کاشی کاری

صحن کهنه یا همان صحن انقلاب -به شکل امروزی‌اش- در سال ۱۰۱۰ قمری‌/ ۹۸۰‌خورشیدی (حدود ۴۲۳‌سال قبل) و به‌دستور شاه‌عباس یکم صفوی ساخته شد.

مرحوم علی اکبر عباس نژاد، کاشی کارِ پیشکسوت مجموعه آستان قدس رضوی و بسیاری بنا‌های فرهنگی دیگر است.

یادی از مرحوم محمدعلی الهامی نیا، قدیمی‌ترین استاد کاشی کاری حرم مطهر رضوی که در سوم مرداد سال ۱۳۹۹ از دنیا رفت

کافی است سر بلند کنی و بر کاشیکاری هفتصد‌ساله مسجد گوهرشاد چشم بدوزی تا در زمان سفر کنی؛ از دوره تیموری به صفوی، از دوره صفوی به قاجار، یا حتی به دوره معاصر بیایی.

بررسی کاشی‌های نفیس که در روضه منوره و اطراف ضریح مطهر، امام‌رضا (ع) نصب شده‌اند، ما را به دو نام خاص می‌رساند که ظاهرا نقش مستقیمی در تولید و نصب آنها داشته‌اند. این دو نام عبارتند از «عبدالعزیزبن‌آدم» و «زیدبن‌محمد بن‌ابی‌زید نقاش». فرد نخست، بانی این کاشی‌ها و فرد دوم، سازنده و نصب‌کننده آنها در حرم مطهر رضوی است. 

حسن کوثری، کاشی‌کار آرامگاه‌های خیام، عطار و سعدی درگذشت. وزارت میراث‌فرهنگی در ۲۹ فروردین امسال در نشست روز جهانی بنا‌های تاریخی, از حسن کوثری با اهدا لوح تجلیل کرد.

در سال ۱۳۳۰ صنعت کاشی در ایران از بین رفت و به جای آن قطعه آجر‌هایی نامرغوب با شکنندگی بالا و ظاهری نامناسب تولید شد. پس از آن صنعتگران ایرانی همت کردند و با وجود مشکلاتی که بر سر راهشان بود، برای احیای کاشی کوشیدند.

بازخوانی اشعار صحن وسرای حرم مطهر رضوی.

اجرای مقرنس و کاشی‌کاری یکی از معرو‌ف‌ترین ایوان‌های حرم مطهر رضوی تکمیل شد.

کاشی‌های سنجری از چند نظر اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند. اولا؛ طرح و شکل آن‌ها و نوع موادی که برای ساخت کاشی‌ها به کار رفته، کم‌نظیر است. این کاشی‌ها طوری ساخته شده‌اند که انعکاس نور در آن‌ها رنگ‌های متنوع ایجاد می‌کند.

ایوان نقاره‌خانه با پیچ‌و‌تاب اسلیمی شاخ‌و‌برگ‌های لاجوردی و اخرایی‌رنگش در نگاه اول نقشی و شمایلی دارد مثل بسیاری دیگر از نقاط حرم، اما این ایوان که یادگار عصر صفوی است و ما مشهدی‌ها سال‌هاست آوای دل‌انگیزنقاره‌ها را از پشت‌بام آن شنیده‌ایم، تاریخ و جذابیتش تنها در این یک مورد خلاصه نمی‌شود.

«ازاره»، قسمت پایین دیوار‌های حرم با پوششی از کاشی یا سنگ است. ازاره‌های حرم مطهر که ارتفاع آن‌ها ۹۰ تا ۲۰۰ سانتی متر است، علاوه بر استحکام و زیبایی و پیشگیری از رطوبت، در آسان شدن نظافت نیز موثر است.

کتاب «احادیث کاشی‌های زرین فام حـرم مطهــر امام رضا (ع)»، اثر مشترک بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و سـازمــان کتابخــانه ها، مــوزه هــا و مرکــز اسناد آستان قدس رضوی است که به همت عبدا... قوچانی گردآوری شده است.

از زمانی که مسجد گوهرشاد نیاز به کاشیکاری پیدا کرده است، کارگاه‌های کاشی نیز در کنار آن مشغول به کار بوده است که دانش و تجربیات دست اندرکاران، سینه به سینه و از یکی به دیگری نقل شده است که قدمت آن به حدود ۵۰۰ سال پیش برمی گردد. کارگاه‌های ساخت کاشی از سال ۱۳۴۵ به صورت منسجم‌تر و تولید بهتر و بیشتر تحت نظر اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۶۵ تحت عنوان شرکت کاشی سنتی گوهرشاد و به منظور توسعه و خدمت به سایر بقاع متبرکه و اماکن مقدس و با استفاده از دستگاه‌های ساخت کاشی پرس و خط لعاب و ... به صورت نیمه ماشینی و مکانیزه درآمد. با توجه به کیفیت مطلوب کاشی‌های تولید شده در این واحد و استقبال فراوان و با حمایت و ارشاد مسئولین محترم سازمان عملیات احداث کارخانه کاشی سنتی گوهرشاد در زمینی به وسعت ۱۷۰۰۰ متر مربع آغاز و در ابتدای سال ۱۳۷۲ به مرحله بهره برداری رسید.

مسئول بنا‌های تاریخی اداره اطلاعات و فرهنگ هرات با بیان اینکه صنعت کاشی سازی سنتی با رکود مواجه شده خواستار توجه طالبان به این صنعت شد.