برخورد شدید با ساخت و ساز پیرامونی

فیضی - حاشیه نشینی ریشه در زمان‌های گذشته دارد و در قرن‌های دور نیز وجود داشته است. این پدیده اجتماعی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای توسعه نیافته وجود دارد. البته حاشیه نشینی در کشورهای توسعه یافته با کشورهای توسعه نیافته تفاوت‌هایی از حیث علل تاریخی به وجود آورنده و نحوه رفتار اجتماعی حاشیه نشینان دارد. تأثیرات پررنگ حاشیه‌نشینی بعد از جنگ جهانی دوم، پس از فروپاشی نظام اقتصادی جهان و افزایش فقر در بیشتر کشورها، تبدیل به معضلی برای برنامه‌ریزی و مدیریت کلان شهر شد.
کشور ایران نیز از حیث حاشیه‌نشینی وضعیت چندان خوشایندی ندارد. طبق نتایج به دست آمده از پژوهش حاشیه‌نشینی مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، جمعیت حاشیه اطراف 10 شهر بزرگ ایران حدود 3/ 5 میلیون نفر است.

حاشیه‌نشینی در شهرهای ایران اغلب به صورت شهرک‌نشینی در حومه شهرها و همچنین آلونک نشینی دیده می‌شود. شهرک‌های حاشیه‌نشینان در اصل«روستای شهر» یا «شهرک‌های روستا گونه درون شهر» هستند.
درباره علل و عوامل ظهور و پیدایش حاشیه‌نشینی نظرهای گوناگونی در سطوح خرد، میانی و کلان مطرح شده است. نخستین علت این پدیده در سطح کلان را باید ساختاری دانست که ساز و کارهای تبعیض‌آمیز و فقر را بر پایه توزیع غیرعادلانه منابع قدرت، ثروت و درآمد رقم زده است .استفاده از مفاهیم سرمایه انسانی و انزوای اجتماعی برای توصیف وضعیت آن دسته از فقرای شهری که گرفتار چرخه فقر شده‌اند و فاقد سرمایه اجتماعی برون گروهی برای برقراری تعامل با دیگر گروه‌های اجتماعی با وضعیت بهتر هستند، در این سطح می‌گنجد.به طور کلی عللی که در سطح خرد زمینه ساز پیدایش و شکل‌گیری حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی می‌شود، ضعف برنامه‌های بخشی مشخص و مؤثر برای پاسخ‌گویی به نیاز سرپناه اقشار کم درآمد در توزیع جغرافیایی مناسب، پیش‌بینی نشدن فضای مسکونی کافی و مناسب برای اقشار کم درآمد در طرح‌های کالبدی شهری و اعمال استانداردهای خارج از استطاعت برای آن‌ها، دسترسی ناچیز به نظام‌های رسمی اعتباری و وام مسکن برای اقشار کم درآمد، به ویژه شاغلان بخش غیررسمی، وجود گروه‌های نامشروع قدرت و سوداگران زمین باز به موازات اهمال و ناتوانی در نظارت و کنترل ساخت و سازها، به ویژه در فضای بینابینی شهرها، فقدان نهادسازی برای تجهیز و تجمیع منابع اقشار کم درآمد و نبود حمایت است.
حجت فرقانی، شهردار منطقه 3، درباره وظایف شهرداری برای جلوگیری از توسعه حاشیه‌نشینی شهرها گفت: شهرداری‌ها با نظارت مستقیم بر ساخت و ساز شهری و حریم آن می‌توانند از رشد ساخت وسازهای غیرمجاز و توسعه حاشیه‌نشینی جلوگیری کنند.
وی بیان کرد: شهرداری‌ها جایگاه مهمی در انتظام شهری دارند، به ویژه اینکه باید نسبت به ساخت و سازهای تحت نظارت خود در چهارچوب طرح‌های جامع و تفصیلی شهر و هرگونه عملیات خارج از ضوابط شهرسازی حساس باشند.
شهردار منطقه 3 درباره ضرورت‌های رسیدگی به حریم شهری گفت: دامنه نظارت شهرداری تنها به کنترل و نظارت بر ساخت‌وساز در محدوده شهر محدود نیست بلکه درباره حریم شهر نیز مطابق با قانون و تکلیف مرجع قضایی وظایف مشابهی دارند که می‌تواند از ساخت و ‌ساز غیرمجاز، غیراصولی و غیراستاندارد در محدوده حریم شهر‌ها جلوگیری کرد.
وی افزود: از دلایل عمده مورد توجه بر ساخت ‌و ساز در حریم شهر‌ها می‌توان به رعایت توازن شهر‌ها در آینده و حفظ اراضی، باغ‌ها و جنگل‌ها در حریم شهر‌ها اشاره کرد، این نقش برجسته در ماده ۱ قانون تعاریف محدوده حریم شهر، روستا و شهرک مورد تأکید قرار گرفته است.
فرقانی با اعلام اینکه در سه ماهه نخست امسال تعداد 12 ساخت و ساز غیرمجاز در حریم شهر شناسایی و پس از دریافت مجوز قضایی با آن برخورد شده است، گفت: افزون بر این موارد که عموماً در محدوده بولوار شهید کشمیری و ناحیه منفصل قرقی بوده است، یک مزرعه خشخاش نیز در حریم منطقه3 شناسایی و به وسیله اداره مهندسی و نظارت بر ساخت و سازها منهدم شد.شهردار منطقه3 مشهد در پایان با اعلام اینکه برخورد شدید با ساخت و ساز پیرامونی شهر ادامه خواهد یافت، تصریح کرد: تلاش خواهیم کرد بدون کمترین کوتاهی به اعمال قانون در حریم شهر اقدام کنیم تا آیندگان درگیر معضلات کنونی موجود در حاشیه شهر مشهد نباشند.