افغانستانی‌های ساکن ایران به آن‌دسته از مهاجران و پناهجویانی گفته می‌شود که در پی ناامنی و جنگ‌های طولانی و نبود کار در افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند. طبق آماری که وزارت امور مهاجران و عودت‌کنندگان افغانستان در سال۱۳۹۶ منتشر کرده است، ۸۳۹هزار و ۹۱۲تن از مهاجران افغان در ایران دارای کارت پناهندگی آمایش، ۳۰هزار تن دارای سند طولانی‌مدت، ۴۵۰هزار تن دارای گذرنامه کوتاه‌مدت و ۷۳۴هزار و ۶۲۲تن بدون مدرک در ایران زندگی می‌کنند. بیشتر مهاجرت افغان‌ها به ایران در سال‌های جنگ ایران و عراق و هم‌زمان با جنگ‌های داخلی افغانستان اتفاق افتاد.
امام‌خمینی(ره) در آن زمان دستور داد مرزها برای ورود مهاجران افغان باز شود و بسیج و سپاه را مکلف کرد تا با افغان‌های مهاجر همکاری کنند. به‌تدریج حدود ۳میلیون افغان وارد ایران شدند. بسیاری از این مهاجران که در دهه۶۰ به ایران مهاجرت کردند، در بخش‌های اقتصادی مشغول به کار شدند.
ایشان در یکی از سخنرانی‌هایشان با استقبال از مهاجرت افغان‌ها به ایران فرمود: «آواره‌هایی از افغانستان الان در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند [...] البته ملت خیلی کمک می‌کند در همه این امور، لکن این‌طور نیست که کمک ملت کافی باشد [...] دولت است که متکفل این امور است و مسئول این امور است [...] و همین‌طور مهمان‌هایی که داریم، افغان هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند یا بیچاره‌ها را از خانه‌هایشان دور کردند، ما‌لشان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خب باید چه کرد با این‌ها؟ نباید این‌ها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آن‌ها هم مسلمان‌اند، ما باید از آن‌ها پذیرایی کنیم. خدمت کنیم به آن‌ها و این دولت است که دارد این کارها را می‌کند.»
پس از آزادشدن مرزها، بسیاری از مهاجران به استان خراسان و مناطق تربت‌جام، تربت‌حیدریه و مشهد مهاجرت کردند و سپس کم‌کم به استان‌های دیگر ایران ازجمله تهران، اصفهان، قم، فارس و یزد رفتند و در آنجا نیز ساکن شدند. پس از پایان جنگ ایران و عراق و سقوط حکومت کمونیستی در افغانستان، حضور مهاجران افغان کم شد، اما با تسلط طالبان بر افغانستان و پس از آن با آغاز جنگ میان آمریکا و طالبان، مهاجرت‌های قانونی و غیرقانونی به ایران افزایش یافت.
در سرشماری منتشر‌شده مرکز آمار ایران در سال۱۳۹۵، مهاجران افغان بیشتر در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان زندگی می‌کنند. در این آمار اختلاف ۶درصدی که در ترکیب جنسی مهاجران وجود دارد، بر آن تأکید می‌کند که بیشتر این مردم را خانوارها تشکیل می‌دهند، هرچند احتمال سرشماری‌نشدن افراد مجردی که در بیرون از شهر مشغول‌به‌کارند نیز وجود دارد.
جمعیت‌‌شناسی مهاجران افغانستانی ساکن ایران
طبق گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال۱۳۹۵ که مرکز آمار ایران منتشر کرده است، یک میلیون و ۵۸۳هزار و ۹۷۹نفر را که ۱٫۹۸درصد جمعیت کل ایران می‌شود، اتباع افغان تشکیل می‌دهند.
قومیت و مذهب
به‌گفته معاون اداره کل اتباع خارجه وزارت کشور، در سال۹۶، ۷۰درصد اتباع خارجی که در ایران زندگی می‌کردند، شیعه مذهب و بقیه اهل سنت بودند. همچنین سازمان ملل در گزارشی که در سال۲۰۱۵ منتشر کرده، آورده است که بیشتر مهاجران افغان در ایران از قوم هزاره، که شیعه‌مذهب‌اند، تشکیل می‌شوند. از دیگر اقوام افغان ساکن در ایران می‌توان از اقوام تاجیک، پشتون، ازبک نام برد.
