طنین همتی
روزنامه نگار
گزارش خبری
در اولین جلسه از سلسله‌نشست‌های اندیشه‌ای «فتح نو» که با هدف بازخوانی مسائل فرهنگی، اجتماعی و تمدنی و با همکاری مؤسسه فرهنگی شهرآرا و صداوسیما برگزار شد، جمیله علم‌الهدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی و پژوهشگر حوزه زن و جامعه، به تشریح ابعاد مختلف موضوع «زنان و جنگ» پرداخت. وی با اشاره به حضور زنان در طول تاریخ و در موقعیت‌های گوناگون، به تحلیل نقش و جایگاه آنان در جوامع، از دوران باستان تا دوران معاصر پرداخت.
زنان مسلمان ایرانی باید به نماد مقاومت در جهان تبدیل شوند
علم‌الهدی با اشاره به تجربه تلخ جنگ دوازده روزه، بر نقش زنان مسلمان ایرانی در مقاومت و قربانی‌نشدن در جنگ تأکید کرد. وی اظهار کرد که زنان باید به‌عنوان نماد مقاومت به جهانیان معرفی شوند. عضو هیئت‌رئیسه دانشگاه شهیدبهشتی با اشاره به وظایف انسانی و اجتماعی زنان در مواجهه با گزارش‌های خشونت جنسی، خواستار آن شد که صدای زنان مظلوم، بدون توجه به سانسور رسانه‌های غربی، به شکل شفاف و واضح به گوش جهانیان برسد. وی تأکید کرد که باید اهمیت نقش‌هایی که اکنون زنان ایفا می‌کنند، برجسته شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی همچنین بر لزوم اصلاح ساختاری، آموزشی و دانشگاهی برای همگامی با حضور سیاسی و اجتماعی زنان و دختران جوان تأکید کرد و افزود: مدل زنانه و مردانه متفاوت است و تأثیرگذاری زنان شیوه خاص خود را دارد. وی با اشاره به نقش حضرت‌زینب(س) در کوفه، بیان کرد که سخنرانی ایشان برای یاران امیرالمؤمنین(ع) که دچار نفاق شده بودند، بسیار مؤثر بود و تأثیرگذاری آن پس از هزار سال همچنان ادامه دارد. وی افزود: زنان بخش مهمی از انقلاب را شکل دادند و خداوند به‌صورت معجزه‌آسایی از سراسر جهان یارگیری کرد و بانوان ایرانی در حوادث گوناگون نقش مهمی ایفا کردند.
علم‌الهدی با اشاره به خانواده شهدا، مادران و همسران شهدا، خواستار برنامه‌های ویژه‌ای برای معرفی دختران موفق شد و تأکید کرد که تبلیغ باید همراه با تبیین واقعیت باشد و این وظیفه بر عهده بانوان جوان است.
پژوهشگر حوزه زن و جامعه با طرح این پرسش که آیا حضور و فعالیت زنان در جامعه در طول تاریخ کافی بوده است، به بررسی نگاه جوامع به زنان در دوران‌های مختلف پرداخت. وی با اشاره به سخنان فرعون در قرآن مبنی بر «نگه‌داشتن پسران و زنانشان برای خدمات»، به حضور زنان به‌عنوان نیروی کار در جامعه فراعنه پیش از داستان حضرت‌موسی(ع) اشاره و این پرسش را مطرح کرد که این «خدمات ویژه» ممکن است شامل آشپزی یا حتی فحشا بوده باشد. وی تأکید کرد که زنان همواره در منازعه‌ای دائمی برای حفظ استقلال خود بوده‌اند و این موضوع از دوردست‌های تاریخ تا امروز ادامه داشته است. علم‌الهدی به خشونت علیه زنان اشاره و بیان کرد که این خشونت‌ها بیشتر نه به‌دلیل نیاز به نیروی کار زنان، بلکه با تفسیر اشتباه از دلایل آن، به خشونت خانگی تقلیل داده شده است. وی ظهور انقلاب صنعتی و ورود زنان به خیابان‌ها به‌عنوان نیروی کار را عاملی در تغییر این نگاه دانست و گفت: زنان به امید اینکه امنیتشان توسط دولت‌ها تأمین شود، خانه را ترک می‌کردند. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه خانه‌ها همیشه امن‌ترین مکان نبوده‌اند و خیابان‌ها نیز محل امنی برای زنان نیستند، گفت: دولت‌های توتالیتر آمدند و گفتند که امنیت زنان را تأمین می‌کنیم و نظام سرمایه‌داری نیز از نیروی کار زنان استفاده کرد. وی همچنین به همدستی دو جریان سیاسی سوسیالیست‌ها برای بیرون‌کشیدن زنان از خانه و توسعه نیروی کار و فحشا اشاره کرد و برابری را نیز در این میان مورد پرسش قرار داد.
