سعیده آل‌ابراهیم
روزنامه نگار
گزارش خبری
به روایت تقویم، شمار روزهای گذشته از ابتدای امسال تا کنون 115روز بوده که طبق آمار مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد، در این مدت فقط برای هفت روز هوای پاک ثبت شده است. همین جدول نشان می‌دهد که در این بازه زمانی، هشت روز ناسالم برای تمام مشهدی‌ها و 43روز ناسالم برای گروه‌های حساس داشتیم. این در حالی است که تقریبا نیمی از 115روز گذشته، یعنی فقط 57روز کیفیت هوای شهر در وضعیت قابل قبول بوده است.
رئیس مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد معتقد است که «در موضوع آلودگی هوا دو موضوع شدت آلودگی و تداوم یا طول دوره آن مهم است.» اخیرا نیز مشهد آلودگی بی‌وقفه 21روزهای را پشت سر گذاشت که فقط با یک تنفس دو روزه هوای پاک، دوباره روز گذشته کیفیت هوای شهر به شرایط ناسالم رسید. به اذعان رئیس مرکز پایش، دست‌کم طی سال‌های اخیر چنین دوره‌ای که به صورت طولانی‌مدت آلودگی هوا داشته باشیم، رخ نداده است.
رضا اسماعیلی در گفت‌وگو با خبرنگار شهرآرا، ادامه داد: طول دوره اخیر آلودگی هوای شهر بالغ بر دو هفته و شاخص کیفیت هوا نیز بیشتر از عدد100 بود که نشان‌دهنده وضعیت هشدار در آلودگی هوا بود.
گردوغبار عامل تشدیدکننده آلودگی هوا
او که پیش از این اعلام کرده بود ممکن است در شش ماهه اول، مشهد بیشتر درگیر توده‌های گردوغبار شود، اظهار کرد: وجه غالب و عامل اصلی این آلودگی، آلاینده‌هایی هستند که در محیط شهر به دلیل فعالیت‌های انسانی و در قالب سوخت‌های فسیلی انتشار پیدا می‌کنند؛ در این وضعیت، گرد و غبارها جزو عوامل تشدیدکننده و مقطعی هستند، بنابراین ممکن است به دلیل ورود توده گردوغبار، آلودگی هوا مضاعف شود.
اسماعیلی افزود: با توجه به خشک‌سالی که در منطقه وجود دارد و آمار رو به افزایش روزهای هشدار کیفیت هوا، پیش‌بینی می‌شود که امسال شرایط خاصی از لحاظ آلودگی هوا داشته باشیم که در همین راستا نیاز است دستورالعمل‌های بهداشتی بیشتر در دستورکار قرار گیرد.
دو کانون تولید گردوغبار در خارج از استان
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی در پاسخ به پرسش شهرآرا در خصوص اقدامات جدی که برای کاهش آلودگی هوا در جریان است، با اشاره به اینکه یکی از بحران‌های جدی زیست محیطی استان و کلان‌شهر مشهد، گرد و غبار است، اظهار کرد: دو کانون مهم تولید گردوغبار در خارج از استان، یکی در صحرای قره‌قوم ترکمنستان و دیگری در هرات کشور افغانستان واقع هستند که از این طریق چند سالی است که شهرستان‌های شمال شرق و شرق استان و به‌ویژه خواف، سرخس و مشهد مورد تهدید بحران گردوغبار هستند.
سید مسعود یاوری با بیان اینکه حل این موضوع عزم مسئولان کشورهای همسایه و دستگاه دیپلماسی را می‌طلبد، افزود: مدیریت پدیده گردوغبار در کانون‌های فوق بحرانی سرخس، خواف و به‌ویژه سرخس (با توجه به نزدیکی به کلان‌شهر مشهد) مستلزم اقدامات مدیریتی و اجرایی مختلفی است که در برنامه جامع مقابله با گرد و غبار و برنامه عمل دستگاه‌های اجرایی مرتبط به آن پرداخته شده است.
او اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف به ارائه و اجرای برنامه اقدام پیشگیرانه، مقابله‌ای و سازگارکننده با پدیده گرد و غبار هستند که باید این اقدام را یا در چارچوب قوانین، مقررات و اعتبارات مصوب یا با بهره‌گیری از مشارکت مردم پیش ببرند.
یاوری تخریب پوشش گیاهی و خاک را به‌عنوان مهم‌ترین عوامل ایجاد و توسعه کانون‌های گردوغبار طی ده‌ها سال دانست و اضافه کرد: احیای خاک تخریب شده، استقرار پوشش گیاهی مناسب و فرهنگ‌سازی با هدف جلوگیری از تخریب مجدد با سرعت بسیار کمتر به نتیجه خواهد رسید و مدیریت پدیده گردوغبار نسبت به تخریب اراضی و ایجاد کانون‌های گردوغبار هزینه و زمان بیشتری نیاز دارد.
اعلام پروژه‌های پیشنهادی به دستگاه‌ها
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی با اعلام اینکه طرح مدیریت مناطق بیابانی و مقابله با فرسایش بادی گرد و غبار شهرستان سرخس برای 210هزار هکتار از اراضی متأثر از گردوغبار توسط منابع طبیعی انجام شده است، بیان کرد: پروژه‌های پیشنهادی طرح مدیریت مناطق بیابانی منطقه سرخس طی سال گذشته برای دستگاه‌های وظیفه‌مند ارسال شده است.
یاوری بر این باور است که برای مدیریت بحران، باید فرایندهای مدیریت بحران گرد و غبار موضوعی فرابخشی شود. او ادامه داد: بنابراین ضروری است همه اقشار به‌ویژه کشاورزان، دامداران، عشایر و مرتع‌داران با هماهنگی بیشتر با دستگاه‌های اجرایی به مقابله با این پدیده بپردازند.
او اظهار کرد: آستان قدس رضوی به عنوان مالک مهم در محدوده شهرستان سرخس و متولی منطقه ویژه اقتصادی سرخس همچنین شرکت نفت و گاز شرق به عنوان صنعت عمده در منطقه باید به مسئولیت‌های اجتماعی خود در این شهرستان عمل کنند.