اصول تربیتی امام هشتم برای نزدیک‌شدن به اهل‌بیت(ع) | نامه امام‌رضا(ع) به حضرت عبدالعظیم، منشور تربیت شیعه

به گزارش شهرآرانیوز؛ زندگی مؤمنانه تنها با زیارت رفتن کامل نمی‌شود، بلکه پایبندی به مجموعه‌ای از اصول اخلاقی، ستون اصلی رشد روحی و اجتماعی انسان است. امام‌رضا (ع) در روایت زیبایی که پیام ایشان به دوستدارانشان است، دستورالعملی را بیان می‌کنند که نتیجه‌اش، جلب عنایت و نزدیک شدن به ایشان است. در گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین مرتضی دهشت، محور‌های کلیدی روش تقرب به اهل‌بیت (ع) در نگاه امام‌رضا (ع) را که درواقع خلاصه نامه آن حضرت به عبدالعظیم حسنی است، بررسی کرده‌ایم.

اهمیت تقوا در زندگی مؤمن

تقوا یعنی مراقبت و مواظبت در همه ابعاد زندگی؛ از زبان و چشم و دست گرفته تا مال و رفتار. تقوا یعنی اجازه ندهیم شیطان راهی در وجود ما پیدا کند؛ چه در خشم و چه در طمع و چه در هر وسوسه کوچک دیگر. اعمال ما بدون تقوا به ثمر نمی‌رسد، حتی نیت‌های خیر اگر همراه مراقبت نباشد، اثر کامل ندارد.

انسان متقی در همه امور، محدودیت‌ها و ضوابط الهی را رعایت می‌کند؛ ازجمله پرداخت خمس و زکات مال، رعایت حقوق دیگران، حفظ حرمت‌ها و کنترل چشم و زبان و دست. رعایت تقوا باعث می‌شود نه‌تنها انسان خود را از خطا حفظ کند، بلکه زمینه رشد اخلاقی و معنوی دیگران نیز فراهم شود. تقوا مانند ترمز و راهنماست که مسیر زندگی را ایمن و درست می‌کند. کسی که در همه امور تقوا پیشه کند، از نفوذ شیطان و گناه در امان است و نزد خدا و اولیا، مقرب می‌شود.

کنترل زبان و سکوت

کم‌گویی و سکوت، نشانه عقل و رشد روحی است. پرحرفی و جدل‌های بی‌فایده، انرژی انسان را هدر می‌دهد و او را درگیر وسوسه‌های شیطان می‌کند. قرآن کریم می‌فرماید: «وقتی مخاطب شما از جاهلان است، به آنها سلام کنید.» این سلام به معنای خداحافظ و اتمام کلام است؛ یعنی جدل نکنید. ادامه جدل بی‌فایده، زیان‌آور است.

سکوت حکیمانه باعث آرامش ذهن، کاهش نزاع‌ها و حفظ حرمت‌ها می‌شود. کسی که سکوت را تمرین کند، فرصت شنیدن، اندیشیدن و عمل درست را پیدا می‌کند. سکوت، خود عبادت و نشانه تسلط بر نفس است و به رشد اخلاقی و تقوا کمک می‌کند. این رفتار باعث می‌شود در فضای اجتماعی، خانوادگی و حتی مجازی، از درگیری‌های بیهوده دور باشیم و بر هدف‌های حقیقی زندگی تمرکز کنیم.

صداقت در گفتار و کردار

صداقت، پایه و ستون شخصیت مؤمن است. راست‌گویی تنها در کلام نیست، بلکه باید در نیت، رفتار و وعده‌ها نیز جاری باشد، حتی خطا یا اشتباه نباید با دروغ پنهان شود؛ زیرا دروغ، شخصیت انسان را تضعیف و جامعه را از اعتماد و امان دور می‌کند. پیامبر (ص) فرمودند: «نجات در صداقت است و هلاکت در دروغ.»