ترکیب جنسیتی
طبق سرشماری سال۱۳۹۵ مرکز آمار ایران ۸۴۵هزار و ۲۶۷نفر از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۷۳۸هزار و ۷۱۲تن دیگر را زنان تشکیل می‌دهند. طبق این گزارش، ۵۳درصد از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۴۷درصد دیگر را زنان تشکیل می‌دهند.
تفکیک سنی
در سرشماری سال۱۳۹۵ حدود ۴۶درصد مهاجران افغان در ایران زیر ۲۰سال و حدود ۶۷درصد از آنان زیر ۳۰سال بودند. باتوجه‌به حضور چهل‌ساله این مهاجران در ایران، احتمال می‌رود بسیاری از مهاجران متولد ایران باشند. طبق این سرشماری، جمعیت مهاجران افغان از مردم بومی ایران جوان‌تر است (۳۱درصد ایرانیان زیر ۲۰سال و ۴۹درصد ایرانیان زیر ۳۰سال‌اند). از دلایل اصلی آن می‌توان آمار زیاد زادوولد و پایین‌بودن سن ازدواج در این جمعیت را بر شمرد.
پراکندگی جمعیتی مهاجران افغانستانی در ایران
اقامت مهاجران افغان در ۱۵استان ایران ممنوع است. مهاجران به‌جز ۳استان قم، البرز، تهران (به‌جز منطقه خُجیر در منطقه۱۳) در بقیه استان‌ها و در بعضی شهرستان‌ها فقط حق اقامت دارند. فاطمه اشرفی دلیل محدودیت رفت‌وآمد پناهندگان افغان در ایران را اجازه دولت ایران طبق کنوانسیون۱۹۵۱ حقوق پناهندگان برای ایجاد محدودیت جابه‌جایی، و تردد مهاجران خارجی در کشور خود را براساس منافع ملی و مسائل امنیتی بیان کرده است.
قانون اشتغال
طبق قانون کار ایران اتباع خارجی می‌توانند فقط در شغل‌های مجاز که از طرف دولت تعیین می‌شود، با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانه کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار می‌گیرد، برای یک سال معتبر است. هزینه پروانه موقت کار در سال۱۳۹۸ برای افرادی که بار نخست مجوز پروانه موقت کار را بگیرند، ۴۰۰هزار تومان و برای تمدید ۲۸۵هزار تومان بود. در صورتی که تبعه خارجی بدون اجازه حق کار در شغلی فعالیت کند، دولت کارفرما را به حبس و جریمه نقدی محکوم می‌کند.
مجوز پروانه کار در ایران به این‌دسته از افراد تعلق می‌گیرد:
-اتباع بیگانه‌ای که به‌مدت ۱۰سال در ایران حضور داشته باشند.
-اتباع بیگانه که همسر ایرانی دارند.
-مهاجران کشورهای بیگانه به‌ویژه کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به‌شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و پس از موافقت کتبی وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه.
مشاغل مجاز
طبق قانون کار ایران، مهاجران افغان در ایران فقط در مشاغل مشخصی حق کار دارند، مگر در وضع خاصی که جایگزین ایرانی برای آن وجود نداشته باشد. در این وضعیت، با اجازه پروانه کار موقت سه‌ماهه می‌توانند در شغل‌های دیگر فعالیت کنند. هرچند که در سال‌های گذشته مشاغلی که مهاجران افغانستانی می‌توانند در آن‌ها فعالیت کنند، بیشتر شده است.
تحصیلات مهاجران افغانستانی ساکن ایران
یکی از مشکلات مهاجران افغان در ایران، تحصیل کودکان در مدارس بود. کودکان قانونی با پرداخت هزینه در مدارس ثبت‌نام می‌شدند و کودکانی که اقامت قانونی نداشتند، یا در مدارس خودگردان آموزش می‌دیدند یا از تحصیل بازمی‌ماندند. در سال‌های گذشته با دستور رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت‌ماه۱۳۹۴ که فرمودند:«هیچ کودک افغان، حتی مهاجرانی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آن‌ها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» شرایط تحصیل کودکان افغانستانی مساعد شد و زمینه ثبت‌نام بسیاری از کودکان افغان در مدارس ایران مهیا شد و همه آن‌ها توانستند از حق تحصیل برخوردار شوند. در سال تحصیلی ۹۸-۹۹، ۴۶۰هزار و ۶۰دانش‌آموز مهاجر افغانستانی در مدارس ایران ثبت‌نام کرده و از خدمات آموزشی استفاده کرده‌اند.
