خوش نویسی امروز گریزی از ادبیات معاصر ندارد | درباره چندوچون انتخاب متن برای خوش نویسی

خادم | شهرآرانیوز؛ ارتباط ادبیات و خوش نویسی ارتباطی دو سویه است: یکی ماده خام هنرنمایی است و دیگری محملی برای نشان دادن زیبایی آن یکی، ماندگار کردنش و آوردن آن در منظر مردمان. خوش نویسان نقشی فعالانه در برکشیدن اشعار و متون ادبی دارند و ذائقه و سلیقه آن‌ها بسیار در این امر تأثیرگذار است. سلیقه و ذائقه نیز متأثر از عوامل زیاد و مختلفی است، از روح زمانه تا بازار و تحمیل خواست خریدار بر هنرمند.

 ازاین رو، بعید و دور از انتظار نیست که برخی خوش نویسان سراغ متونی بروند که اهمیت ادبی آن‌ها کم باشد. در گزارش پیش رو، هم‌زمان با ایام هفته خوش نویسی، طی گفت‌و‌گو با دو خوش نویس، از آن‌ها درباره نحوه نگاه هنرمندان این صنف به ادبیات فارسی و دلایل ایشان در انتخاب متون ادبی برای هنرنمایی پرسیده‌ایم.

استفاده از اشعار معاصر دارد بیشتر می‌شود

هادی سیدخوانی، که از حدود سیزده سالگی خوش نویسی را شروع کرده و الان نزدیک به ۲۵ سال است به این هنر مشغول است، می‌گوید: در خوش نویسی، بیشتر از حافظ و سعدی و مولوی و متون فرهنگی خاص خودمان استفاده می‌شود، ولی از آیات قرآن و روایات نیز به خاطر طیف مذهبی استفاده می‌شود. خود من، به عنوان خوش نویس، از تمام شعرا تابلو نوشته‌ام، همچنین از آیات و روایات. فکر می‌کنم همه خوش نویسان همین برنامه را دارند.

خوش نویس فقط از یک شاعر یا یک سبک و مکتب استفاده نمی‌کند، چون خوش نویسان جامع الاطراف هستند و دائم در ادبیات سیر و شعر‌های مختلف را انتخاب می‌کنند. خوش نویس خیلی به انتخاب شعر دقت دارد. خود من بعضی وقت‌ها ساعت‌ها برای انتخاب شعر کتاب هایم را ورق می‌زنم.

او درباره تأثیر بازار بر انتخاب‌های خوش نویس بیان می‌کند: شعر‌های فارسی معاصر قوت شعر‌های کلاسیک را ندارند، اما بازار به این شعر‌ها هم کشش دارد. ما از شعرای معاصر هم استفاده می‌کنیم. اینجا سلیقه شخصی هم مطرح است. البته اشعار معاصر دارد در خوش نویسی پررنگ‌تر می‌شود. اما من که استادان درجه یک را رصد و دنبال می‌کنم می‌بینیم که بسیار دقیق و خردمندانه متون را برای نوشتن انتخاب می‌کنند.

شاید خوش نویسان سطح پایین‌تر آثاری را نوشته باشند که ضعیف ترند، اما خیلی کم پیش می‌آید که خوش نویسی بزرگ متنی را انتخاب کرده باشد که ضعیف بوده و غنای ادبی پایینی داشته باشد. هرقدر هم خوش نویس ارتباطش با ادبیات ضعیف و کم باشد، باز هم مطلبی که انتخاب کرده فوق العاده قوی بوده است. اصلا رابطه مستقیمی وجود دارد بین انتخاب متن و ارائه اثر خوب.

این مدرس انجمن خوش نویسان ایران و عضو شورای انجمن خوش نویسان ایران درباره تأثیر انتخاب خوب متن ادبی بر خوش نویسی می‌افزاید: یک قسمتی از ادبیات از طریق خوش نویسی منتقل می‌شود و همان طور که در موزه‌های دنیا ادبیات ایران را با خوش نویسی فاخر فارسی می‌شناسند، آیندگان هم میراث دار ما خواهند بود و به سهم خود فرهنگ ایران را از این طریق منتقل می‌کنند. ولی اگر -خدای ناکرده- ادبیاتی که استفاده می‌شود ضعیف باشد، تأثیر بسیار بدی دارد.

