رضا سلیمان نوری
روزی نیست که در شاخه‌های مختلف علم و هنر و فرهنگ و ... پدری جدید متولد نشود؛ درحالی‌که شاید در کل ایران نتوان به اندازه انگشتان ۲ دست افرادی را پیدا کرد که به درستی و قانونمند این لقب بدان‌ها اختصاص پیدا کرده و هیچ کس به «پدر» بودن ایشان تعریضی نداشته باشد. دکتر محمدکاظم معتمدنژاد یکی از این معدودافراد است. بزرگ مردی که به حق و به اذعان تمامی فعالان عرصه ارتباطات «پدر علوم ارتباطات ایران» بوده است و هست و قطعا خواهد بود. شاید بهترین دلیل برای این هم گرایی در «پدر» خواندن دکتر معتمدنژاد را شاگرد بلافصل خراسانی و البته وفادارش، دکتر هادی خانیکی، سال‌ها پیش در مراسم بزرگداشت او بیان کرد: «مفهوم پدر علم ارتباطات ایران برازنده نام دکتر معتمدنژاد است. او پدری بود با همه ویژگی‌های معمول یک پدر از اقتدار و مدیریت گرفته تا غم خواری [..]داشتن رویکرد انتقادی، تاریخی، دربرگیرنده بودن، روزآمدی، مسئله محوری، داشتن رویکرد بازنگری، آینده نگری، بهره گیری از دموکراسی در خواندن و بررسی مقالات علمی، تکیه بر جریان آزاد اطلاعات، توجه به تکثر، استقلال و توسعه و بهبود قانونی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی‌های علمی استاد معتمدنژاد بود که وی را سرآمد تمام بزرگان این علم و شایسته لقب «پدر علوم ارتباطات ایران» کرد.» (خبرگزاری ایسنا، ۲۱ آذر ۱۳۹۶) کاظم معتمدنژاد در سال ۱۳۱۳ در شهر مود شهرستان سربیشه در جنوب خراسان متولد شد. در سال ۱۳۳۶ مدرک لیسانس و در سال ۱۳۳۹ دکتری خود را در رشته حقوق قضایی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران دریافت کرد. دانشجوی کارشناسی بود که همکاری‌اش با روزنامه کیهان را آغاز کرد؛ نخست به عنوان مترجم زبان فرانسوی و بعد مسئول گروه خارجی و مقالات شد. در ادامه، کیهان برای او بورسیه‌ای از دولت فرانسه گرفت و معتمدنژاد راهی این کشور شد. در دانشگاه سوربن دکتری حقوق و علوم سیاسی و از انستیتوی مطبوعات و علوم نظری دانشگاه پاریس دکتری تخصصی روزنامه نگاری گرفت. او توانست ارتباطات را از زیر سایه سنگین جامعه شناسی بیرون بیاورد و این رشته را شانه به شانه علوم سیاسی پرورش دهد. در تأسیس انجمن‌ها و مؤسسات و دوره‌های متعددی، چون بخش ارتباطات بین المللی «انجمن بین المللی تحقیق در ارتباط جمعی»، «مرکز مطالعات فراملی ارتباطات و اطلاعات در کشور‌های آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، پاریس»، «مرکز پژوهش‌های ارتباطات» وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی و وزارت پست و تلگراف و تلفن، «مرکز مطالعات و تحقیقات ارتباطات در آسیای مرکزی» با همکاری یونسکو در تهران، «انجمن دفاع از آزادی مطبوعات» و جز این‌ها نقش داشت. استاد سرانجام پس از دوره‌ای بیماری، بعدازظهر چهاردهم آذر ۱۳۹۲ در بیمارستانی در تهران درگذشت و ۲ روز بعد، در قطعه نام آوران بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. با فاصله‌ای اندک از درگذشت او، مهم‌ترین آرزویش، یعنی ایجاد نخستین دانشکده مستقل علوم ارتباطات کشور، در دانشگاه علامه طباطبایی محقق شد.