ناصحی: اعزام کاروان خدام‌الحسین(ع)، رزق معنوی مدیریت شهری مشهد است قلندر شریف: اربعین، یک کنگره عظیم فرهنگی در سطح جهانی است | خدمت به دلدادگان اهل‌بیت (ع)، رسالت خادمان مشهد است هوای کلانشهر مشهد همچنان ناسالم است (۶ مرداد ۱۴۰۴) سخنگوی سپاه: حتی یک لحظه از آمادگی دفاعی غافل نشدیم خدام‌الرضا (ع) در مسیر نجف اشرف | خادمان شهر مشهد برای خدمت به زائران اربعین اذن خدمت گرفتند چهار میلیون مترمربع آسفالت در یک سال رکورد شورای شهر مشهد است رویداد هنری «مرز پرگهر»؛ تجربه‌ای موفق از حضور متعهدانه هنرمندان نوجوان مشهد آخرین وضعیت کسبه مجتمع قائم ۱۷ شهریور مشهد | ۵۰۰ میلیارد سرمایه‌ای که خاکستر شد افتتاح فصل دهم «پاتوق فیلم کوتاه» با فیلمی از کیانوش عیاری بندِ حیات مشهد | گذری بر تاریخ سدسازی و نقش سد «گلستان» در تأمین آب شرب مردم ارض اقدس مدیرکل راهبری و نظارت بر حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد: ایمن‌ترین حمل‌و‌نقل کشور را داریم ۲۱ هزار میلیارد تومان اعتبار برای ۱۲ پروژه عمرانی شهر مشهد ساخت و خرید ۳۴۰ چشمه سرویس بهداشتی جدید در مشهد تا پایان سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی امروز (یکشنبه، ۵ مرداد ۱۴۰۴) | احتمال تداوم آلودگی هوا تا صبح فردا بیش از نیمی از بوستان‌های شهر مشهد زمین بازی کودکان دارند | ۳۸۴ زمین به وسایل بازی استاندارد مجهز شدند آلودگی هوای مشهد از وضعیت اضطرار عبور کرد (یکشنبه، ۵ مرداد ۱۴۰۴) ۱۲ قرن کم‌آبی در مشهد پیشنهاد اضافه‌شدن کارگروه «جمعیت و خانواده» به آیین‌نامه نشان مشهدالرضا(ع) ارائه خدمات فرامرزی اتوبوسرانی مشهد و تقویت ناوگان منتهی به حرم مطهر رضوی در ایام اربعین مشهد باید به سمت رایگان شدن پروانه ساختمانی حرکت کند | احیای بافت‌های فرسوده نیازمند کمک دولت است
سرخط خبرها

از «فلکه» چه می‌دانیم؟

  • کد خبر: ۹۳۸۲
  • ۲۸ آبان ۱۳۹۸ - ۰۶:۳۴
از «فلکه» چه می‌دانیم؟
مشهدی‌ها در محاورات خود چنان به فراوانی از عنوان «فلکه» به صورت‌های «فلکه حضرت»، «فلکه آب»، «فلکه برق»، «فلکه ضد» و... نام می‌برند که می‌پندارند از آغاز خلقت آدم و پیدایش شهرنشینی در جهان چیزی به نام «فلکه» هم وجود داشته است! درحالی‌که در شهر‌های ایران ازجمله مشهد تا حدود ۹۰سال قبل (حدود ۱۳۱۰خورشیدی) نه در عمل این همه میدان وسیع مدور و ماشین‌رو بوده و نه در گفتار و ذهن و زبان مردم نام «فلکه» وجود داشته است! تا اینکه در شهر مبتکر مشهد این عنوان پیدا شد!