زنان در لایه‌های مختلف اجتماعی در حال جنگیدن هستند
عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی در ادامه به خشونت علیه زنان در محیط کار و جامعه پرداخت و گفت: اگر در گذشته زنان توسط اربابان مورد خشونت قرار گرفته‌اند، امروز توسط همکارانشان مورد خشونت قرار می‌گیرند. وی تأکید کرد که خشونت علیه زنان، فقط خشونت خانگی نیست، بلکه شامل خشونت خیابانی، کارخانه‌ای و سازمانی نیز می‌شود. وی با بیان اینکه زنان همواره در جنگ و در لایه‌های مختلف اجتماعی در حال جنگیدن هستند، به وضعیت زنان در ایران اشاره کرد و گفت: در ایران با وجود حمایت حکومت و خانواده، زنان همچنان با مشکلات جدی روبه‌رو هستند و هنوز به قدرت دسترسی کامل ندارند. علم‌الهدی ارکان قدرت را شامل شخصیت، مالکیت، ساختار و دیانت (امر سیاسی) دانست و به نقش زنان در هر یک از این ارکان پرداخت. وی با اشاره به اهمیت شخصیت، اعم از ویژگی‌های جسمانی، ذهنی، هوش، ذکاوت، اخلاق و رفتار، بر نقش تعیین‌کننده شخصیت در تأثیرگذاری افراد تأکید کرد.
وی همچنین به موضوع مالکیت و دسترسی زنان به منابع مالی اشاره کرد و با استناد به آیات قرآن، بر حق زنان در برخورداری از ثروت و مهریه تأکید کرد. این عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی، با اشاره به سازوکارهای بازار و اخلاق رقابتی حاکم بر آن، گفت: زنانی که وارد بازار می‌شوند و اخلاق رقابتی را دنبال می‌کنند، از خصوصیات زنانه خود فاصله می‌گیرند. وی رقابت را ویژگی مردانه دانست و بیان کرد: اگر زنان وارد این عرصه شوند، از خصلت زنانه خود جدا می‌شوند. این پژوهشگر در حوزه زنان به ضعف ساختاری در جمهوری اسلامی ایران در زمینه تناسب با روحیات زنانه اشاره کرد و گفت: ساختارهای مدرن مانند بوروکراسی، قدرت را در فرهنگ‌های غیرغربی تغییر داده‌اند. وی تأکید کرد که قدرت مدیران به‌شدت وابسته به انسجام درونی و تعهدات آن‌هاست و دانشجویانی که فعال هستند و در ساختارها نقش دارند، قدرت بیشتری نسبت به دانشجویان فارغ‌التحصیل دارند.
توسعه همه‌جانبه، شعاری برای پراکندگی اقتدار است
پژوهشگر حوزه زن و جامعه در سخنانی با انتقاد از شعار توسعه همه‌جانبه، آن را ابزاری برای پراکندگی قدرت و اقتدار دانست. وی با اشاره به تجربه دیگرکشورها، تأکید کرد که توسعه‌یافته‌ترین کشورها نیز از نظر شعور سیاسی عقب مانده‌اند و توسعه واقعی، نیازمند مدیریت و تمرکز قدرت است. وی مدرن‌شدن را خاص عده‌ای سرمایه‌دار جهانی دانست و با اشاره به نفوذ باورهای جنسیتی در جامعه، اظهار کرد: زنان بیش از همه به این باورها مبتلا شده‌اند. وی از نهادهای آموزشی و رسانه‌ها خواست تا در برابر این باورها مقاومت و برای اصلاح باورهای جنسیتی زنان و مردان تلاش کنند. علم‌الهدی با تأکید بر نقش زنان در جامعه، از آن‌ها خواست تا در معرکه باورسازی وارد شوند و باورهای غلط درباره جنگ را تغییر دهند. وی با اشاره به اهمیت جایگاه زنان در خانواده، بر ضرورت الگوگیری از حضرت مریم(س) تأکید کرد و گفت: بازخوانی موقعیت زن ویژه قرآن کریم، ضرورتی بسیار مهم است. علم‌الهدی ابراز امیدواری کرد که با اصلاح باورهای جنسیتی، زنان و مردان بتوانند از انفعال خارج شوند و نقش مؤثرتری در جامعه ایفا کنند.