تحصیلات دانشگاهی
تحصیلات دانشگاهی برای اتباع افغان در ایران رایگان نیست و بسیاری از دانشجویان برای تحصیلات دانشگاهی با مشکلات متعددی ازجمله هزینه زیاد تحصیل، موضوع ویزای تحصیلی، نداشتن سابقه کار بعد از پایان تحصیلات در ایران برای بازگشت به افغانستان، بیمه دانشجویی، صادرنشدن گواهی‌نامه مواجه‌اند.
حق مالکیت
طبق ماده۵ قانون مدنی ایران، اتباع خارجی از حقوق مربوط به مالکیت اموال منقول مگر در مواردی که دولت ممنوع نکرده باشد، بهره می‌برند، اما طبق ماده یک آیین‌نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول، مالکیت این‌دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار می‌گیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشند. اتباع خارجی محدودیت‌هایی برای تملک دارند: این افراد حق تملک اراضی (زمین یا معدن) را ندارند و تملک املاک مسکونی آن هم تحت شرایط خاص ازجمله اجازه رسمی دولت ایران امکان‌پذیر است. براساس این قانون به‌علت آنکه بسیاری از اتباع افغان در ایران اقامت موقت دارند (کارت آمایش + گذرنامه اقامتی) حق داشتن مالکیت بر اموال غیرمنقول را ندارند، مگر در شرایط خاص و آن‌هم هنگامی که دولت اجازه می‌دهد.
دانش آموزان افغانستانی
| شهرآرانیوز
نشست بررسی تحصیل کودکان مهاجر در ایران، چالش‌ها و فرصت‌ها، به همراه نقد و بررسی کتاب «بازماندگی از تحصیل کودکان مهاجر در ایران» هفته گذشته با حضور فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران در تهران برگزار شد. در این جلسه، افرادی همچون محسن رنانی، سیمین کاظمی، پیمان حقیقت‌طلب، ژیلا بنی‌یعقوب و اعظم صوفیانی حضور داشتند.
کد خبر: ۲۹۵۸۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۱
مسئول امور اتباع اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی با اشاره به جزئیاتی تازه از ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع در مدارس استان، گفت: ثبت‌نام حدود ۶۵ هزار دانش‌آموز تبعه در مدارس استان نهایی شده است.
کد خبر: ۲۹۳۵۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۱۸
براساس شیوه نامه ثبت نام دانش آموزان اتباع خارجی، دانش آموزان اتباع واجد شرایط می توانند در زمان مشخص شده در مدارس ثبت نام کنند اما تغییرات زیاد در قوانین و آیین نامه های دولت، ثبت نام دانش آموزان را به یک پروسه پردردسر تبدیل کرده است.
کد خبر: ۲۵۰۵۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۳
مسئول امور تحصیلی مهاجرین افغانستانی در اداره کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی گفت: ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی در مدارس خراسان رضوی منوط به رسیدن بخشنامه است و تا آن زمان مدارس نمی‌توانند دانش آموزان جدید الورود را ثبت نام کنند.
کد خبر: ۲۵۰۴۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۱
وزیر آموزش‌وپرورش از تعیین تکلیف ثبت‌نام اتباع در مدارس خبر داد.
کد خبر: ۲۵۰۱۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۰
سازمان ملی مهاجرت در اطلاعیه‌ای از تمدید فرصت ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در سامانه سهما خبرداد.
کد خبر: ۲۴۱۱۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۰۴
رئیس اداره اتباع مرکز امور بین‌الملل وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با خبرنگار آوا در مورد شرایط ثبت نام دانش آموزان افغانستانی در مدارس این کشور در سال تحصیلی جدید ۱۴۰۳ ـ ۱۴۰۴، از ادامه پیش ثبت نام این دانش آموزان در «سامانه سهما» و ابلاغ شیوه نامه ثبت نام نهایی به مدارس تا هفته آینده خبر داد.
