افساد فی الارض به چه معناست و مجازاتش چیست؟

به گزارش شهرآرانیوز، عده‌ای از فقها با استناد به آیه محاربه عنوان مفسد فی‌الارض را مستقل از محاربه دانسته و مجازات قتل را برای آن در نظر گرفته‌اند. گروهی دیگر این دو عنوان را یکی دانسته و همان مجازات‌های محاربه را برای آن برشمرده‌اند.

فقیهان شیعه اموری از قبیل آدم‌ربایی، عادت‌داشتن به کشتن اهل ذمه، عادت‌داشتن به کفن‌دزدی، سِحر و تکرار محرمات را از مصادیق افساد فی‌الارض دانسته‌اند. مطابق ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۲ش، جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، نشر اکاذیب، اختلال در نظام اقتصادی کشور و دایر کردن مراکز فساد و فحشا از مصادیق افساد فی‌الارض است و برای آن مجازات اعدام در نظر گرفته شده است.

اهمیت و جایگاه

فساد در زمین عنوانی است برگرفته از قرآن که به دلیل مجازات شدید آن مورد گفت‌وگوهای فراوان است. عنوان مفسد فی‌الارض و «فساد فی‌الارض» در آیات متعددی از قرآن به‌کار رفته است. چنانکه در تفسیر نمونه آمده است به کار رفتن فساد همراهِ فی‌الارض در قرآن به معنای توجه به جنبه‌های اجتماعی افساد فی‌الارض است.

در منابع روایی و فقهی شیعه بخش مستقلی با عنوان «مفسد فی‌الارض» یا «افساد فی‌الارض» نیامده است. روایات مربوط به این موضوع در ابواب مختلفی نظیر باب قصاص، باب حدود محارب و باب دیات، گردآوری شده است. همچنین احکام آن در ضمن مباحث فقهی متفرقه مانند غصب، ضمان، تعزیرات، قصاص، محاربه، حدود و دیات مطرح شده است.

مصادیق

فقیهان اموری را به عنوان مصادیق افساد فی‌الارض برشمرده‌اند که برخی از آنها عبارتند از:

• برخی فقها، با توجه به مجازات‌هایی که در روایات برای بعضی جُرم‌ها در نظر گرفته شده، اموری نظیر آتش‌ زدن خانه و اموال دیگران، آدم‌ربایی، عادت بر کشتن اهل ذمه، را از مصادیق افساد فی‌الارض دانسته‌اند.
• به نظر محمد فاضل لنکرانی کلیه جرایم مستوجب قتل مانند زنای محصنه، زنای با محارم، لواط و...از مصادیق افساد فی‌الارض محسوب می‌شوند.
• ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی ایران، مصوب ۱۳۹۲ش، اموری مانند جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها؛ به گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور شود، ناامنی یا خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی وارد کند و اشاعه فساد و فحشا را از مصادیق افساد فی‌الارض دانسته است.
• برخی نیز اقداماتی مانند تشکیل باندهای فحشا و منکَر و قاچاق مواد مخدر و امثال این امور را که موجب خروج بخشی از جامعه از حالت اعتدال می‌گردد را از مصادیق افساد فی‌الارض دانسته‌اند.

مجازات‌

درباره مجازات مفسد فی‌‌الارض اختلاف‌نظر وجود دارد و منشأ آن، اختلاف در تعریف و رابطه دو عنوان «مفسد فی‌الارض» و «محارب» است. کسانی که این دو عنوان را یکی می‌دانند، فقط به مجازات‌هایی که برای محاربه گفته شده بسنده کرده‌اند. فقیهان، با استناد به آیه محاربه، مجازات محاربه را چهار چیز: قتل، صَلب (بستن دست و پای مجرم به چیزی شبیه صلیب)، بریدن دست و پای مخالف هم و نفی بلد (تبعید) دانسته و بر آن اجماع دارند. فلسفه مجازات محارب، حفظ خون‌های افراد بی‌گناه و جلوگیری از تجاوز افراد زورگو به جان، مال و ناموس مردم دانسته شده است.

بنا به نظر برخی فقها، مجازات مفسد فی‌الارض (با عنوان مستقل) قتل است. همچنین مطابق ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی، مجازات مفسد فی‌الارض اعدام است.