خواسته‌های محیط‌ زیستی سازمان‌های مردم‌نهاد از شورای ششم شهر مشهد

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ - در سخنان صریحشان خیلی چیز‌ها حس می‌شود؛ مهم ترینش نگرانی است. از خیلی چیز‌ها هم خبری نیست و مهم ترینشان منفعت‌های شخصی و سیاسی بازی است. می‌گویند ما خادم مردم هستیم؛ بی دریغ از زندگی مان می‌زنیم، وقت می‌گذاریم و جان می‌کَنیم تا محیط زیست شهر به نفع مردم حفظ شود. مدیران سازمان‌های مردم نهاد (سمن) زیست محیطی خراسان رضوی، از نگاه بعضی مسئولان به دغدغه هایشان، آزرده خاطر به نظر می‌رسند.

از اینکه آدم‌هایی لاکچری و سرخوش تصور شوند و نگرانی‌های بزرگشان برای محیط زیست کلانشهر مشهد، تقلیل پیدا کند به نجات یک سگ و گربه یا اینکه مثلا فعالیت برخی چهره‌های معاند به حساب رفتار‌های قانونمند فعالان محیط زیستی گذاشته شود. روی تلاش‌های مدیریت شهری در دوره‌های گوناگون به ویژه در دوره پنجم صحه می‌گذارند؛ بااین حال افق مدنظرشان، بلندتر از گام‌های برداشته شده است. در آستانه آغازبه کار دوره جدید شورای شهر مشهد، سراغ تعدادی از چهره‌های شناخته شده از سمن‌های محیط زیستی رفته ایم و برای مطرح شدن مطالباتشان از منتخبان دوره ششم پیش قدم شده ایم.

کشف رود و راه پیش رو

قصه رود تاریخی مشهد و فاضلاب‌های جاری در بستر آن، سر درازی دارد. با هر یک از متولیان امروز و دیروز آن هم که صحبت کنیم، نسخه‌ای متفاوت از این قصه را بیان می‌کنند که به قاعده وجه مشترک آن، پررنگ بودن نقش خود و دستگاه متبوعشان در بهبود وضعیت این رودخانه است. محمد فشایی، عضو هیئت مدیره انجمن ناجیان آب، با اشاره به سامان دهی کشف رود به عنوان مطالبه قدیمی و جدی سمن ها، زمان را به اواخر دوره چهارم شورای شهر برمی گرداند و می‌گوید: مسئله کشف رود مربوط به چند دستگاه بود. یکی از آن‌ها شورای شهر و شهرداری بود که باید نقشش را در این قضیه پیدا می‌کرد. اواخر عمر شورا با برخی اعضای شورای شهر وقت، به یکی دو بازدید رفتیم. اقدامی انجام نشد. این فاضلاب دارد در مشهد و صنایع شهر تولید می‌شود و آلودگی به بار می‌آورد، تبدیل به غذا می‌شود؛ بخشی از آن به داخل شهر برمی گردد و به استان‌ها و حتی کشور‌های دیگر می‌رود و مصرف کننده از تبعات آن بر خودش و نسل‌های آینده بی خبر است.

او ادامه می‌دهد: اتفاق خوبی که در ابتدای شورای پنجم رخ داد، بازدیدی بود که با حضور سمن‌ها گذاشتند و وضعیت کشف رود از نزدیک بررسی شد. در این چهار سال تلاش‌هایی انجام دادند، به ویژه برخی اعضای شورای شهر که نشان دادند درک محیط زیستی از موضوع دارند. اینکه چقدر مؤثر بود، باید مفصل‌تر درباره آن صحبت شود، اما حداقل این بود که شهرداری فهمید در حل مسئله سهم دارد.

او با اشاره به ورود استاندار وقت، انتخاب شهرداری مشهد به سمت فرماندهی کشف رود و امضای تفاهم نامه با دستگاه‌های دخیل اضافه می‌کند: باوجود تلاش‌های انجام شده، اتفاق بزرگی که مردم ببینند و لمس کنند، رخ نداده است. احتمالا بخشی از اراضی، تملک شده و فضای سبز توسعه پیدا کرده است، اما تصفیه خانه‌ها به اندازه‌ای که باید توسعه پیدا نکرده اند و پرونده همچنان باز است. شورای ششم برای این مهم می‌خواهد چه کند؟
فرشته تقی زاده، مدیرعامل انجمن آب، هوا و زمین، نیز درخواست مشابهی دارد؛ اهتمام ویژه شورای ششم برای سامان دهی کشف رود با اولویت دادن به احداث تصفیه خانه ها.