راست‌گویی، تربیت فرزندان و روابط اجتماعی را اصلاح و ایمان را تقویت می‌کند. در زندگی روزمره، انسان باید از دروغ‌های کوچک و بزرگ اجتناب کند؛ زیرا حتی دروغ‌های به‌ظاهر شوخی، نیز به‌مرور ایمان و اخلاق را خراب می‌کند. صداقت، شرط نزدیکی به اهل‌بیت است و کسی که می‌خواهد مورد توجه امام‌رضا (ع) باشد، باید آن را سرلوحه زندگی خود قرار دهد. بدون صداقت، اعمال حتی اگر ظاهرا پرثمر باشند، اثر واقعی خود را نمی‌گذارند.

دوری از وسوسه‌ها و نفوذ شیطان

راه دادن به شیطان در زندگی انسان، حتی از طریق کوچک‌ترین وسوسه‌ها ممکن است. عصبانیت، طمع، کینه، غرور یا کم‌توجهی به دیگران، می‌تواند مسیر شیطان را باز کند. انسان باید مراقب ذهن، زبان و رفتار خود باشد و محیط‌های گناه را ترک کند. تغییر موقعیت در خشم، دوری از فضای غیرضروری و کنترل رفتار، روش‌هایی برای جلوگیری از نفوذ شیطان هستند.

مراقبت از نفس و اعمال، یعنی تقوا. کسی که اجازه ندهد شیطان در او نفوذ کند، هم به آرامش داخلی می‌رسد و هم زمینه رشد اخلاقی خود و دیگران را فراهم می‌کند. زندگی مؤمن، همراه با هوشیاری و خودکنترلی است تا وسوسه‌ها در او اثر نگذارند و انسان در مسیر الهی، ثابت‌قدم بماند.

در ادامه حتما بخوانید بازخوانی شخصیت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)| نامه‌ای از مسافر مشهد به مسافر ری

امانت‌داری و حفظ اعتماد

امانت‌داری یکی از اصول مهم اخلاق اسلامی است. امانت تنها شامل مال نمی‌شود، بلکه شامل آبرو، اسرار، مسئولیت‌ها و اعتماد دیگران نیز هست. انسان امانت‌دار، حتی اگر صاحب امانت دشمن باشد، خیانت نمی‌کند و حق او را رعایت می‌کند. بی‌امانتی باعث فروپاشی روابط اجتماعی، تخریب اعتماد و نفوذ شیطان در جامعه می‌شود.

امانت‌داری به معنای دقیق، عمل کردن به مسئولیت و وفای به عهد است. هرگونه سوءاستفاده، افشای راز یا کوتاهی در ادای وظیفه، انسان را از مسیر الهی و ولایت اهل‌بیت (ع) دور می‌کند. کسی که می‌خواهد به امام‌رضا (ع) نزدیک شود، باید امانت‌داری را تمرین کند و این ویژگی را در همه ابعاد زندگی نشان دهد.

اهمیت روابط اجتماعی و دیدار مؤمنان

دیدار و ارتباط با دیگر مؤمنان، موجب تقویت ایمان و انسجام اجتماعی می‌شود. اهل‌بیت (ع) روابط صمیمانه، احترام و مراوده را توصیه کرده‌اند. دیدار مؤمن با مؤمن، محبت و محبت‌پذیری را تقویت می‌کند و دل‌ها را به‌هم نزدیک می‌سازد. این روابط حتی از نظر اخلاقی و تربیتی نیز اثرگذار است؛ زیرا انسان درکنار دوستان صالح، الهام‌بخش و مراقب رفتار خود است.

روابط اجتماعی سالم و صمیمانه، مسیر رشد اخلاقی و معنوی را هموار و فرد را به اهل‌بیت (ع) نزدیک می‌کند. ترک این ارتباط‌ها و قهر طولانی، زمینه اختلاف، فاصله و نفوذ شیطان را فراهم می‌کند. اهل‌بیت (ع) می‌فرمایند نزدیکی واقعی به امام، با رعایت اخلاق، صداقت، امانت و محبت متقابل حاصل می‌شود.