«الهام»، لات کوچه خلوت

ماجراجویی جدید الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان و اعلام نگرانی وی برای عدم آموزش زبان آذری در مدارس ایران، نشانه آغاز جنگ روانی گسترده برای احیای اتحاد کشورهای ترک در آسیای میانه است.

عصر روز جمعه بود که الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان که اخیراً به دلیل غلیان دوباره طبع ماجراجویانه اش، درگیر جنگ با ارمنستان شده و به صورت بسیاری از کشورهای منطقه هم پنجه کشیده است، در اظهارنظر دیگری تصریح کرد که این کشور به دنبال فراهم آوردن شرایطی است که زبان آذری در مدارس ایران آموزش داده شود!

مداخله جدید الهام علی اف که بار دیگر، رنگ و بوی دیدگاه های پان ترکیسم داشت، از زنده شدن همان رویای دور و درازی حکایت دارد که بر مبنای آن، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و قزاقستان در شرق دریای خزر و گرجستان و ارمنستان در غرب دریای خزر، قرار است اتحاد کشورهای ترک زبان را از سواحل مدیترانه تا مرز چین گسترده کنند.

البته که همه چیز از ماه می، یعنی اردیبهشت سال جاری آغاز شد. ارسال پهپادهای مدل «آنکا» از ترکیه به قزاقستان، زمینه تحریک بسیاری از کشورهای منطقه را فراهم کرد؛ از ابرقدرت هایی همچون ایران و روسیه گرفته تا همسایگان قزاق ها که همه نگران تکرار الگوی ناآرامی ها در آسیای میانه بودند.

با این حال، اگرچه این تحرکات تحریک آمیز ترکیه با سفر پربار سرلشکر باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلح ایران به تاجیکستان و رایزنی های محرمانه پیرامون همکاری های نظامی و امنیتی به کلی به حاشیه رفت و طبق گزارش ها، بیش از آنکای ترکیه، شاهد ایران است که در آسمان کشورهای آسیای میانه به پرواز درمی آید اما امروزه آغاز جنگ اوکراین، روسیه را بیش از پیش درگیر مرزهای غربی خود کرده و اکنون بهترین فرصت برای الهام علی اف فراهم شده تا با حمایت اردوغان، لات کوچه خلوت شود و بی آن که بخواهد نگران هشدارهای روسیه و ایران باشد، به سادگی نخجوان را به بخش اصلی سرزمینی خود اتصال دهد.

 در این میان، روی کار آمدن دولت سیزدهم و آغاز سیاست های حسن همجواری توسط ایران، زمینه ساز احیا و تقویت روابطی شد که در دولت های قبل به کلی رها شده بود. زنده شدن این ارتباطات به موازات اینکه منافع سرشاری عاید جمهوری اسلامی می کند، به نفوذ فرهنگی و سیاسی ایران در آسیای میانه هم جان تازه ای می بخشد و این امر اگرچه با حمایت چین همراه است اما موضوعی نیست که مطلوب علی‎اف و اردوغان باشد.

مظهر بارز این نارضایتی را در بخش دیگری از سخنان رئیس جمهور آذربایجان میتوان مشاهده کرد که گفت: «من با سه رئیس جمهور ایران «خاتمی»، «احمدی نژاد» و «روحانی» کار کرده‌ام اما در تمام این سال‌ها وضعیتی شبیه به امروز روی نداده بود. هیچوقت به مانند اکنون شاهد بیانیه‌های مملو از نفرت و تهدید علیه آذربایجان نبوده ایم.»

 به نظر می رسد که مقصود علی اف از «بیانیه های مملو از نفرت و تهدید»، پنبه شدن دستاورد همان ماجراجویی هایی باشد که با حمایت ترکیه و جنگ افروزی در منطقه قفقاز رشته بود. دو رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه در مرزهای شمال غربی به همگان ثابت کرد که الحاق دوباره آذربایجان به ایران میتواند کوچکترین دستاوردی باشد که نیروهای مسلح ایران از یک روز پیشروی در خاک همسایگان شمال غربی کسب خواهند کرد.

اگرچه راهبرد جمهوری اسلامی ناظر بر پیگیری سیاست حسن همجواری و پرهیز از اتخاذ مواضع خصمانه علیه همسایگان است اما اگر علی‎اف همچنان بخواهد طبق یک ضرب المثل اصیل فارسی، «با خلوت شدن شهر، هفت تیرکش شود»، شاید به زودی شاهد اضافه شدن سرفصل جدیدی به کتاب های تاریخ مدارس ایران باشیم که در آن، دانش آموزان به جای زبان آذری، درباره تاریخ کشوری بنام «آذربایجان» یاد بگیرند که دیگر در نقشه وجود ندارد.