه‌هایی که از خدمات روان‌درمانی استفاده می‌کنند، به حدود هزار کودکی رسیده است.

عابدین‌زاده گفت: یکی از کار‌هایی که شوق زندگی انجام می‌دهد، این است که تلاش کند کار‌ها را غیرقضایی و غیرکیفری کند و بخش دیگر این است که سازمان‌ها نمی‌توانستند کمک کنند. کیفیت برای ما مهم است و قانونی داریم که هر روز با آن کار می‌کنیم.

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی بیان کرد: ماده ۴۴ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان ظرفیت قانونی پیش‌بینی کرده و گفته بود که دادستان و مقام قضایی می‌تواند اجرای برخی تصمیمات و موضوعات را به افرادی به عنوان ناظر اعلام کند؛ بنابراین شبکه ناظرین در مجتمع شوق زندگی تشکیل دادیم.

وی خاطرنشان کرد: ما برای این شبکه یک شیوه‌نامه نوشتیم، بر این اساس تعدادی از فعالان اجتماعی در سه حوزه وکالت، روان‌شناسی و مددکاری اجتماعی درراستای مسئولیت‌های اجتماعی به عنوان ۲۰۰ ناظر فعالیت می‌کنند. حامی و رویش نیز در مجموعه شوق زندگی تدوین شده که هیچ کدام از این الگو‌ها قبلا در کشور نبوده است.

موضوع کودک هنوز برای مسئولان ما چندان موردتوجه نیست

عابدین‌زاده با بیان اینکه موضوع کودک هنوز برای مسئولان ما چندان مورد توجه نیست، عنوان کرد: این برای من بسیار ناراحت‌کننده و نگران‌کننده است. هنوز نحوه مواجهه با موضوع کودک را کار تخصصی نمی‌دانند. من حدود ۲۷ سال است در حوزه کودک و نوجوان در دستگاه قضا کار می‌کنم و هرچه می‌گذرد، احساس می‌کنم که کار دقیق‌تر و کارشناسی‌تر است.

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی افزود: من روان‌شناسی، حقوق و مددکاری اجتماعی خواندم، اما باوجوداین، باز هم به دیگران می‌گویم که نظر خود را بیان کنند؛ زیرا کودک، آینده کشور است و نیاز به دیده‌شدن و شنیده‌شدن دارد. اکنون کودکان خودمعرف زیادی در خصوص کودک‌آزاری داریم که در این تابستان تعداد آن‌ها افزایش داشته است.

در ادامه حتما بخوانید لزوم تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان

وی ادامه داد: وقتی از این کودکان می‌پرسیم که از چه طریقی با ما آشنا شدند، بیان می‌کنند که از طریق هوش مصنوعی، نام و آدرس مجتمع شوق زندگی را پیدا کردند. من خوشحال هستم که مراجعین ما از اعلام مراجع دولتی به اعلام مردم، خانواده‌های بچه‌ها و خود بچه‌ها افزایش پیدا کرده است.

عابدین‌زاده درباره آمار کودک‌آزاری گفت: به دلیل اینکه ما دنبال شناسایی بچه‌ها هستیم، آمار زیاد است؛ اما دلالت بر این ندارد که قبلاً تعداد کم بوده، بلکه من معتقد هستم کودک‌آزاری وجود داشته و زیاد هم بوده، اما نادیده گرفته شده است.

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی در خصوص دادگاه تخصصی کودک تصریح کرد: مجتمع شوق زندگی از سال ۱۴۰۳ دادگاه اطفال و نوجوانان و دادسرای ویژه نوجوانان را به مجموعه اضافه کرد که دو بازپرسی ویژه نوجوانان، سه دادگاه کیفری دو ویژه اطفال و نوجوانان، دادیاری اظهارنظر و ارجاع و شعبی در بخش سرپرستی داریم.

تنهادادگاه تخصصی ویژه اطفال و نوجوانان را در مشهد در مجتمع شوق زندگی داریم

وی اضافه کرد: در دادگاه‌های تخصصی اطفال و نوجوانان باید فضای متناسب با جامعه هدف و نیرو‌های آموزش‌دیده‌ای داشته باشیم. در حال حاضر تنهادادگاه تخصصی ویژه اطفال و نوجوانان را در مشهد در مجتمع شوق زندگی داریم که دارای این دو خصیصه با هم هستند. ما در مشهد شعبه ویژه نداریم، اما در مجتمع شوق زندگی جرائم علیه کودکان را احصا می‌کنیم.

عابدین‌زاده خاطرنشان کرد: ما در مشهد یکی از دادگاه‌های تخصصی کامل، اما پیشرفته را در حوزه کودک و نوجوان داریم و معتقدم شاید هنوز خود قوه‌قضائیه هم دقیق نمی‌داند که چنین دادگاهی ایجاد شده است. ما داریم در زمینه معیار‌های بین‌المللی حقوق کودک در این دادگاه کار می‌کنیم.

کاهش تعداد کودکان کار در مشهد به خروج اتباع از کشور ارتباط ندارد، اما بی‌تأثیر نیست

معاون دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان خراسان رضوی با بیان اینکه تعداد قابل‌توجهی از کودکان کار، اتباع بودند، عنوان کرد: کودکان کار اتباع، دو دسته هستند. یک دسته کار کودک را در کشور افغانستان فرهنگ می‌دانند که ما نیز باید به فرهنگ آن‌ها احترام بگذاریم. خانواده‌های این گروه از نظر اقتصادی وضعیت بدی ندارند، در حالی که برخی از خانواده‌های کودکان کار ایرانی واقعا مشکل اقتصادی دارند.

وی بیان کرد: در این سال‌ها به طور متوسط کودکان اتباع، ۷۵ درصد کودکان کار را در استان خراسان رضوی تشکیل می‌دادند که درصد قابل توجهی از آن‌ها اتباع غیرمجاز بودند. موضوع کاهش تعداد کودکان کار در مشهد با خروج اتباع از کشور ارتباط ندارد، زیرا ما طی چهار سال طرحی را در مشهد اجرا کردیم و به دلیل اینکه این موضوع منظم و مستمر بود، تأثیر آن مشخص شد.

عابدین‌زاده افزود: نباید نادیده بگیریم که بعد از خروج اتباع، تعداد کودکان کار بیشتر کاهش پیدا کرد. به طور مثال امروز در مرکز غربال کودکان که همیشه بالغ بر ۵۰ کودک نگهداری می‌شدند، امروز تعداد آن‌ها به انگشتان دو دست رسیده و شاید به تعداد ۱۰ کودک برسد، بنابراین با کیفیت بهتری نیز می‌توان در زمینه توانمندسازی این کودکان کار کرد.