چند نکته و حاشیه درباره نقاشی آیدین آغداشلو و شکسته‌‌شدن رکورد فروش حراج تهران

 

 

روزنامه نیویورک‌تایمز آبان امسال در یک گزارش جنجالی با تعدادی از شاگردان قدیمی آغداشلو مصاحبه کرد؛ کسانی که مدعی بودند آغداشلو آن‌ها را مورد آزار و اذیت جنسی قرار داده است. گزارش این روزنامه بعد از پست توئیتری یک خبرنگار ایرانی ساکن آمریکا درباره تعرض آغداشلو به او منتشر شد. اینکه این حواشی در حاشیه حرفه هنری او اتفاق افتاده‌اند کمی داستان را عجیب می‌کرد؛ پیشنهاد غیراخلاقی در قبال یک تابلو گران‌قیمت و اتفاقاتی که سر کلاس‌های او می‌افتد. این اتهامات را بار‌ها خود آغداشلو تکذیب کرده است، او در متنی که بعد از این اتهامات نوشت آورده است: «در زندگی شخصی و اجتماعی‌ام هرگز خواسته‌ای را به کسی تحمیل نکرده‌ام، چون جزئی از رفتار و روشم نبوده ‌است. باید تأکید کنم که هر نوع تحمیل جنسی را اکیداً محکوم می‌کنم» ولی خیلی‌ها فروش تابلو او در دوره اخیر حراج تهران آن هم ده‌برابر قیمت پایه‌اش را به این حاشیه‌ها مرتبط دانسته‌اند. درواقع گویا این اتفاق به‌نوعی خرید آبروی بربادرفته‌ آغداشلو بوده است.

 

 

شائبه جعلی‌بودن بسیاری از آثار سهراب سپهری چیز جدیدی نیست. خیلی‌ها می‌گویند مگر سهراب سپهری چند اثر ناشناخته دارد که در هر دوره از حراج تهران یکی از آن‌ها با قیمت بالا فروش می‌رود؟ بحث جعل امضای سهراب هم همیشه وجود داشته است. کوروش شیشه‌گران، از نقاشان مطرح معاصر، در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری مهر درباره این امضا‌ها گفته است: «امضا‌های سهراب در تعدادی از آثار فرخته‌شده در حراجی‌ها تقلید ناشیانه‌ای بود که می‌شد به راحتی تشخیص داد، امضا‌های او محکم و زیبا بودند.»، اما حاشیه جذابی که بار‌ها مطرح شده و با اتفاق اخیر هم بی‌مناسبت نیست این است که می‌گویند یکی از کسانی که تابلو‌های سهراب را جعل می‌کرده آیدین آغداشلو بوده است. موضوعی که سمیع‌آذر، مدیر حراج تهران، آن را در گفتگو با خبرگزاری مهر رد کرده است: «به نظر من این صحبت به کلی بی‌اساس است و آیدین آغداشلو هرگز چنین کاری انجام نداده و نمی‌کند. آغداشلو می‌تواند آثار خودش را خلق کند که ارزش هم دارد و کارهایش را نیز به وفور می‌فروشد.» از طرف دیگر خود آغداشلو در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری ایبنا درباره آثار سهراب سپهری گفته است: «سهراب سپهری عمر طولانی نداشت، در قیاس با عمر خود بنده مثلا! اما عمر پرباری داشت و حجم کارهایش فوق‌العاده زیاد هستند به نحوی که گاهی اوقات آدم متعجب می‌شود که او چگونه فرصت کرده است همه این کار‌ها را انجام بدهد.»

 

