خانه کلنگی تئاتر

غلامرضا زوزنی| حتی آن‌ها باور دارند انجمن هنر‌های نمایشی استان زور و بازوی اجرایی و صنفی ندارد و تنها یک رابط میان هنرمندان تئاتر با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

پیش‌تر هم میزگردی در همین صفحه منتشر کردیم که در آن جمعی از صاحب‌نظران و اهالی تئاتر به گفتگو درباره این موضوع پرداخته‌بودند. در آن میزگرد که مشروح آن در تاریخ ۱۷ مهر ۹۸ در صفحه هنر منتشر شد، حمیدرضا سهیلی، عضو شورای بازبینی تئاتر، احمد مینایی، نویسنده، کارگردان، بازیگر، صداپیشه و مدرس پیش‌کسوت تئاتر، سیدمحمد مداح‌حسینی، پژوهشگر تئاتر و امیرحسین غفاری، طراح گریم، حضور داشتند، به‌اتفاق بر این باور بودند که مشهد مانند تهران نیازمند محلی به‌نام خانه تئاتر است تا در آن امور صنفی تئاتری‌ها پیگیری شود.

علی روحی هم که پیش‌گام راه‌اندازی خانه تئاتر در مشهد است، در این میان کفش آهنی پوشیده است تا رسیدگی به مسائل صنفی، رفاهی و حقوقی هنرمندان تئاتر در مشهد را، در قالب راه‌اندازی این خانه، پیگیری کند. او خانه تئاتر مشهد را به‌نوعی زیرمجموعه خانه تئاتر تهران می‌داند و می‌کوشد تا بر پایه شیوه‌نامه و اساسنامه همان، در مشهد هم این مرکز را راه‌اندازی کند. روحی فکر می‌کند در مشهد مرجعی برای اینکه مشکلات تئاتر را پیگیری کند و حق آن‌ها را بگیرد، وجود ندارد.

خانه تئاتر ایران؛ خانه حمایت از شهرستان‌ها
خانه تئاتر تهران ۲۰ سال پیش در قالب یک مؤسسه فرهنگی هنری تشکیل شد و افرادی همچون مجید شریف‌خدایی، ایرج راد، اصغر همت، آتیلا پسیانی و حسن قرائی به‌عنوان هیئت‌مؤسس به تدوین اساسنامه آن پرداختند. در ۱۰ هیئت‌مدیره‌ای که این مؤسسه فرهنگی به خود دیده است، هنرمندانی همچون مرحوم عزت‌الله انتظامی، بهزاد فراهانی، مریم کاظمی، رؤیا تیموریان، قطب‌الدین صادقی، سیاوش طهمورث و... عضویت داشته‌اند.

در این خانه انجمن‌هایی همچون انجمن بازیگران، طراحان پوستر تئاتر، طراحان صحنه و لباس، عکاسان، گریم و ماسک، مدرسان، منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران، موسیقی، نمایشگران حرکت، نمایشگران عروسکی، کانون تئاتر کودک و نوجوان، کانون دستیاران کارگردان، کانون روابط عمومی و تبلیغات تئاتر، کانون کارکنان فنی هنری، کانون کارگردانان، کانون نمایشگران خیابانی و کانون نمایشنامه‌نویسان فعالیت می‌کنند و پیگیر امور هنری و صنفی ایشان هستند. درحالی‌که احتمالا در خانه تئاتر خراسان که هنوز از تشکیل مجمع عمومی و انتخابات خبری نیست، تنها اساسنامه انجمن نویسندگان و منتقدان، کارگردانان، بازیگران، طراحان (موسیقی، لباس، صحنه، گریم و نور) و نهایتا یکی‌دو انجمن دیگر تدوین شده است.

در بند اول و چهارم از ماده هفتم اساسنامه خانه تئاتر ایران «زمینه‌سازی و پشتیبانی از تولید مستمر نمایش در کشور» و «حمایت از تئاتر شهرستان» به‌صراحت آمده است و به‌نظر می‌رسد باید این مطالبه جدی برای استفاده از تئاتر پایتخت در مشهد به‌وجود بیاید، اما همچنان که پیش‌می‌رویم، جزیره‌ها در تئاتر مشهد بیشتر می‌شود. در شهری که به اعتراف هنرمندان کشور قطب تئاتر ملی است، هنوز این ضرورت در تمام هنرمندان آن ایجاد نشده است تا برای تشکیل یک جایگاه صنفی متحد شوند.

خانه کلنگی حوالی چهارراه پل‌خاکی
حدفاصل سه‌راه ادبیات تا چهارراه پل خاکی یک تابلو شیری‌رنگ توجه هر عابری را به‌خود جلب می‌کند. تابلو‌یی که روی آن با خطی درشت نام پرطمطراق «خانه تئاتر ایران» نوشته شده است و «شعبه خراسان‌رضوی» در زیر آن به‌چشم می‌خورد. از ورودی آن‌که داخل می‌شوید، مشاهداتتان کمتر شباهتی به یک خانه برای هنری در حد و اندازه تئاتر خراسان‌رضوی دارد. آنجا یک خانه مسکونی است که با تغییری معمول کاربری آن را به یک محل فرهنگی‌هنری تبدیل کرده‌اند. در یکی از اتاق‌هایی که در طبقه‌اول آن وجود دارد، با مردی روبه‌رو خواهید شد که خود را مدیر آن مکان معرفی می‌کند. فضایی که هم شبیه به یک دفتر کار است، هم به کلاس آموزشی می‌ماند و هم شکل و شمایل یک کافی‌شاپ را به خود گرفته‌است. چند اتاق هم به‌عنوان پلاتو دارد که ظاهرا آن‌ها را به گروه‌های تئاتری برای تمرین اجاره می‌دهد.

