هوای ناسالم امروز (چهارشنبه، ۹ مهر ۱۴۰۴) نفس‌کشیدن را برای «گروه‌های حساس» سخت کرد نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر مشهد: اگر هویت شهدای گوهرشاد درست معرفی می‌شد، تاریخ فرهنگی ایران مسیر دیگری داشت ثبت نزدیک به ۹ میلیون تردد از طریق خطوط متروی مشهد در شهریور ۱۴۰۴ سازمان ملل از طالبان خواست دسترسی به اینترنت و خدمات مخابراتی را فوراً بازگرداند آمادگی پارکینگ‌های هسته مرکزی مشهد هم‌زمان با گرامیداشت نخستین سالگرد شهادت سیدحسن نصرالله افتتاح ایستگاه بسیج و بهره‌برداری از سکو‌های فاز اول خط ۳ مترو مشهد در سال ۱۴۰۴ هوای مشهد برای همه شهروندان ناسالم شد | مشهدی‌ها، خصوصاً کودکان در فضای بسته بمانند (۸ مهر ۱۴۰۴) ۲ فوتی در تصادف اتوبوس حامل دانشجویان در جاده سمنان + جزئیات و عکس (۸ مهرماه ۱۴۰۴) مدیرعامل مؤسسه فرهنگی شهرآرا: معرفی آتش‌نشانان شهید به‌عنوان «شهید خدمت» را پیگیری می‌کنیم + فیلم گام شورای عالی استان‌ها برای ثبت قانونی آتش‌نشانان جان‌باخته به‌عنوان «شهید» با دستور رهبر طالبان، اینترنت فیبر نوری در کابل قطع شد پزشکیان: ملت ایران در جنگ ۱۲روزه، همدلی و اقتدار خود را ثابت کرد اعلام ترکیب جدید اعضای کمیسیون عمران، حمل‌ونقل و ترافیک در سال پنجم شورای ششم اعلام ترکیب جدید اعضای کمیسیون بانوان و خانواده در سال پنجم شورای ششم بازسازی معراج شهدا مشهد، در نقطه پایانی | فعالیت فرهنگ‌سرای عروج در معراج شهدا ترمیم تروما‌های یک آتش‌نشان | گزارشی از ضرورت ارائه خدمات روان‌شناسی به کارکنان یکی از سخت‌ترین مشاغل دنیا برای تپش‌های زندگی | گزارشی به مناسبت روز جهانی سلامت قلب و راهکار‌های مراقبت از آن آتش‌نشانان نماد واقعی فداکاری، مسئولیت‌پذیری و ازخودگذشتگی‌ هستند نماینده مجلس: فعالیت هسته‌ای کشور بهتر از گذشته تداوم خواهد یافت
سرخط خبرها

روایت‌هایی از مسجد «پیرزن» مشهد

  • کد خبر: ۴۸۵۹۱
  • ۱۷ آبان ۱۳۹۹ - ۱۴:۵۷
روایت‌هایی از مسجد «پیرزن» مشهد
مسجد پیرزن در حافظه جمعی قدیمی‌های شهر مشهد با داستان و روایت‌هایی همراه بوده است. این شفاهیات به‌مرور کم‌رنگ و فقط در برخی آثار مکتوب نیم قرن اخیر ردی از آن‌ها باقی مانده است. هر چند منشأ روایت‌های شفاهی به طور دقیق مشخص نیست، گذر زمان و دگرگونی در بافت مهم‌ترین عامل فراموشی آن‌ها محسوب می‌شوند.
غلامرضا آذری خاکستر | شهرآرانیوز؛ مسجد پیرزن در حافظه جمعی قدیمی‌های شهر مشهد با داستان و روایت‌هایی همراه بوده است. این شفاهیات به‌مرور کم‌رنگ و فقط در برخی آثار مکتوب نیم قرن اخیر ردی از آن‌ها باقی مانده است. هر چند منشأ روایت‌های شفاهی به طور دقیق مشخص نیست، گذر زمان و دگرگونی در بافت مهم‌ترین عامل فراموشی آن‌ها محسوب می‌شوند.
 
