گفت‌وگو با دکتر سجاد آیدنلو درباره تاریخ میلاد فردوسی
چند سالی است که بحث بر سر زادروز فردوسی داغ‌تر شده است و شبکه‌های اجتماعی مجازی نیز از مهم‌ترین عوامل این ماجراست. در همین زمینه سراغ یکی از استادان زبان و ادبیات فارسی که در حوزه مطالعات شاهنامه فردوسی صاحب‌نام است رفتیم و دیدگاه او را جویا شدیم.
شهرآرانیوز - یکی از روایت‌های مربوط به زادروز حکیم، سوم دی و دیگری اول بهمن است. اما به گفته دکتر محمدجعفر یاحقی، تعیین روز دقیق تولد فردی در ۱۰۰۰ سال پیش، هرقدر هم این فرد شاخص باشد، به‌هیچ‌وجه شدنی نیست.
این استاد زبان و ادبیات فارسی در گفت‌وگویی با ایرنا درباره انتخاب و اعلام نخستین روز بهمن ماه به عنوان زادروز فردوسی گفته است: هیچ سند تاریخی‌ای در این زمینه وجود ندارد و نام بردن از این روز به عنوان زادروز فردوسی صرفا بر اساس محاسبات سرانگشتی، غیرعلمی و غیررسمی صورت گرفته است. بر اساس چنین محاسباتی سومین روز دی ماه نیز به عنوان روز تولد فردوسی مورد اشاره قرار گرفته است در حالی که این تاریخ نیز هیچ سندیتی ندارد.
او همچنین استدلال کرده که در چهارچوب زندگی اجتماعی و فرهنگ سده‌های گذشته قید کردن روز دقیق تولد افراد دارای اهمیت نبوده است و این امر درباره حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز صادق است.در همین زمینه به سراغ یکی دیگر از استادان زبان و ادبیات فارسی که در حوزه مطالعات شاهنامه فردوسی صاحب نام است رفتیم و دیدگاه او را جویا شدیم. دکتر سجاد آیدنلو در عین جوانی -او متولد ۱۳۵۹ است- شاهنامه‌پژوهی مطرح است که کتاب‌ها و مقالات بسیاری درباره فردوسی و شاهکارش نوشته است.
ماجرا از آن ۳ بیت آغاز شد
دکتر آیدنلو می‌گوید: یکی از مواردی که در مسائل مربوط به شاهنامه‌شناسی برداشت‌های اشتباه را به دنبال داشته، ۳ بیتی است که در بخش تاریخی شاهنامه آمده است. در آنجا فردوسی به شصت‌وسه‌سالگی خودش اشاره کرده است: چو آدینه هرمزد بهمن بود/ بر این کار فرخ نشیمن بود// می‌لعل پیش آورم هاشمی/ ز بیشی که خُنبش نگیرد کمی// چو شصت‌وسه شد سال و شد گوش کر/ ز گیتی چرا جویم آیین و فر. عده‌ای این را مبنا قرار داده اند و، چون فردوسی گفته ۶۳ سالم شد و از روز «هرمزد بهمن»، یعنی نخستین روز بهمن‌ماه، یاد کرده است.
به‌غلط استنباط کرده‌اند که این روز تولد فردوسی است. این استنباط اگرچه به‌هیچ‌وجه درست نیست، در دو سه سال اخیر در شبکه‌های مجازی تبلیغ و ترویج می‌شود.
این پژوهشگر ادب فارسی با اشاره به مقاله‌ای که در این باره نوشته و در مجله «جستار‌های ادبی» دانشگاه فردوسی مشهد چاپ شده است ادامه می‌دهد: در این ۳ بیت اصلا اشاره‌ای به تولد فردوسی نداریم. چون اول بهمن‌ماه روز جمعه است و جمعه در سنت‌های اسلامی مقدس است و اول هر ماه هم در سنت ایرانِ پیش از اسلام، تقارن این‌ها را به فال نیک گرفته و گفته به شادی برگزار کن و بعد در ادامه هم گفته که من ۶۳ سالم شده و گوشم هم سنگین شده است.
یک اشتباه دیگر
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور ارومیه به روایت سوم دی‌ماه درباره تاریخ تولد حکیم هم می‌پردازد و می‌گوید: مرحوم دکتر شاپور شهبازی سال‌ها قبل مقاله‌ای نوشته بود و عده‌ای به آن استناد کرده بودند که سوم دی روز تولد فردوسی است. این هم مبنای تقویمی و استدلالی درستی ندارد. در شاهنامه و منابع خارج از شاهنامه ما هیچ قرینه و سند روشنی در مورد زادروز فردوسی نداریم. یعنی نمی‌توانیم بگوییم که فردوسی دقیقا در چه روزی به دنیا آمده است. آن چیزی که براساس اسناد و قراین مشخص می‌شود، سال تولد فردوسی است که ۳۲۹ یا ۳۳۰ هجری قمری بوده است؛ بنابراین مسائلی که در شبکه‌های مجازی درباره روز تولد فردوسی مطرح می‌شود از نظر مطالعات علمی شاهنامه‌شناسی هیچ مبنای پذیرفتنی‌ای ندارد.
حالا چه اصراری؟!
آیدنلو در پاسخ به این پرسش که آیا مشخص کردن روزی برای زادروز فردوسی اساسا کار مناسبی است یا نه، خاطرنشان می‌کند: به نظر من معقول نیست. وقتی برای چیزی مبنای علمی نداریم، چه اصراری است که یک روز را برای آن مشخص کنیم؟ ضمن اینکه ما روز ۲۵ اردیبهشت را در تقویم فرهنگی‌مان داریم که با پیگیری‌های آقای دکتر یاحقی از سال ۷۷ به عنوان روز بزرگداشت فردوسی تعیین شده است و نیازی نیست روز دومی را به تقویم و عرف مردم، آن هم بدون هیچ پشتوانه‌ای، اضافه کنیم. چون اگر این‌طور باشد، می‌گویند خب حالا روز تولد حافظ و سعدی و مولوی را هم پیدا کنید و کار به افراط‌های غیرعلمی می‌کشد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