یکی از شایعه‌های داغ درباره حراج تهران مربوط به فروش آثار است. برخی می‌گویند قیمت آثار ارائه‌شده در این حراج به‌صورت مصنوعی بالا می‌رود و قیمت‌ها کاذب هستند. برخی‌ها هم خرید و فروش‌ها را صحنه‌سازی می‌دانند. تقریبا هربار که رکورد فروش حراج تهران شکسته می‌شود، یک حاشیه هم به دنبال خودش می‌آورد: با وجود شرایط بد اقتصادی چطور کسانی هستند که پول‌های میلیاردی به یک تابلو نقاشی می‌دهند؟ آیا پشت حراج تهران پولشویی و فساد مالی هست؟ در جواب این سؤال‌ها کسانی هستند که می‌گویند چرا باید در ملأ عام و جلو دوربین‌ها این‌چنین پولشویی کرد، وقتی می‌توان خیلی راحت‌تر و بدون اینکه کسی متوجه شود این کار را انجام داد. سمیع آذر در گفت‌و‌گویش با خبرگزاری مهر در این‌باره گفته است: «این موضوع صرفاً از ناحیه افرادی مطرح می‌شود که نه روند حراج را می‌شناسند و نه تعریف درستی از پول‌شویی دارند. اینکه فروش آثاری را صرفا به‌خاطر کسب ارقامی ناباورانه به پول‌شویی و معامله کثیف ارتباط دهیم، مطلقا قابل‌توجیه نیست. اولا رقم‌هایی که در حراج تهران مبادله می‌شود به هیچ‌وجه قابل مقایسه با ارقام پول‌شویی نیست. رقم فروش در نهمین حراج تهران ۳۱ میلیارد تومان بود که بیش از ۶۳ خریدار آن را پرداخت کردند و بالاترین خرید توسط یک‌نفر حدود ۵ میلیارد تومان بود و این رقمی است که با آن می‌شود خیلی چیز‌های دیگر را خریداری کرد و لازم نیست جلوی چشمان همه اثر هنری خرید کند. ثانیا پول‌شویی مربوط به افرادی است که پول و سرمایه کثیف دارند که از راه‌هایی مثل فروش اسلحه، مواد مخدر و دیگر مصادیق مجرمانه به دست آمده است، اما خریداران آثار هنری جزو فرهیخته‌ترین افراد متمول جامعه ما هستند و این‌ها شایسته‌ترین و معتبرترین افراد به حساب می‌آیند و خدا کند هر کسی که پول دارد بیاید در این حوزه، سرمایه خود را بگذارد.»

نقطه جالب داستان آن‌جاست که برخی می‌گویند آغداشلو خودش را از سهراب سپهری بهتر می‌داند. سمیع آذر در همان گفتگو حرف‌های جالبی درباره آغداشلو و سپهری زده است: «او نیازی به جعل ندارد و اگر بخواهد قدرت خودش را به رخ بکشد که توانایی بازآفرینی اثر یک هنرمند دیگر را دارد چرا باید سراغ هنرمند معاصری برود که خودش را از او سَرتر می‌داند؟ او به راحتی می‌تواند یکی از شاهکار‌های تاریخ هنر مثل رضا عباسی را بازتولید و چیزی از خودش به آن اضافه کند و اثر جدید را اثر هنری خودش بر مبنای اثر رضا عباسی به فروش برساند. در دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ که کمتر هنرمندی می‌توانست کارهایش را بفروشد اگر به خانه آیدین آغداشلو می‌رفتید دو کار بیشتر پیدا نمی‌کردید، چون کارهایش را همیشه می‌فروخت درحالی‌که اگر به خانه هنرمندان دیگر می‌رفتید با انباری از تابلو‌های نقاشی مواجه می‌شدید. اینکه آیدین آغداشلو مهارت خلق اثر هنرمند دیگری را دارد، هرگز به این معنا نیست که او ممکن است چنین کاری کرده باشد.»

 

 

نقاشی‌های آیدین آغداشلو تقریبا در تمام ادوار حراج تهران حضور داشته‌اند. موضوعی که برخی را نسبت به کیفیت آثار او، کپی‌بودن آن‌ها یا بازآفرینی یک طرح ثابت حساس کرده است. درواقع آغداشلو سعی می‌کند با گرته‌برداری از آثار نقاشان نامدار پیشین ارتباط بیننده با اثر اصلی را بازسازی کند که خیلی‌ها معتقدند در نقاشی‌های آغداشلو این امر اتفاق نمی‌افتد.

 

 

 

خبرگزاری مشرق سال ۱۳۹۷ در گزارشی با بررسی چند اثر آغداشلو و مقایسه‌شان به این نتیجه رسیده است که آثاری که از این نقاش معروف در حراج تهران حضور دارند طرح‌های ثابتی هستند. سال ۱۳۹۷ تابلوی «معمای ۵.۶» ا آیدین آغداشلو - پای ثابت حراج تهران - ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون برآورد قیمت شد و با رقم ۶۵۰ میلیون تومان در حراج به فروش رفت.

 

 

«نکته جالب اینجاست که آغداشلو همین طرح را در قالب دیگری با عنوان «خاطرات انهدام، سال صفر سال یک» (نامی مشابه با معمای ۵،۶) تصویر کرده و این تابلو در حراج خرداد ۱۳۹۵ به مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان فروخته شد.» البته این آثار همه از مجموعه خاطرات انهدام هستند. اما نکته اساسی این است که از سال ۱۳۹۵ تا حالا تابلو‌های آغداشلو از قیمت ۳۰۰ میلیون تومان به قیمت ۱۲ میلیارد تومان رسیده‌اند؛ یعنی ارزش آثار آغداشلو ۴۰ برابر شده است. موضوعی که می‌تواند شائبه افزایش کاذب قیمت‌ها در این حراجی را دوباره پررنگ کند و البته قیمت پایه آثار آغداشلو و ارزش ثابت همه آثار این حراجی را هم افزایش دهد.

 

 

آیدین آعداشلو، انهدام یا امید؟