ما دوستانی داریم که در زمینه خوش نویسی تحقیق تخصصی داشته‌اند و از اولین نکته‌هایی که به آن اشاره می‌کنند زیبایی اشعار است. در خوش نویسی، انتخاب نادرست متن ادبی فاجعه است. این بر بازار خود خوش نویسی هم تأثیر دارد: شعری که ضعیف باشد به هیچ عنوان موردپسند مردم نیست و آن اثر را انتخاب نمی‌کنند.

در ادامه حتما بخوانید هر اثر یک طلوع | نگاهی به نمایشگاه خوشنویسی و تذهیب «آفتاب رویا» در نگارخانه شکوه شاهنامه مشهد

بازار بر انتخاب‌های هنرمند اثر می‌گذارد

مریم امام وردی که حدود بیست سال سابقه تدریس خوش نویسی دارد، برخی جشنواره‌ها و فضای مجازی را از عوامل تأثیرگذار بر کار خوش نویسان و متون ادبی انتخابی آنان می‌داند و می‌گوید: ما در چندساله اخیر یک سری جشنواره‌ها را می‌بینیم که کشور‌های حوزه خلیج فارس و ترکیه برگزار می‌کنند و با توجه به جوایز خیلی سنگینی که دارند خیلی از دوستان هنرمند در آن شرکت می‌کنند و می‌شود گفت خیلی ها، برای اینکه اثر باکیفیتی خلق کنند و رتبه به دست آورند، چند ماه فقط روی اجرای یک اثر تمرکز می‌کنند. متن‌ها هم معمولا متن‌های عربی و ادعیه است که خود جشنواره اعلام می‌کند.

البته متن‌های عربی حتما نباید با خطوط عربی باشند و این شامل خط نستعلیق هم هست. از سوی دیگر، برخی هم برای انتخاب متن به فضای مجازی یا سفارش دهنده در آن فضا اعتماد می‌کنند و پیش می‌آید که نام شاعر یا متن اشتباه باشد. حتی ممکن است خوش نویسی متنی زیبا را که عام پسند است و نویسنده ناشناسی دارد انتخاب و اجرا کند.

او درباره اهمیت انتخاب متون ادبی نزد قدمای خوش نویسی می‌گوید: قدمای ما به شاعران کلاسیک و بزرگ توجه ویژه‌ای داشتند. مثلا می‌بینیم که تمام دیوان حافظ را چندین بار استادان بزرگ خوش نویسی نوشته‌اند. ازطرفی، می‌بینیم که اشعاری از شاعران کمترشناخته شده هم نوشته شده که البته با تحقیقات متأخر معلوم شده شاعر هرکدام کیست. یا متن‌های عربی مانند مناجات منسوب به حضرت علی (ع) چندین بار نوشته شده است.

این خوش نویس ادامه می‌دهد: البته شعر حافظ و سعدی و مولانا و شعرای کهن فارسی شعری نیست که قدیمی شود، چون این‌ها یک بُعد بین المللی و جهانی هم دارند و در جهان شناخته شده هستند. قطعا، شعر شعرای کلاسیک ما فراتر از دوره و زمانه‌ای خاص است و جایگاه ویژه‌ای دارد و در هر عصری و با هر خطی نوشته شود تأثیر خودش را دارد و نوشتن متن و شعر معاصر نمی‌تواند مانعی در راه دیده شدن آن‌ها بگذارد.

امام وردی درباره تأثیر بازار بر کار هنرمند هم از تجربه خودش مثال می‌آورد: من چند جور شعر در فضای مجازیِ اینستاگرام گذاشته‌ام، اما وقتی ببینم مخاطب یک شعر را که معمولی‌تر است انتخاب می‌کند شاید دفعه بعد دوباره سراغ همان تیپ شعر بروم، چون -به هرحال- اقتصاد بر هنر تأثیر خودش را می‌گذارد و هنرمند به فروش اثرش نیاز دارد. اما این تأثیر نمی‌تواند تعیین کننده باشد.