ملیحه جهانبخش
یکی از صنایعی که در خراسان رضوی ظرفیت بالایی برای اشتغال زایی و افزایش ارزش افزوده دارد، صنعت پلاستیک و پلیمر است. به گفته فعالان اقتصادی این صنعت با پیشرفت خوبی که در 10سال گذشته داشته، توانسته سهم درخور توجهی از صادرات استان به کشورهای آسیای میانه را نیز از آن خود کند و سالانه حدود 300 تا 400میلیون دلار سهم صادرات استان در این صنعت است. مواد اولیه این صنعت در داخل و توسط پالایشگاه های پتروشیمی تهیه و تولید می شود و واردات این صنعت نیز در حوزه ماشین آلات است. اما از سویی دیگر صنعتگران این حوزه مانند دیگر خوشه های صنعتی با چالش هایی روبه رو هستند. تا جایی که اگر موانع ناشی از تحریم ها را کنار بگذاریم، مسائلی نظیر ترخیص قطعات وارداتی ماشین ها از گمرک، تخصیص ارز، صف های طولانی ثبت سفارش و ناترازی انرژی و تبعات ناشی از آن مشکلات زیادی را برای این صنعت رقم زده است. مشکلاتی که به گفته فعالان این حوزه اگرچه بارها از سوی بخش خصوصی به بدنه دولت ارائه شده است اما همچنان به عنوان موانع جدی مطرح هستند. نوسازی و بازسازی ماشین آلات برای همراه شدن با تکنولوژی های روز و ارائه محصولی که بتواند با نمونه های خارجی در چین یا ترکیه به عنوان رقبای جدی، قابل رقابت باشد، از دیگر دغدغه های فعالان این حوزه است. در همین راستا هفدهمین دوره نمایشگاه تخصصی صنعت پلاستیک، ماشین آلات، چسب و رزین با هدف معرفی توانمندی های صنعت پلاستیک کشور، توسعه بازار، تبادل فناوری و ایجاد تعامل میان تولیدکنندگان، تأمین کنندگان و فعالان حوزه های وابسته در نمایشگاه بین المللی مشهد برگزار شده است. نمایشگاهی که در آن شصت شرکت داخلی و از این تعداد، ۳۸شرکت از استان خراسان رضوی و ۲۲شرکت از سایر استان ها شامل تهران، مازندران، آذربایجان شرقی، اصفهان، سمنان، فارس، قم، خوزستان، البرز و یزد در نمایشگاه حضور دارند. به بهانه برگزاری این نمایشگاه به بررسی چالش ها و دغدغه های فعالان این صنعت می پردازیم.
یکی از فعالان این حوزه که بیش از چهل سال است در زمینه تولید ماشین آلات تزریق پلاستیک در شرق کشور فعالیت دارد، درباره چالش های پیش رو در این صنعت، می گوید: چالش اصلی ما با گمرک است. ماشین ها مستهلک شده و نیاز به بازسازی دارند که با فناوری روز همراه شوند و ناچاریم قطعات و مواد اولیه ای را در این زمینه وارد کنیم اما در بحث ترخیص کالاها به مشکل می خوریم. تعرفه قطعات ماشین آلات از 2درصد در سال1404 به 15درصد رسیده است. بانک ها پشتیبانی نمی کنند و در گمرک نیز باید حدود دو ماه منتظر بمانیم. هزینه های باربری نیز به دلیل تحریم حدود سه برابر شده است.
یکی دیگر از شرکت کنندگان در این نمایشگاه، سازنده ماشین های فرایند پلاستیک و آسیاب پلاستیک در زمینه بازیافت ضایعات پلاستیک است، می گوید: سابقه چهل ویک ساله داریم و به آسیای میانه، عراق، کویت، افغانستان در سال حدود بیست دستگاه صادر می کنیم که با توجه به اندازه این دستگاه ها قیمت آن ها از 200میلیون تومان شروع می شود. مهم ترین چالش ما حمایت نکردن دولت از تولید داخل است! بهترین نوع این دستگاه در داخل ساخته شده و با قیمت و کیفیت پایین، این ماشین آلات را از چین وارد می کنند. این مسئله معضل بزرگی است.