«نه» به مشارکت در تخریب باغ‌ها

تقی زاده با تأکید بر جلوگیری از تغییر کاربری باغ‌های شهر مشهد، تلاش احتمالی دستگاه‌ها برای تخریب آن‌ها را با توجه به جمعیت مشهد و وضعیت کنونی هوای آن، خیانت توصیف می‌کند. او از گزارش‌هایی مردمی می‌گوید که حکایت از تحرکاتی برای تخریب ۱۲ باغ شهری دارد و اضافه می‌کند: با ارسال نامه‌ای به آقای استاندار و مدیران دستگاه‌ها و نهاد‌های دخیل، اعتراض خود را اعلام و درخواست می‌کنیم که به این اراضی به چشم ارزش افزوده آن‌ها و سود سرشارش نگاه نکنند. این فضای سبز می‌تواند شهروندان را از بیماری‌های تنفسی حفظ کند. هر چند بررسی‌های ما نشان می‌دهد که مالکیت عمده باغ‌های یادشده با شهرداری نیست، اگر بنا به تغییر کاربری باشد، شهرداری هم دخیل خواهد بود و تقاضای ما این است که این اتفاق نیفتد.

الزام شهرداری به تهیه و انتشار پیوست زیست محیطی برای همه پروژه‌های شهری، پیش از آغاز عملیات اجرایی، از دیگر درخواست‌های مشترک او و دیگر فعالان محیط زیستی است که با تجربه پرونده قطور و قدیمی ارتفاعات جنوبی مشهد، گره خورده و نقطه مشترک صحبت‌های فعالان محیط زیستی به شمار می‌رود. رفع ابهام دغدغه‌مندان درباره ملاحظات زیست محیطی پروژه‌های اجرا شده و نیز پروژه‌های احتمالی آینده در ارتفاعات راهبردی جنوب مشهد، مانند کوهشار، از خواسته‌هایی است که مدیران سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی به عنوان مطالبه خود از منتخبان دوره ششم شورای شهر بیان می‌کنند.

«نه» به تعریف پروژه‌های آب محور

تعلیق پروژه‌های شهری آب محور، از نکات مشترک در صحبت‌های ما با فعالان محیط زیستی است. تقی زاده، منظور خود از آب محور بودن را پروژه‌هایی بیان می‌کند که در شهروندان، تصور زندگی در شهری بدون مشکل آب را ایجاد می‌کند. مدیرعامل انجمن آب، هوا و زمین، با بحرانی خواندن مسئله آب در شهر مشهد که می‌تواند ما را با فاجعه مواجه کند، از منتخبان شورای ششم می‌خواهد به شعار «مشهد، شهر دوستدار آب» توجه بیشتری کرده و مردم را با فرهنگ صرفه جویی آشنا کنند.

فشایی نیز با بیان اینکه یک هفتم کسری مخازن آب زیر زمینی کشور مربوط به استان خراسان رضوی است، می‌گوید: در این شرایط حق نداریم مصرف آب جدید در دشت مشهد ایجاد کنیم. این دشت دارد دچار فرونشست زمین و شور شدن آب می‌شود. ازطرفی، میزان فاضلاب تصفیه نشده‌ای که به وسیله کشف رود از دشت مشهد خارج می‌شود، سالانه حدود ۳۰ میلیون متر مکعب برآورد می‌شود. تصفیه و بازچرخانی این آب می‌تواند پاسخ گوی خیلی از نیاز‌های آبی شهر باشد؛ برای مثال، اگر شهرداری مشهد برای آبیاری فضای سبز، از چاه آب با کیفیت و آشامیدنی استفاده می‌کند یا در ارتفاعات جنوبی آبشار می‌سازد، درصورتی در راستای مصالح عمومی است که از آب‌های شیرین و تجدید ناپذیر نباشد و اعلام کند حلقه چاهی را بسته و از پساب تصفیه شده استفاده کرده است.