کد خبر: ۲۴۰۷۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۰۲
اتل‌خان رحیم‌زوی با کسب ۳۵۹ نمره نفر اول کنکور افغانستان شد.
کد خبر: ۲۴۰۲۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۳۱
تمام اتباع و مهاجرین خارجی می‌توانند جهت پیش ثبت نام فرزندان خود در مدارس کشور با در دست داشتن شناسه ده رقمی یکتا به سامانه سازمان ملی مهاجرت "سهما" مراجعه کنند.
کد خبر: ۲۳۶۵۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۱۱
رضامراد صحرایی که امروز برای پاسخگویی به سؤالات نمایندگان، به مجلس رفته بود، گفت: حضور دانش‌آموزان اتباع دلیل تراکم کلاس‌های درس است.
کد خبر: ۲۳۶۴۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۱۰
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) می‌گوید که با گذشت هزار روز از ممنوعیت دختران افغانستاان از تحصیل، آنان ۳ میلیارد ساعت درسی را از دست داده‌اند.
کد خبر: ۲۳۳۵۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۲۴
رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی کشور در حاشیه سفر به مشهد، گفت: کودکان اتباع نیز مانند نوآموزان ایرانی برای ثبت‌نام در کلاس اول نیازمند انجام سنجش‌سلامت هستند و سنجش نوآموزان اتباع صرفاً با «کد یکتا» امکان‌پذیر است.
کد خبر: ۲۳۲۳۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۱۷
خانم رزا اتنبایوا، نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان، با دکتر امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، دیدار و گفتگو کرد.
کد خبر: ۲۲۷۸۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۵
ستاد ثبت‌نام آموزش‌وپرورش از آخرین وضعیت ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع بعد از ابلاغ دستورالعمل در روز‌های آینده خبرداد.
کد خبر: ۲۲۶۸۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۹
فاطمه سجادی، از آن هایی است که دغدغه همگانی شدن آموزش را دارد.
کد خبر: ۲۲۴۲۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۰۶
دانش‌آموزان دختر افغانستانی درحالی آخرین آزمون مدرسه را در کلاس ششم پشت سر گذاشتند که با چشمانی پر از اشک با همکلاسی‌های خود وداع کردند.
کد خبر: ۱۹۹۲۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۸
روابط عمومی سازمان ملی مهاجرت از تمدید ۳۰ روزه زمان ثبت نام دانش‌آموزان اتباع و مهاجران خارجی در سامانه سهما این سازمان خبر داد.
کد خبر: ۱۹۸۷۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۵
طبق دستورالعمل سال جاری به جز ۳ هزار دانش آموز اتباع و لازم التعلیمی که مدرک هویتی معتبر ندارند و حضورشان در کشور غیر قانونی است، حداقل ۲ هزار دانش آموز اتباع دیگر هم به دلایل مختلف از مدارس اخراج می‌شوند.
کد خبر: ۱۹۸۳۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۳
سامانه «سهما» به منظور ثبت نام دانش‌آموزان اتباع غیرایرانی مجددا از ۲۲ آبان ماه باز شده است و آن دسته از دانش آموزان اتباع غیر ایرانی که هنوز در این سامانه اطلاعات خود را درج نکرده‌اند تا ۳۰ آبان برای ثبت نام فرصت دارند
کد خبر: ۱۹۵۳۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۸
خودگران هستند، نه وزارتخانه‌ای دارند و نه چشم دوخته اند به بودجه‌های دولتی. خانه‌ای را در قرقی رهن و اجاره کرده اند و با جان و دل پای کار آمده اند تا به ۲۵۰ بچه قدو نیم قدی که از درد بی مدرکی رنج می‌برند الفبای دانایی بیاموزند. مشکلات ریز و درشت تا دلتان بخواهد سد راهشان هست. یک روز نگران این هستند که اگر مالک خانه قرارداد را تمدید نکند چه می‌شود! کتاب ۴۵ هزارتومانی را ۶۰۰ هزارتومان می‌خرند و... همه این‌ها وقتی پشت اراده و هدفشان می‌آید آسان می‌شود.
کد خبر: ۱۹۲۱۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۱