یکی دیگر از فعالان این حوزه که سابقه بیش از بیست وهفت ساله در صنعت پلیمر دارد، بزرگ ترین چالش این روزها را بی نظمی، بی ثباتی و بخش نامه های خلق الساعه می داند و می گوید: هر روز با قوانین جدید روبه رو هستیم. علاوه بر ناترازی انرژی، مشکلات ارزی و صف طولانی ثبت سفارش هم از مهم ترین چالش هاست. با تحریم ها کنار آمده ایم اما دچار خودتحریمی در داخل هستیم. سرمایه های ما در یک کشور معطل می ماند تا فرایند ها طی شود.
یکی دیگر از شرکت کنندگان در این نمایشگاه شرکتی دانش بنیان در حوزه طراحی و ساخت تجهیزات صنعت پلیمر و ساخت قالب های تزریق پلاستیک است که در سال گذشته حدود 600هزار دلار صادرات به عراق و عمان داشته است و درباره مهم ترین چالش این صنعت، بیان می کند: ناترازی انرژی شرایط تولید را برای ما سخت کرده است. همچنین در واردات مواد اولیه در حوزه ثبت سفارش و در نهایت تخصیص ارز سخت گیری هایی دارند که منجر به تأخیر در قراردادهای ما می شود.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در حاشیه بازدید از نمایشگاه با اشاره به جایگاه این صنعت و اشتغال زایی بالای آن در استان، می گوید: باوجوداینکه حدود 7500میلیاردتومان مجموع سرمایه گذاری در این صنعت است و 18هزار نفر در این صنعت اشتغال دارند اما خیلی از مشکلات این صنعت مشابه دیگر صنایع است.
فیروز ابراهیمی نامنظمی عرضه محصولات پتروشیمی به واحدهای تولیدی را یکی از مشکلات خاص این صنعت بیان می کند و می افزاید: دلایلی نظیر اینکه صادرات نفع بیشتری برای پتروشیمی های داخلی دارد، سبب کمبود مواد اولیه یا کم عرضه شدن آن ها می شود. در کنار مسئله تأمین مالی و تخصیص ارز نیز از دیگر چالش های این صنعت است.
وی با تأکید بر سهم درخور توجه این صنعت در صادرات استان، می گوید: در 10سال گذشته در رتبه سوم محصولات صادراتی استان بوده است و اگر درمجموع به این صنعت توجه شود، می تواند به توسعه استان، سرمایه گذاری های بیشتر و کاهش نرخ بیکاری کمک کند.
ابراهیمی تصریح می کند: مشکل تخصیص ارز فقط در استان ما مطرح نیست بلکه دیگر استان ها نیز درگیر هستند و به نظر می رسد تعلل وزارتخانه در بررسی ها جای تأمل دارد. چرا که وقتی در استان این فرایند با سریع ترین زمان ممکن انجام می شود، زمان بر بودن آن در وزارتخانه غیرعادی است. علاوه بر این مسائل، رفع تعهد ارزی نیز چالش دیگری است.
یک تولیدکننده هم در گفت وگو با شهرآرا بزرگ ترین معضل فعالان اقتصادی این حوزه را صف های طولانی تخصیص ارز مطرح می کند و می گوید: دوسالی است که بحث ناترازی انرژی را داریم و یک سال است که صف های طولانی تخصیص ارز به معضلات تولیدکنندگان اضافه شده است. اگر این معضل حل نشود، روز به روز شرایط بدتر می شود و به نظر می رسد اراده ای هم برای حل آن وجود ندارد. احد خوشرو می افزاید: وزارتخانه با خلق سامانه های جدید یا همین سامانه جامع تجارت، مانع تجارت است. هر روز این معضل بدتر می شود. نظرات بخش خصوصی نیز خیلی به بازی گرفته نمی شود. پیرو قانون بهبود فضای کسب وکار نظر بخش خصوصی دریافت می شود اما به بازی گرفته نمی شود. اینکه ما از یک سری قوانین از رسانه ها باخبر می شویم، نشان دهنده این مسئله است.