طبیعی است که شهر‌های ایران به سبب استحکامات دفاعی لازم ازجمله برج و بارو بر پیرامون خود، زیاد وسیع ساخته نمی‌شدند. البته که چیزی به نام ماشین هم در معابر شهر روان نبوده، بدین سبب احداث فضا‌هایی شبیه فلکه و میدان‌های کنونی ضرورت نداشته است. حتی خیابان یا معبر و گذرگاه عریض و مستقیم هم در شهر‌های ایران تقریبا وجود نداشت، جز در چند شهر ازجمله مشهد که یک خیابان حدود سه‌کیلومتری از غرب و بالادست حرم تا شرق و پایین‌دست آن به دستور شاه‌عباس صفوی (در حدود سال۱۰۰۰ قمری) کشیده شد که از میان صحن حرم حضرت رضا (ع) می‌گذشت و خود به ۲ بخش و نام «بالاخیابان» و «پایین‌خیابان» تقسیم می‌شد. پس از انقلاب مشروطه و پیدایش ماشین و ورود آن به ایران، اولین اتومبیل‌ها هم به وسیله یکی از والیان خراسان (به نام نیرالدوله) و بعد هم «نایب‌التولیه» مشهور آستان قدس در زمان رضاشاه پهلوی به نام «اسدی» خریداری شد و کشیدن معابری مثل خیابان در این شهر، به‌ویژه معبری که بالاخیابان و پایین‌خیابان را به هم وصل کند، ضرورت یافت. بدین سبب در سال۱۳۰۸ خورشیدی چنین معبری احداث شد و به نام «فلکه» مسمی گردید. نویسندگان کتاب «گزارش مکتب شاهپور» (با نام فرعی مشهد در آغاز قرن ۱۴ خورشیدی) درباره ضرورت و نام نیمه شمالی این معبر مدور نوشته‌اند: «خیابان فلکه شمالی (حرم)، چون عمارات آستان قدس، از قبیلِ صحنِ کهنه و بست (ها) در وسط خیابان نادری و صفوی، سببِ اشکال عبور وسائط نقلیه امروزی شده بود و اهالی شهر احتیاج شدیدی به احداث چنین خط ارتباطی داشتند، خیابان فلکه شمالی در سال ۱۳۰۸ به عرض ۳۰ گز و طول ۵۸۰ گز ایجاد شد...»
ظاهرا معلوم نیست چه فردی یا نهادی نام فلکه را برای خیابان مدور پیرامون حرم حضرت رضا (ع) پیشنهاد داده و عملی کرده است، اما مسلم است که زنده‌یاد «مهندس طاها‌زاده بهزاد»، طراح اصلی ساختمان آرامگاه فردوسی و طراح و سازنده بیمارستان زیبا و سنتی «شاهرضا» (امام رضا (ع) کنونی) و بنا‌های سنتی پیرامون حرم و داخل فلکه آن باید نقش اساسی را در این نام‌گذاری ابداعی داشته باشد؛ چرا که وی مهندس طراح و سازنده اصلی بیشتر بنا‌های شاخص مشهد و ایران در آن زمان بوده است.
به هرحال توجیه نام‌گذاران فلکه این بوده که حرم حضرت رضا (ع) و دیگر ابنیه آن در مشهد شبیه به مرکز جهان و کره زمین است که همه فلک بر گرد آن می‌چرخد. به همین دلیل بود که خیابان مدوری که پیرامون حرم را دور می‌زده، با عنوان «فلکه» نام‌گذاری شده است. پس از آن و با کشیدن خیابان‌ها و احداث میدان‌های دیگر در مشهد، مردم به آن میدان‌های تازه‌تأسیس هم «فلکه» می‌گفتند؛ مثل «فلکه آب» و «فلکه برق» و... بعد از آن هم در بعضی شهر‌های دیگر ایران به مناسبت‌های دیگری نام «فلکه» پیدا شد (مثل فلکه‌های برداشت آب در «تهرانپارس» تهران و فلکه «گاز» شیراز و...)، اما هنوز این نام در همه شهر‌های ایران رواج و رسمیت نیافته و بیشتر خاص مشهد و مشهدی‌هاست؛ بی‌آنکه همشهریان به‌طور عمومی از پیشینه آن اطلاع داشته باشند!
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->