بودجه آزادراه حرم تا حرم تنها کفاف ساخت یک کیلومتر از آن را می دهد!

مسعود سلطانی  | شهرآرانیوز؛ آزادراه حرم تا حرم یک پروژه قدیمی است که دیگر شنیدن نامش کسی را به وجد نمی‌آورد. پروژه‌ای که می‌ترسیم روزگار نه چندان خوش آزادراه تهران-شمال را تجربه کند و افتتاح کامل آن یک آرزوی تاریخی شود. مهر سال ١٣٨٩ بود که پروژه آزادراه حرم تا حرم به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تاریخ کشور کلنگ زنی شد.

پروژه‌ای که قرار بود استان‌های قم، تهران، سمنان و خراسان رضوی را به یکدیگر پیوند بزند. در آن زمان قرار بود که آزادراه حدود هزارکیلومتری حرم تا حرم در پایان دولت دهم به بهره برداری برسد، اما این اتفاق نیفتاد. ساخت این پروژه دلایل و توجیهات اقتصادی بسیاری داشت و دارد. طبق گفته مسئولان، این آزادراه در سال ۸۹ و با نرخ دلار هزار تومانی موجب صرفه جویی یک هزار و نهصد میلیارد تومانی در زمان سفر، صرفه جویی دویست وبیست میلیارد تومانی در مصرف بنزین و گازوئیل و همین طور کاهش دویست وشصت میلیارد تومانی در هزینه‌های محیط زیستی می‌شد.

اگر این ارقام را بخواهیم به روزرسانی کنیم کافی است هر کدام را در عدد ۳۵ ضرب کنیم. همچنین این پروژه فاصله حرم امام رضا (ع) را با بارگاه خواهر گرامی شان در قم ۸۰ کیلومتر کاهش می‌دهد و به نوعی مهم‌ترین سفر زیارتی کشور را بهبود می‌بخشد. با این همه، اهداف درخشان و اعداد دل فریب این پروژه حتی تا پایان برنامه ششم توسعه یعنی در سال ۱۴۰۰ نیز به پایان نرسید و اکنون چشم‌ها به عملکرد دولت سیزدهم در این زمینه دوخته شده است.

آزادراه حرم تا حرم در اولویت استان

آزادراه حرم تا حرم از چهار فاز اصلی یعنی مسیر‌های قم- گرمسار (١۵٠ کیلومتر)، مسیر گرمسار- سمنان (١٢٠کیلومتر)، مسیر سمنان-نیشابور (۵٧٠کیلومتر) و مسیر نیشابور- مشهد (٨٠کیلومتر) تشکیل شده است. فاز نخست این پروژه یعنی آزادراه قم-گرمسار در سال ٩٣ افتتاح شد. فاز دوم یعنی مسیر ١٢٠ کیلومتری گرمسار-سمنان و همین طور فاز سوم یعنی مسیر ٨٠ کیلومتری نیشابور-مشهد در مرحله عملیات اجرایی است.

مهم‌ترین قطعه این آزادراه برای خراسان رضوی بخش ۳۳ کیلومتری سه راه تربت حیدریه تا مشهد است که قرارداد این قطعه ابتدای پاییز سال ۱۳۹۷ به مبلغ ۶۰۰ میلیارد تومان به قرارگاه خاتم الانبیا (ص) ابلاغ شد و قرار بود ظرف ۴۲ ماه به بهره برداری برسد، اما به دلیل تأمین نشدن اعتبارات دولتی، پیمانکار پروژه را به حالت تعطیل درآورد، اما دوباره در سال جاری اجرای این پروژه آغاز شده است.
با این حال، با روی کار آمدن دولت سیزدهم توجه بیشتری به این پروژه جلب شد. یعقوبعلی نظری، استاندار خراسان رضوی، فروردین امسال آزادراه حرم تا حرم را یکی از سه پروژ ه‌ای اعلام کرد که قرار است تأمین اعتبار آن از محل‌های ویژه مالی دولت انجام شود.

هزینه ۳ برابر شد بودجه ۱.۲ برابر

بررسی بودجه آزادراه حرم تا حرم در قانون برنامه و بودجه طی سال‌های اخیر از کم توجهی ساکنان خیابان پاستور و بهارستان به این پروژه حکایت دارد. در طول سالیان اخیر این پروژه یا متوقف بوده و تحرکی نداشته است و یا از روش‌هایی غیر از ردیف بودجه مستقیم تأمین اعتبار شده است. سهم آزادراه حرم تا حرم در لایحه بودجه ٩٨ تنها ۶ میلیارد بود که این رقم در سال ۹۹ به ۷۰ میلیارد تومان ارتقا یافت.

