نگاهی به نمایش «مضحکه شبیه قتل» به کارگردانی حسین کیانی

محمدناصر حق‌خواه | شهرآرانیوز- دوره قاجار و به‌خصوص عهد ناصرالدین شاه همیشه برای سینما و تلویزیون و تئاتر ایران جذاب بوده است و نگاه به این دوره، چه از منظر تاریخی و جدی و چه برای روایت یک درام خانوادگی بی‌ربط به اوضاع سیاسی، تماشاچی را راضی می‌کرده است، اما نگاه کمدی به این دوره که در یکی‌دو فیلم و چند سریال هم دیده‌ایم، همیشه راهگشاترین شکل نگاه بوده است؛ چیزی که در نمایش «مضحکه شبیه قتل» به کارگردانی حسین کیانی دقیقا اجرا شده است. خلاصه قصه نمایش‌نامه بدین شکل است که ناصرالدین‌شاه ترور شده و در بلبشوی پس از مرگش، ٢بیوه او تصمیم به برگزاری ٢نوع مراسم برای مرگش می‌گیرند. یکی می‌خواهد مراسم عزا برای شاه راه بیندازد و دیگری قصد دارد مضحکه‌ای برای او به پا کند. لازم به توضیح نیست که پایه کمیک اثر در همین‌جا، یعنی تضاد بین ٢مراسم، گذاشته می‌شود. بخشی از بار کمدی کار را شخصیت‌پردازی خاص آدم‌های آن دوره و استفاده از لحن و زبان رایج آن روزگار و اشعار کوچه‌بازاری بر عهده دارد و بخش مهم‌تری از آن با استفاده از ساحت نمایش ایرانی اتفاق می‌افتد؛ جایی که برای مخاطب عامی که تا حالا از نمایش خنده‌دار ایرانی چیزی ندیده است، می‌تواند بسیار جذاب باشد و در عین خندیدن با سنت قوی نمایش ایرانی و گوشه و کنایه زدن‌های سیاسی و بازی با کلمات و طعنه‌های کلامی و شخصیت‌پردازی ساده، اما نمادینش آشنا شود. فارغ از بخش کمدی کار، حرفی که اثر به دنبال آن است هم برای مخاطب امروز تازگی دارد و آن هم استفاده از نمادگرایی نه‌چندان عریان در طول اثر است.

 

 

از فکر اصلی اثر، یعنی تقابل مضحکه و مراسم عزا، دوگانه خنده و گریه بر مرگ شاه فقید تا تقابل شخصیت‌های اصلی که ٢بیوه شاه‌بابا هستند که یکی سنتی است و با لهجه حرف می‌زند و دیگری ظاهری مدرن دارد و بر این ژست مدرن بودن هم تأکید دارد و واکنش‌های توده مردم به مرگ شاه که در عین عزاداری، شادی نهفته دارند و در عین شادمانگی‌شان عزا بر آنان چیره می‌شود، همه و همه دوگانه‌های نمادینی از وضعیت ایرانی دوره‌قاجار است که بین سنت و مدرنیته و خنده و گریه و رفتار متظاهرانه و غیرریاکارانه همواره در حال جابه‌جایی است.

 

 

 

طراحی صحنه کار مانند همه نمایش‌های شرقی و البته نمایش‌های سنتی ایرانی ساده و به دور از جزئی‌پردازی و بسیار نمادین است. حسین کیانی به‌عنوان یک کارگردان پرسابقه و صاحب‌نگاه، با درک درست از تاریخ و البته فهم خوب از کمدی و نمایش‌های ایرانی، تاریخ پرحاشیه آن دوره را با ریتمی جذاب و لحنی شوخ و زبانی زنده و گرفتن بازی‌های خیره‌کننده، به نمایشی تبدیل کرده است که با تماشای آن هم می‌خندیم و هم حسرت می‌خوریم، هم کمی از تاریخ می‌آموزیم و هم کمی نمایش ملی و سنتی را بهتر می‌فهمیم. تماشای فیلم‌تئاتر «مضحکه شبیه قتل» در روز‌هایی که حال خوشی ندارید، توصیه می‌شود!