تمرکز بر حمل و نقل عمومی

ترویج فرهنگ دوچرخه سواری و تمرکز بر حمل و نقل عمومی با انرژی‌های پاک، از دیگر دغدغه‌های مشترک فعالان محیط زیستی است که از منتخبان شورای ششم مطالبه دارند. آن طور که می‌گویند بخشی از کار، زیر ساختی است و بخش دیگر، فرهنگی. حمید طراوتی، مدیر شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی، در این باره به شهرآرا می‌گوید: عده‌ای بودند که می‌گفتند متروی مشهد راه بیفتد، فقط با مترو می‌رویم. الان این کار را نمی‌کنند، چون باید تاکسی بگیرند تا به ایستگاه مترویی برسند که شلوغ است. برخی خطوط اتوبوس رانی هم وضعیتی دارد که کمتر کسی دلش می‌خواهد از آن استفاده کند.

ساعات حضور در ایستگاه‌ها نامنظم است و برخی خطوط آن قدر پر هستند که نمی‌شود سوار شد. الان متأسفانه طوری است که سوار شدن به اتوبوس برای برخی، کسر شأن است. همه تمرکز شهر هم بر اتومبیل شخصی است که در شهر و کشور، خرابی‌های کلان به بار می‌آورد، از هزینه‌های اقتصادی مصرف بنزین، گرمایش کره زمین، آلودگی هوا، ترافیک سنگین، آسیب‌های روانی و ....

تعامل پیوسته با سمن‌ها

«تا الان ارتباطات ما با مجموعه شورا و شهرداری، موردی بوده است. گاهی جلسه‌ای یا کنفرانسی پیش می‌آید و دعوت می‌شویم. این تعامل ساختارمند نیست.» مدیر شبکه سمن‌های محیط زیستی استان، با بیان این جملات، ایجاد چنین ساختاری را از منتخبان شورای ششم مطالبه می‌کند. تقی زاده، مدیرعامل انجمن آب، هوا، زمین، نیز در همین ارتباط، خواستار حضور سمن‌های محیط زیستی در جلسات تصمیم گیری است. او معتقد است نقش داشتن استادان و سمن ها، در مدیریت شهری، منجر به تعریف پروژه‌هایی خواهد شد که توسعه پایدار شهر را به ارمغان می‌آورد.

فشایی، دیگر فعال محیط زیستی، نیز تأکید می‌کند: نظرخواهی شورای جدید و مدیران شهری از صاحبان نظر، نباید سرکاری، نمایشی و نمادین باشد و باید به ایده‌ها و دغدغه‌های مطرح شده در عمل بها داده شود.
او همچنین از منتخبان دوره ششم می‌خواهد از فرصت‌های محیط زیستی که در دوره پنجم شورا و مدیریت شهری ایجاد شد و برخی به اجرا نرسید، استفاده کنند. اختصاص یک فرهنگ سرا به سمن ها، ایجاد خانه فرهنگ آب و نماد‌هایی سازگار با کم آبی شهر، استفاده از فرصت بین المللی انتخاب مشهد به عنوان شهر دوستدار آب، اجرای رویداد سواد آبی و نیز پیگیری اعطای نشان مشهد به نخبگان و فعالان محیط زیستی، نمونه‌های اشاره شده ازسوی عضو هیئت مدیره انجمن ناجیان آب است.

خانواده سبز، افتخار مشهد باشد

مدیرعامل انجمن آب، هوا و زمین، تمرکز شورای ششم بر فرهنگ سازی خانواده سبز را مطالبه‌ای مطرح می‌کند که شاید به ارتباط آن در کاهش مسائل و هزینه‌های شهر، کمتر توجه شده باشد. به گفته تقی زاده، خانواده سبز، خانواده‌ای است که حمل ونقل، مدیریت پسماند و مصرف بهینه انرژی اش حساب شده است و سازگار با محیط زیست. این فعال محیط زیست معتقد است تلاش شورای ششم برای الگوسازی این مدل در مشهد، افتخاری است که برای این کلانشهر در عرصه ملی و بین المللی باقی خواهد ماند.
او همچنین از اعضای شورای ششم می‌خواهد هرآنچه می‌توانند برای جابه جایی فرودگاه مشهد به کار ببندند. تقی زاده آلودگی سالانه ناشی از حضور فرودگاه در داخل شهر را معادل آلودگی ناشی از رفت و آمد ۳۰ هزار خودرو عنوان می‌کند.