روایتی از مسیری که ما را به آرامگاه فردوسی می‌رساند

یلدا مهدوی | شهرآرانیوز؛ «فردوسی خدای سخن است. او زبان مستحکم و استواری دارد و واقعا پدر زبان فارسی امروز است. او دل باخته و مجذوب مفاهیم حکمت اسلامی بود. شاهنامه را با این دید نگاه کنید.» این بخشی از سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار با شاعران در ۵ اسفند ۱۳۷۰ است.

این بیانات مؤید آن است که فردوسی را باید طوری دیگر دید. همان طور که اردیبهشت برای فردوسی طوری دیگر است، آن قدر که از مسئول تا ادیب را به سوی خودش می‌کشاند. کمترینش مراسم گرامیداشت فردوسی و قول‌هایی است که پای تریبون گفته می‌شود و همان لحظه خبرنگاران نیز مخابره اش می‌کنند.

کوته نظری است اگر اقدامات سال‌های گذشته را نادیده بگیریم و فقط به کاستی‌ها چشم بگشایم، اما اگر منصفانه کلاهمان را قاضی کنیم، می‌بینیم که هنوز با تحقق گفته‌ها و تأکیدات بیست وشش ساله رهبر معظم انقلاب فاصله داریم. مثل همین ثبت جهانی توس که اماواگر‌های زیادی دارد و مسیرش به پایان نرسیده است. چند روز مانده به ۲۵ اردیبهشت و روز بزرگداشت فردوسی، به توس سر زده و مسیر رسیدن به آن را از نظر گذرانده ایم. روایتش را اینجا بخوانید.

خان اول؛ در مسیر شاهنامه

مسیر رسیدن به آرامگاه فردوسی تا قبل از بولوار شاهنامه، از فردوسی و رسیدن به شهری تاریخی نشانی ندارد؛ این مسیر پر است از کارخانه و واحد تولیدی.

مجسمه رستم در ابتدای بولوار شاهنامه نخستین نشانی است که این امید را در دل گردشگران زنده می‌کند که به آرامگاه فردوسی نزدیک می‌شوند.

در گذر از این بولوار از تعداد واحد‌های تولیدی کاسته می‌شود و در مقابل، املاکی‌ها با بنر‌هایی از فروش ویلا، حاشیه بولوار شاهنامه را از آن خود کرده اند.

جای خالی نماد‌هایی از هفت خان شاهنامه در بولوار شاهنامه بیشتر از قبل حس می‌شود. نماد‌هایی که جدا از ایجاد سیما و منظری زیبا و تاریخی می‌تواند ذهن مخاطب را برای ورود به بافتی تاریخی آماده کند.

خان دوم؛ خاطره بازی با دکل‌های پرخاطره

هنوز شاهنامه به آخر نرسیده است و مسیر برای رسیدن به آرامگاه ادامه دارد. سه دکل بزرگ در فاصله‌ای چندمتری از حاشیه بولوار قرار دارد که برای دیدن ارتفاعشان باید سرت را کامل به سمت آسمان بگردانی. روی تابلو‌ها نوشته شده است ایستگاه فرستنده‌های رادیویی و پست ۱۳۲ کیلووات پاژ.

دیدن این دکل‌ها قبل از رسیدن به آرامگاه همان حکایت یکی داستان پر از آب چشم را دوباره زنده می‌کند. داستان اظهارات پرتکرار مسئولانی که آمدند و رفتند و هرکدام قول هایشان برای ثبت جهانی توس را به جابه جایی دکل‌ها گره زدند. قول‌هایی که هنوز به سرانجام نرسیده است.

خان سوم؛ خاک سفت گود کشتی

روبه روی بنای هارونیه و در حاشیه زمین بایری که از گوشه وکنارش به لطف بارندگی‌های گذشته بوته‌های خار درآمده، تابلو بتنی رنگ ورورفته‌ای جا خوش کرده است. تابلویی که با چهره‌ای شکسته و نوشته آفتاب خورده و بی رنگ همچنان اصرار دارد به مخاطبانشان گوشزد کند که این محل و زمین قرار بوده است روزی گود کشتی باچوخه شود. به جز این تابلو رنگ ورورفته و زمینی با خار‌های روییده، هیچ ردونشانی از ساخت و احداث گود کشتی نیست.

خان چهارم؛ جلوه جلوخان

احداث بوستان جلوخان همان اقدامی است که در چند سال گذشته جلوه‌ای زیبا به آرامگاه فردوسی داده است. درختان سرسبز، گل کاری و قرارگرفتن چندین المان از شخصیت‌های شاهنامه آن را زیبا کرده است. «نبرد رستم و اسفندیار»، «نبرد رستم و سهراب» و «گذر سیاوش از آتش» از جمله المان‌های داخل بوستان جلوخان است.

حدود سی پسربچه هشت نه ساله همراه با معلم هایشان در سه صف مرتب پشت سرهم درحال عبور از کنار این مجسمه‌ها برای رسیدن به آرامگاه فردوسی هستند. یکی از معلم‌ها به صورت خلاصه جزئیاتی از داستان‌های شاهنامه می‌گوید، اما کاش این فضا چندین راوی مخصوص نیز می‌داشت.

خان پنجم؛ سکوت و باغ آرامگاه

بلیت فروشی در ورودی باغ آرامگاه است. مبلغ بلیت ۵ هزار تومان است. تعداد بازدیدکننده‌ها زیاد نیست. صبح یک روز در میانه هفته شاید تنها دلیلی است که می‌توان برای خلوتی آرامگاه فردوسی در ذهن در نظر گرفت. خانمی همراه همسرش از تهران آمده است. برایشان خلوتی آرامگاه فردوسی، هم جذاب است هم عجیب؛ جذاب از این نظر که می‌توانند با آسودگی از فضای آرامگاه استفاده کنند و عجیب از آن نظر که اینجا آرامگاه فردوسی بزرگ است و چرا کسی نیست.

خان ششم، دل تنگی برای نقالی خوانی

در فضای بزرگ آرامگاه فردوسی جای خالی نقالی خوانی نیز حس می‌شود. آن طور که مسئولان میراث قول داده اند، از ۲۵ اردیبهشت که روز بزرگداشت فردوسی است تا ۳ خرداد که دهه حماسه نام دارد، هر روز برنامه‌هایی اینجا برگزار خواهد شد. در میان این برنامه‌ها نقالی خوانی نیز گنجانده شده است. بااین حال، حضور مستمر یک نقال در آرامگاه فردوسی توقعی دور انتظار برای گردشگران نیست.

خان هفتم؛ برج وبارو

زمان برگشت از آرامگاه فردوسی فرصت بهتری است برای تماشای بخشی از برج وباروی تاریخی شهر توس. اوایل خرداد ۱۳۹۷ احیای برج وبارو و دروازه‌های شهر تاریخی توس در هیئت راهبردی پایگاه میراث فرهنگی توس تصویب شد. مهر ۱۳۹۹ محمدرضا کلائی، شهردار پیشین مشهد، از آمادگی شهرداری مشهد برای همکاری با میراث خبر داد.

یک ماه بعد سعید جغتای، رئیس امور پایش، ارزیابی و اطلاعات مدیریت سازمان برنامه وبودجه کشور، از پیشنهاد تأمین اعتبار به پروژه برج وباروی شهر تاریخی توس خبر داد و این آخرین خبر برای برج وباروی توس بود.