خبرنگار: علی بابازاده
گوشی همراهش که به صدا درمی آید، پیام جدیدی را روی صفحه می بیند: «سلام، کالای آگهی شده هنوز موجوده؟» خوش حال است که سرانجام کسی برای خرید کالایش پیدا شده است. گفت وگو شروع می شود؛ خریدار با احترام و صمیمیت حرف می زند، از وضعیت کالا می پرسد، کمی چانه می زند، اما در نهایت می‌پذیرد و می‌خواهد مبلغی به عنوان بیعانه یا کل وجه کالا را بپردازد. مبلغ دقیق را می پرسد و می گوید: «شماره کارتتون رو بفرستید تا مبلغ را واریز کنم.» همه چیز تا اینجا عادی به نظر می رسد؛ مثل صدها معامله دیگر که در طی روز در سایت های واسطه گر رخ می دهد. اما درست همین جا، سناریوی پیچیده کلاهبرداری کلید می خورد؛ جایی که تشخیص مرز بین اعتماد و بی اعتمادی واقعا دشوار است. خریدار اصراری به دیدن حضوری کالا ندارد؛ بعد از واریز، حتی برای تحویل گرفتن، راننده تاکسی اینترنتی می فرستد. شاید هم می گوید عجله دارد و سریع باید کالا را دریافت کند. اما در یک لحظه همه چیز عوض می شود؛ پولی به حساب فروشنده می آید، پیامک واریز را می بیند و خیالش راحت می شود. بعد هم کالا را تحویل راننده می دهد و معامله تمام می شود.
درست چند روز بعد، داستانی نو برایش آغاز و حساب بانکی اش مسدود می شود. تماس های ناآشنا، احضاریه قضایی و پرسش‌هایی که هیچ جوابی برایشان ندارد. تازه متوجه می شود پولی که به حسابش آمده، نتیجه سرقت یا کلاهبرداری از فردی دیگر بوده و حالا او در مظان اتهامی است که هرگز تصورش را نمی کرده است. او باید شاید کیلومترها دورتر، در شهری دیگر، به سراغ شاکی پرونده برود و اثبات کند بی گناه است. البته شاکی فقط پولش را می خواهد و گوشش بدهکار این حرف ها نیست. این تنها یکی از صدها پرونده کلاهبرداری است که در بستر پرهیاهوی سایت های واسطه گر رخ می دهد. کلاهبرداران هر روز با شگردهایی تازه و ساده ولی هوشمندانه تر ظاهر می شوند و تشخیص این شگرد برای همه کمی سخت است. در ادامه، سید ابوالفضل طالب الحق، رئیس پلیس فتای مشهد، شگردهای مرسوم در سایت های واسطه گر را معرفی می کند.
کلاهبرداری مثلثی یکی از قدیمی ترین و پرتکرارترین شگردها در سایت‌های واسطه گر است. در آن، سه نفر وارد یک چرخه فریبکارانه می شوند؛ فروشنده واقعی، خریدار واقعی و کلاهبردار که به عنوان ضلع سوم، نقش واسطه را ایفا می کند. در این روش، کلاهبردار ابتدا به عنوان خریدار با فروشنده تماس می گیرد و درباره خرید یک کالا (مثلا یک گوشی هوشمند یا لپ تاپ) مذاکره می کند. هم زمان، همین فرد در نقش فروشنده، کالای مشابه را به خریدار دیگری در همان سایت معرفی می کند و آگهی می گذارد یا پاسخ آگهی دیگران را می دهد. کلاهبردار شماره کارت فروشنده واقعی را به خریدار واقعی می دهد و به خریدار می گوید که برای دریافت کالا باید پول را به این حساب واریز کند.
خریدار پول را به حساب فروشنده می زند، اما هیچ شناختی از فروشنده ندارد و از ماجرای پشت پرده بی خبر است. فروشنده نیز پس از دیدن واریز وجه، طبق درخواست کلاهبردار (که مدام در حال ایجاد هماهنگی است)، کالا را با تاکسی اینترنتی یا پیک به نشانی مورد نظر کلاهبردار ارسال می کند. کالا به دست کلاهبردار می رسد و او معمولا به سرعت ارتباطش را با هر دو طرف قطع می کند. در این میان، خریدار کالایی دریافت نمی کند و فروشنده نیز تصور می کند معامله کاملا سالم انجام شده است. اما کمی بعد، معمولا پای پلیس و مراجع قضایی به پرونده باز می شود؛ چرا که خریدار پس از تحویل نگرفتن کالا شکایت می کند، فروشنده هم با ادعای تحویل کالا و داشتن رسید و پیام واریز پول دچار سردرگمی می شود. ولی در اصل، هر دو قربانی شگرد زیرکانه کلاهبردار شده اند.
