گفتگو‌ با کریم متقی، که بارگاه رضوی (ع) را سرشار از لحظات معنوی برای عکاسی می‌داند

سمیرا شاهیان | شهرآرانیوز - اواخر خرداد امسال بود که آیین رونمایی از کتاب «شرق مقرنس» در خانه تاریخی داروغه مشهد برگزار شد. کتابی که حاصل ٦ سال عکاسی «فرشید احمدپور»، عکاس و هنرمند تبریزی، از اماکن و صحن‌های حرم مطهر رضوی است. در این مراسم کریم متقی، مدرس عکاسی و همشهری احمدپور، نیز حضور داشت و فرصتی دست داد تا با او درباره عکاسی از بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) هم کلام شویم.

متقی در یک سال و اندی فراگیری ویروس کرونا توانسته است با عکاسی از متوفیان کرونایی، جایزه نشان شهامت کشور لهستان را از آن خود کند.

مقالات و کتاب‌های این کارشناس ادبیات انگلیسی از دانشگاه تبریز ازجمله کتاب «کلمات عکاسی» ترجمه اثر ژیل مورا معرف هنرمندان و علاقه‌مندان به عکاسی است. ترجمه‌ای دیگر از او با عنوان «تاریخ عکاسی» اثر روزنبلوم را نشر پرگار آماده سازی و چاپ کرده است که به زودی در اختیار هنرمندان و هنردوستان قرار می‌گیرد.

این هنرمند همچنین قرار است جزو داوران رویداد «جایزه عکس سال مطبوعاتی خراسان» باشد که به همت شهرداری مشهد و مؤسسه فرهنگی شهرآرا برگزار خواهد شد. با او گفت وگویی درباره ثبت عکس از حرم مطهر رضوی داشته ایم که در ادامه می‌آید.

جا دارد همیشه از حرم عکاسی شود

متقی، دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد رشته عکاسی از دانشگاه هنر تهران، بر این باور است که عکاسی از حرم امام رضا (ع) تمام نشدنی است: چاپ کتابی مثل «شرق مقرنس» و عکاسی از حرم مطهر با یک نفر کافی نیست، زیرا حرم هر بار وسعت می‌یابد و به طراحی‌های متفاوت آن افزوده می‌شود. با اینکه خرداد ۱۳۹۹ من به حرم مشرف شده بودم، امسال که دوباره به حرم آمدم نشان‌هایی را دیدم که در گذشته ندیده بودم. از طرفی حرم، سرشار از لحظات بی شماری است و دائم در آنجا روایت و داستان تولید می‌شود که جا دارد همیشه عکاسی شود.

او می‌گوید: بعضی وقت‌ها که به حرم می‌آیم، می‌ایستم و احوال زائران را تماشا می‌کنم؛ یک بار خانمی را دیدم که بی اختیار اشک از چشمانش جاری می‌شد. متوجه شدم درحالی که ما با ظاهر افراد کار داریم، آن‌ها با پای دلشان به اینجا می‌آیند؛ بنابراین کنتراست فضای اینجا بالاست و عکاسی اش تمام نشدنی است. فرض کنید من ده بار برای عکاسی به حرم آمده ام، اما در سفر یازدهم دوباره طور دیگری اینجا را می‌بینم و عکاسی جدید، سفر‌های قبلی من را تکمیل می‌کند.

عکاسی از حرم، شوق دیدار را در مخاطب برمی انگیزد

دبیر چندین دوره جشنواره سراسری عکس فیروزه تبریز بر این باور است عکاسی از حرم رضوی، دریچه و سفری است برای هر بیننده‌ای که نمی‌تواند به مشهد بیاید. به گفته او عکس با بالا بردن دقت و تمرکز مخاطب می‌تواند جایگزینی برای حضور واقعی اش باشد، از طرفی یک عکاس، متفاوت‌تر از زائران حرم را می‌بیند و اثر او می‌تواند شوق دیدار (برای اولین بار یا حضور دوباره) را بیشتر و مخاطب را ترغیب کند. متقی می‌گوید: مرحوم مادرم سواد نداشت، اما چندبار به مشهد آمده بود.