در سال ۱۴۰۰ نیز اعتبار این پروژه تنها ۸۰ میلیارد تومان بود و امسال نیز ۹۰ میلیارد تومان برای آزادراه حرم تا حرم در قانون برنامه و بودجه ردیف شد. بررسی این ارقام و رشد لاک پشتی بودجه آزادراه حرم تا حرم در مقایسه با گام‌های خرگوشی تورم حکایت جالبی است. در سال ۹۹ که بودجه این پروژه ۷۰ میلیارد تومان بوده است هزینه ساخت هر کیلومتر آزاد راه حدود ۳۰ میلیارد تومان برآورد می ‎شد و اکنون که بودجه این پروژه به ۹۰ میلیارد تومان رسیده است هزینه ساخت هر کیلومتر آزادراه حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود و معلوم نیست با این دست فرمان آزادراه حرم تا حرم چه موقع تکمیل خواهد شد.

آخرین وضعیت تأمین اعتبار آزادراه حرم تا حرم

اسماعیل احمدی، مجری آزادراه‌های شمال شرق کشور در وزارت راه و شهرسازی در این باره گفت: تنظیم لایحه بودجه با توجه به سیاست‌ها و اولویت‌های مختلفی انجام می‌شود. به طور کل برای پروژه‌های مهم تلاش ما بر این است که از طریق منابع دیگر تأمین اعتبار را انجام دهیم.

وی با اشاره به وضعیت تأمین اعتبار پروژه آزاد راه حرم تا حرم در سال ۱۴۰۱ به شهرآرا گفت: در سال جاری تلاش بر این بوده است که از سوی وزارت راه و شهرسازی از طریق تهاتر حدود ۷۳۰ میلیارد تومان و از تأمین قیر به ارزش ۲۰۰ میلیارد تومان تأمین اعتبار انجام شود.
مجری آزاد راه حرم تا حرم ادامه داد: سرمایه گذار پروژه یعنی قرارگاه سازندگی خاتم نیز متناسب با قرارداد اولیه پروژه که در آن سهم دولت ۳۰ درصد و سهم سرمایه گذار ۷۰ درصد بوده است، امسال باید تأمین اعتبار انجام دهد.

احمدی درباره وضعیت پیشرفت فیزیکی آزاد راه حرم تا حرم نیز گفت: این پروژه به ۵ فاز کلی تقسیم بندی شده است. قطعه نخست مسیر قم-گرمسار صددرصد پیشرفت فیزیکی داشته و در دست بهره برداری است. قطعه گرمسار-سمنان اکنون حدود ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. قطعه سه راهی تربت-مشهد ۱۱ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. قطعه نیشابور-سه راهی تربت در مرحله انجام مطالعات نهایی است و قطعه سمنان-نیشابور نیز در مرحله مطالعات اولیه است.

تلاش برای بهبود مسیر بینالود به مشهد

وی درباره اینکه تاکنون بیشتر اعتبارات در قطعاتی هزینه شده که خارج از خراسان رضوی بوده است نیز گفت: واقعیت این است که اولویت بندی برای انجام پروژه و تخصیص اعتبارات بر اساس نتایج مطالعات انجام شده است و تحت تأثیر مسائل غیرکارشناسی نبوده است. بر اساس مطالعات بار ترافیکی در قطعه «قم-گرمسار» بیشتر از سایر قطعات بوده است. اکنون نیز قطعه «بینالود-سه راهی تربت-مشهد» در اولویت قرار دارد که مسیر کنونی را ۲۵ کیلومتر کوتاه می‌کند.

مجری پروژه آزاد راه حرم تا حرم در وزارت راه و شهرسازی درباره اعتبارات تخصیص یافته به این پروژه از طریق قانون برنامه و بودجه سال ۱۴۰۱ نیز گفت: بودجه مصوب این پروژه در قانون ۹۰ میلیارد تومان بوده است که از این میزان تاکنون فقط ۲۰ میلیارد تومان به شکل اوراق اسناد خزانه به این پروژه اختصاص پیدا کرده است.

احمدی، درباره هزینه واحد ۶۱ میلیاردی پروژه که در قانون برنامه و بودجه درج شده است نیز گفت: هزینه احداث هر کیلومتر آزاد راه بسته به جغرافیای منطقه محل احداث متفاوت است. این رقم می‌تواند در حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان به ازای هر کیلومتر بدون ساخت تونل باشد. لازم به ذکر است که هم اکنون مسیر بینالود تا مشهد ۴۰ کیلومتر مسیر کوهستانی و سخت است که ساخت آزادراه باعث دسترسی راحت‌تر ساکنان بینالود به مشهد خواهد شد و البته در رونق شهر جدید بینالود نیز تأثیر گذار خواهد بود.