یکی دیگر از شگردهای رایج این روزها، سوءاستفاده کلاهبرداران از آگهی‌های کار در منزل در سایت‌های واسطه گر است. مجرمان سایبری با انتشار آگهی هایی جذاب، مخصوصا با عنوان‌هایی مثل «درآمد میلیونی در خانه»، توجه جوانان جویای کار را که به دنبال شغل آسان و درآمد سریع هستند، جلب می کنند. پس از برقراری ارتباط، کلاهبردار مدعی می شود به دلیل گردش مالی بالای شرکت، به افرادی نیاز دارد که با افتتاح حساب و احراز هویت در یک صرافی ارز دیجیتال داخلی، تراکنش های مالی شرکت را انجام دهند. قربانی، برای دریافت پورسانت وسوسه برانگیز، با اطمینان دادن شماره کارت و اطلاعات احراز هویتش، اکانت صرافی را فعال می کند. در ادامه، کلاهبردار مبالغ مشکوک و سرقتی را به حساب قربانی واریز می کند و از او می خواهد تا با تبدیل این مبلغ به ارز دیجیتال (مانند تتر یا بیت کوین) و انتقال به یک کیف پول (ولت) ناشناس، پورسانتی برای خود بردارد و باقی را منتقل کند. با این شیوه پول شویی، ردگیری مقصران اصلی دشوار می شود و تمامی مسئولیت های قضایی متوجه فرد قربانی است؛ چرا که صرافی ها در زمان ثبت نام و احراز هویت، تعهدنامه ای از کاربر می گیرند که در صورت هرگونه سوءاستفاده، کاربر پاسخ گو خواهد بود. در این شگرد، علاوه بر آسیب مالی، جوان بی خبر ممکن است با اتهام «پول شویی» و مسدود شدن حساب بانکی اش روبه رو شود و مجبور به بازگرداندن همه وجوه انتقال یافته و پاسخ گویی به مراجع قضایی باشد.
دیگر شگرد کلاهبرداران، درخواست واریز بیعانه است. در این شگرد، کلاهبرداران با انتشار آگهی فروش کالاهای پرمتقاضی مثل گوشی همراه، لپ تاپ، کنسول بازی، خودرو و یا حتی ملک، توجه کاربران را جلب می کنند. معمولا قیمت ارائه شده در آگهی پایین تر از عرف بازار است تا قربانی را برای خرید وسوسه کند. پس از اولین تماس خریدار، کلاهبردار با ادعاهایی مانند «نیاز فوری به پول»، «تعدد خریدار»، «فروش به شرط واریز بیعانه» یا «رزرو برای مدت محدود»، از کاربر می خواهد مبلغی را به عنوان بیعانه یا هزینه رزرو به حساب وی واریز کند. تأکید می شود که کالا در صورت پرداخت نکردن بیعانه به دیگری واگذار خواهد شد تا خریدار را تحت فشار زمانی قرار دهد. بعد از واریز پول از سوی قربانی، ارتباط کلاهبردار به طور کامل قطع می شود. شماره تماس یا اکانت معمولا بلافاصله مسدود و آگهی حذف می شود. پیگیری های بعدی معمولا به دلیل استفاده از شماره ها و حساب های اجاره ای یا جعلی بی نتیجه می ماند.
در این شیوه، کلاهبردار با طراحی صفحات اینترنتی جعلی که از نظر ظاهری کاملا شبیه به درگاه های پرداخت رسمی بانک ها هستند، خریداران یا فروشندگان ناآگاه را فریب می دهد. معمولا پس از جلب اعتماد قربانی با عناوینی چون «پرداخت بیعانه» یا «هزینه ارسال کالا»، لینکی تحت عنوان «درگاه پرداخت امن» یا «پرداخت سریع» برای او ارسال می شود. کاربر پس از کلیک روی این لینک، وارد صفحه ای می شود که به نظر کاملا واقعی است. متقاضی به خیال انجام تراکنش واقعی، اطلاعات کارت بانکی شامل شماره کارت، رمز دوم و تاریخ انقضا را وارد می کند؛ اما در واقع، این اطلاعات لحظه ای برای کلاهبردار ارسال شده و او می تواند طی مدت زمان کوتاهی، موجودی کارت یا حساب بانکی قربانی را به طور کامل تخلیه کند.