روز‌های آخر عمرش که آرزوی تشرف به مشهد را داشت با تماشای پی دی اف عکس‌های جوان همشهری ام فرشید احمدپور کیف می‌کرد؛ او در زمان دیدن عکس‌ها دو برخورد داشت، یک با حرم امام رضا (ع) ارتباط برقرار می‌کرد و دو، عکس‌ها انگیزه‌ای برای حضور دوباره در او به وجود می‌آورد و از اینکه نمی‌توانست در حرم باشد حسرت می‌خورد. می‌خواهم بگویم عکاسی از حرم می‌تواند جهانی را در قالب تصویر بیافریند تا خلأ حضور واقعی را برای افراد پوشش دهد. همچنین عکاس با حضور در بنای تاریخی حرم با دیدگاهی به سقف‌ها و مقرنس کاری‌ها می‌نگرد که کمتر پیش می‌آید یک زائر به آن جزئیات توجه کند؛ بنابراین برخلاف فیلم که در آن، دوربین تصمیم می‌گیرد نگاه شما را با خودش کجا ببرد، عکس مقابل شماست و نگاهتان به نقاط مختلف تصویر معطوف می‌شود و جزئیات را می‌بینید.

او خاطرنشان می‌کند: من در جشنواره بین‌المللی عکس فیروزه تبریز این موارد را بیشتر دیده ام، به عنوان مثال عکاسی که پرستار هم هست از چشم یک پرستار تبریز را نگاه کرده و چیز‌هایی را دیده است که تاکنون من نوعی متوجه آن نشده ام. پس وقتی جایی می‌رویم که اقلیم ما نیست، عینک متفاوتی به چشم می‌زنیم و نگاهمان متمایزتر از دیگران می‌شود.

عکاسی از حرم جذابیت دارد

این استاد عکاسی می‌گوید: عکاسی از مشهد از طرف ترک ها، لهجه دارد؛ این لهجه را من به فال نیک می‌گیرم، زیرا نشانه ارادت و ارادت مزید است. بخت من از روز ازل لهجه داشت/ قند جهان در نظرم گند بود
متقی می‌گوید: تاریخ عکاسی نشان داده است عکاسانی که به لحاظ اقلیمی، بومی یک محل یا Photographer Native آنجا بوده اند بهتر از دیگران عکاسی کرده اند. به عنوان مثال هانری کارتیه برسون، عکاس‌فرانسوی، در کشورش موفق بوده، اما در عکاسی ایران به دلیل اینکه با فرهنگ ما آشنایی نداشته چندان موفق نبوده است.

به گفته او جذابیت موضوع عکاسی از حرم باعث شده است خیلی از عکاسان برای ثبت لحظات ناب از شهرهایشان به مشهد بیایند: حرم نه تنها در جهان تشیع، بلکه در جهان خارج از اسلام هم مهم است؛ من ندیده ام یک خارجی به اینجا بیاید و ابهت بنا او را متحیر نکند. البته به لحاظ نشانه شناسی نیز کار فرشید احمدپور مهم است و نشان می‌دهد در کنار احساس قلبی، ندانسته دنبال کار نرفته است.

معرفی مشهد با عکاسی از حرم

مترجم کتاب «کلمات عکاسی» صحبتش را با طرح موضوعی به پایان می‌برد که به باور او معمولا اراده‌ای بر رعایت آن نبوده است: جهان، جهان تصویر و مخصوصا عکس است. تماشای فیلم از حوصله مردم خارج است. در این شرایط شما چطور می‌توانید مشهد را معرفی کنید؟ با عکس. پیشنهادم این است امکانی را در حرم امام رضا (ع) فراهم کنند تا عکاسان باسابقه در آنجا عکاسی کنند. حرم شناسنامه ماست و نیاز به معرفی آن داریم.

به نظر او باید شرایطی فراهم شود تا عکاسان به ویژه مشهدی‌ها راحت‌تر بتوانند از حرم رضوی عکاسی کنند: از طرفی برای ما که از شهر‌های دیگر می‌آییم ارفاق قائل شوند، زیرا من نمی‌توانم حرم را با خودم به شهرم ببرم، بلکه می‌توانم تصاویرم را ببرم تا در دسترس مردم و پژوهشگران شهرم قرار گیرد.