مرحوم محمد احتشام کاویانیان در اثر مشهورش، «شمس‌الشموس» یا «انیس‌النفوس»، با اشاره به مسجد پیرزن نوشته است: قبل‌تر در وسط مسجد گوهرشاد فضای مربعی سکومانندی بود که دور خود درگاه‌هایی با میله و سرانداز مربع سنگی طویل داشت. با حصیر مفروش، و به مسجد پیرزن مشهور بود تا اینکه متولی مسجد گوهرشاد تصمیم گرفت در محل مسجد پیرزن حوض آبی بسازد. همین که شروع به خاک‌برداری شد، عده‌ای بر اساس قصه‌های افواهی جار و جنجال راه انداختند و مخالف ساختمان حوض بودند. ضمن خاک‌برداری، آثار حوض قدیمی از زیر خاک نمایان شد. مشخص شد بر اثر زلزله حوض شکسته و آثار آن زیر خاک باقی مانده است.
 
اما نویسنده «مسجد و موقوفات گوهرشاد» ضمن پرداختن به روایت تاریخی مسجد پیرزن زمینه‌های تاریخی آن را چنین بیان کرده است: گوهرشاد هنگام خرید زمین برای احداث مسجد به زمین پیرزنی در آن محدوده بر می‌خورد که زال راضی به فروش آن نمی‌شود. وی به جای اصرار و اجبار، قطعه زمین را در میانه مسجد باقی می‌گذارد که بعد‌ها به مسجد پیرزن یا بیوه‌زن شهرت می‌یابد. در این میان، روایت دیگری هم وجود دارد و حکایت از آن دارد که در سال ۱۰۸۴ قمری زلزله‌ای شدید در مشهد باعث خسارت و خرابی به مسجد گوهرشاد می‌شود. زال‌بیک اقدام به تعمیر اساسی این بنا می‌کند و در کتیبه‌ای این واقعه را ثبت کرده است. وی پس از تعمیر و مرمت مسجد در وسط صحن ستون‌های سنگی ساخته و به نام خود، زال بیک یا پیرزال، نامید. بعد‌ها به مرور زمان، نام «زال» به «زن» تبدیل شد.
 
در مجموع نمی‌توان به اصل موضوع نگاه تردیدآمیزی داشت، زیرا روایات افواهی (خبری که صدق و کذب آن معلوم نیست) در لحظه به وجود نیامده‌اند. این دسته از شفاهیات سال‌های متمادی توسط نسل‌های مختلف حفظ شده‌اند، ولی آنچه حائز اهمیت است در جریان تاریخ با از بین رفتن اصل بنا شاهد فراموشی این‌گونه روایت‌ها هستیم.
 
مسجد پیرزن تا اوایل دهه ۱۳۲۰ خورشیدی هم‌چنان وجود داشت. در سال‌های بعد، ستون‌های سنگی برچیده و نام مسجد پیرزن هم به مرور فراموش می‌شود. مهندس رضا دیشیدی، از معماران هنر‌های اسلامی، درباره مسجد پیرزن معتقد است: آنجا مسجد نبوده و حوض آب بوده است. پیرزن ضعیف‌ترین موجود بشری است. کسی به او نگاه نمی‌کند و پناهی ندارد. این داستان پیرزن در ایوان مداین، شنب‌غازان و مسجد شاه اصفهان نیز به شکلی وجود دارد. این داستان می‌خواهد به من معمار یادآوری کند وقتی می‌خواهم ساختمان بسازم حق ندارم در راستای ساخت چنین بنا‌های باعظمت، ظلم کنم، حتی به ضعیف‌ترین موجود بشری که پیرزن باشد. این جزو اخلاق معماری است. اینجا همان داستان تکرار می‌شود.
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->