تولی و تبری در زیارت اربعین

زیارت اربعین درس‌های بزرگ و جهانی دارد. یکی از آن درس‌های بنیادین برای مسلمانان و پیروان اهل بیت (ع) درس تولی و تبری است. با تولی و تبری انسان مؤمن دارای موضع در ارتباط با حوادث و جریان‌های اجتماع و تاریخ معاصر می‌شود.

امام جعفر صادق (ع) در فراز‌هایی از زیارت اربعین اهمیت و ضرورت تولی و تبری و وظایف نظری و عملی آزادگان را به زائران امام حسین (ع) آموزش داده اند. در قسمتی از زیارت اربعین آمده است: اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاَهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ (تهذیب الاحکام شیخ طوسی، ج ۶، ص ۱۱۳ * مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ص ۵۵۳ * بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۳۲ * تفصیل وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۳۷۳) پروردگارا تو را گواه می‌گیرم که من دوستدار هر کسی ام که حسین را دوست دارد و دشمن هرکه دشمنش دارد.

معیت و با هم بودن در قول و فعل

در فراز دیگر زیارت اربعین چنین آمده است: وَ أَشْهَدُ أَنِّى بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِإیَابِکُمْ مُوقِنٌ... وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ‏فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لاَ مَعَ عَدُوِّکُمْ‏؛ گواهی می‌دهم من به شما مؤمنم و به رجعت شما یقین دارم... و دلم با دل شما رام و پیرو و همراه است و در هر کارم پیرو دستور شما هستم و یاری ام برای شما آماده است تا خداوند اجازه ظهور به شما دهد، پس با شما با شما هستم نه با دشمنان شما.

زائر در این فراز از زیارت اربعین بر ایمان به اهل بیت علیهم السلام و یقین به رجعت آنان و ارتباط و اتصال قلبی با امام حسین علیه السلام و تبعیت اهل بیت و آمادگی برای نصرت آنان شهادت و گواهی می‌دهد. امام جعفر صادق علیه السلام در این بخش از زیارت دوبار مهدویت و ظهور امام مهدی (عج) را مطرح می‌کند «بِإیَابِکُمْ مُوقِنٌ» و «حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ» یادآور مهدویت است.

رجعت اهل بیت هم از مسائل مهدویت است و پس از ظهور اتفاق می‌افتد. زائر در این بخش از زیارت بر اذن ظهور و رجعت پس از ظهور گواهی می‌دهد و اعتراف می‌کند و آمادگی خویش را برای یاری امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اعلام می‌کند.

جمله «فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لاَ مَعَ عَدُوِّکُمْ‏» پذیرش و باور تولی و تبری است. زائر در این زیارت دوبار می‌گوید: معکم معکم. با شما هستم با شما هستم. من همیشه با شما هستم به گونه‌ای که هرگز از شما جدا و دور نخواهم شد. روح و روان و بدن و جسم من در ارتباط با شماست. قدرت باطنی و درون و عقلی ام و قدرت ظاهری و اعضا و جوارح بدنی ام با شماست و با شما خواهد بود.

شهادت بر «معیّت» با اهل بیت (ع) الزامات و وظایفی را دربردارد. هماهنگی در رفتار و گفتار با اهل بیت (ع) و امام حسین (ع) و پیروری از سنن اهل بیت (ع) و عمل به دستورات آنان از مظاهر برجسته شهادت و اعتراف زائر در جمله معکم معکم است. متابعت و پیروی نظری و عملی در همه زمینه‌ها از امام حسین علیه السلام از لوازم معکم است. زائر مؤمن همواره با امام حسین علیه السلام و محبان و عاشقان امام و هرکس با امام حسین است می‌باشد. معیّت با سیدالشهدا علیه السلام معیّـت با دوستداران آن حضرت نیز خواهد بود و عامل اجتماع محبان اباعبدا... الحسین علیه السلام با یکدیگر در سراسر جهان در همه زمان‌ها به ویژه در مراسم اربعین است. جمله «لا مع عدوکم» بیانگر تبرّی زائر از دشمنان اهل بیت علیهم السلام است. معیّت بُعد ایجابی و سلبی دارد و مظاهر تولی و تبرّی را فرا می‌گیرد.

دشمنی با دشمنان اهل بیت در مرام زائر سیدالشهداست. زائر عارف سیدالشهدا هرگز در کنار عدوّ اهل بیت علیهم السلام قرار نمی‌گیرد. صف و جبهه زائران امام حسین علیه السلام رویاروی دشمنان اهل بیت (ع) است. نباید مواضع زائر سیدالشهدا علیه السلام شبیه اعداء سیدالشهدا باشد. زائر باید در همه مواضع هماهنگ با امام و در کنار امام و همراه با دوستان امام گام بردارد. این گواهی لفظی زائر بر معیت با امام حسین علیه السلام باید در عمل استحکام یابد. معیت نیازمند معرفت و شناخت شخصیت و سیره و گفتار و رفتار اهل بیت (ع) است. با معرفت می‌توان در راه معیت در همه زمینه‌ها گام برداشت.