حمید امیری یا همان مدیر مکانی که تابلو خانه تئاتر سردر آن است، پشت یک میز نشسته بود و در ظاهر تمایلی به پاسخ‌گفتن به سوالاتمان را نداشت، سعی می‌کرد کلماتی مختصر و قانع‌کننده درباره فعالیت مکانی که در آن مستقر بود، به زبان بیاورد. در همان چند جمله و عبارتی که امیری گفت، معلوم شد محلی که به‌عنوان خانه تئاتر آن را وصف کردیم، هنوز به‌لحاظ قانونی مجوز فعالیت ندارد و فعلا در حد و اندازه جا و نام آن را راه‌اندازی کرده‌اند و علی روحی درگیر دریافت مجوز‌های آن است.

خانه، خانه ماست
نزدیک به ۵ سال است جمعی از هنرمندان مشهدی در این تکاپو هستند تا خانه تئاتر استان را راه‌اندازی کنند، واضح است این خانه هنوز دروپیکری ندارد. در تنها جایی که می‌شد ردی از آن بیابیم نیز خبری نیست. هرچند علی روحی آنجا را مقر تئاتری‌های استان برای راه‌اندازی خانه‌شان می‌داند: ساختمانی که به آن اشاره کردید را بخش خصوصی در اختیار ما قرار داده است و جلسات ما در آن محل برگزار می‌شود.

روحی می‌گوید که دوستان و همکارانش مشغول تدوین و به‌روزرسانی اساسنامه هستند و به‌محض اینکه آماده شود، عضوگیری شروع می‌شود و مجمع عمومی برگزار و ادامه کار‌ها انجام خواهد شد: به‌درخواست ما در اساسنامه خانه تئاتر تهران تغییر صورت گرفت و گستره فعالیت آن‌ها وسیع‌تر شد. آن‌ها نیز با این تغییر به‌سمت راه‌اندازی شعبه در استان‌ها و شهرستان‌ها رفتند و ما نخستین استانی هستیم که متقاضی راه‌اندازی شعبه بودیم.

تنها فعالیت خانه تئاتر استان در این مدت بازدید و سرکشی ماهانه از هنرمندان پیش‌کسوت و انجام کار‌های رفاهی است. با گذشت زمان این سؤال ایجاد می‌شود که چرا این مؤسسه فرهنگی که شعبه‌ای از یک مؤسسه فرهنگی در تهران است، نتوانسته است فعالیت خود را رسما آغاز کند. روحی در پاسخ به این سؤال این‌گونه می‌گوید که خانه تئاتر به هیچ ارگان و نهادی وابستگی ندارد و همین کار را مشکل کرده است: به‌دست آوردن استقلال برای خانه تئاتر در استان زمان برده است. به‌نظر من مانند دیگر انجمن‌هایی که شعبه‌ای از تهران هستند، خانه تئاتر هم می‌خواهد همین‌گونه فعالیتش را ادامه دهد و قرار نیست یک مؤسسه مجوزش دوباره صادر شود.

راه‌اندازی شعبه منع قانونی ندارد
به‌گفته بهزاد مرتضوی، مدیر روابط‌عمومی خانه تئاتر ایران، راه‌اندازی خانه تئاتر در شهرستان‌ها منع قانونی ندارد و تاکنون چندین شهر مانند کاشان، خوی، رشت و... شعبه‌هایی از این خانه را افتتاح کرده‌اند: حتی راه‌اندازی شعبه در شهرستان‌ها در اساسنامه خانه تئاتر پیش‌بینی شده است. اتفاقا هر از گاهی مدیرانشان به تهران می‌آیند و با مدیرعامل خانه تئاتر جلسه دارند.

ظاهرا با مصوبه چندماه گذشته هیئت‌دولت مبنی‌بر اینکه «هنر به‌عنوان یک شغل شناخته شود»، امور صنفی هنرمندان به اصناف سپرده می‌شود و خانه تئاتر هم به‌عنوان یک صنف مستقل یکی از آن اصنافی است که زمام امور صنفی هنرمندان تئاتر را عهده‌دار خواهد شد: بر این اساس خانه تئاتر می‌تواند هنرمندان سراسر کشور را زیر پوشش خود قرار دهد.

مرتضوی هم باور دارد که انجمن هنر‌های نمایشی دولتی است و نمی‌تواند صنف باشد، در مقابل خانه تئاتر یک تشکیلات مردم‌نهاد است که به جایی وابستگی ندارد.

منتظر انتخاباتیم
خانه تئاتر هم منتظر است که انتخابات مجمع عمومی شعبه خراسان‌رضوی برگزار شود تا این شعبه را به رسمیت بشمارد. چنان‌که مهدی قلعه، بازرس خانه تئاتر ایران، می‌گوید: از نظر خانه تئاتر تا انتخابات مجمع عمومی برگزار نشود، نمایندگی آن‌ها رسمیت نخواهد داشت و یکی‌دو سال است موضوع در مرحله انتخابات متوقف شده است.