خودآگاهی جمعی «۱»

با نزدیک شدن به بهمن ماه و فرا رسیدن موسم جشنواره‌های هنری فجر، از گوشه کنار محافل هنری و رسانه‌ای زمزمه‌های مختلف و گاه متناقضی درباره شرکت کردن یا شرکت نکردن هنرمندان در جشنواره فجر شنیده می‌شود؛ زمزمه‌هایی که فارغ از تحقق یافتن یا محقق نشدنشان ضرورت بازتعریف رابطه و تأثیر و تأثر هنرمندان و نظام حکمرانی فرهنگی کشور را پیش روی مسئولان و فعالان فرهنگی و هنری قرار می‌دهد.

در چند روز گذشته وقوع حواشی عجیب و غریب درباره آیین رونمایی از یک آلبوم موسیقی، موجب بروز اظهار نظر‌های متفاوت و گاه اعجاب آوری شد. در ایام سومین سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی و با تکیه بر شخصیت بی بدیل آن بزرگمرد، یک آلبوم موسیقی با مضامین میهنی و حماسی تولید و همراه با اجرای موسیقی زنده رونمایی شد.

پس از برگزاری این محفل، هجمه مخرب رسانه‌های زنجیره‌ای فارسی زبان و ترول‌های مجازی، برخی از عوامل این آلبوم و حاضران در این محفل را به واکنش‌های عجیب و ضد و نقیض واداشت. شاعر پیش کسوت حاضر در این برنامه، با خواندن متنی گنگ و بی معنی در فضای مجازی، از حضور در این برنامه ابراز تأسف کرد. آوازخوان آلبوم هم ابتدا با انتشار متنی از فعل خویش دفاع کرد، اما چند ساعت بعد زد زیر میز و با جملاتی مهمل، ژست مخالف و مبارز گرفت.

ناگفته پیداست که در ماه‌های پیش رو و در روز‌های برگزاری جشنواره‌های فیلم، موسیقی، تئاتر و شعر فجر، به کرات شاهد چنین برخورد‌هایی خواهیم بود. به جهت شناخت فضای گعده‌های هنری و کاهش هزینه‌های اجتماعی رفتار‌های مشابه، باید از چهار سو به این ماجرا نگریست و آن را شناخت. ماجرای ارتباط دائمی میان مربعی که از چهار رکن «هنرمند»، «مردم»، «رسانه» و «حاکمیت» تشکیل شده است.

یک:
هنرمند: اولا در اینجا تسامحا از کلمه هنرمند استفاده می‌کنیم، چراکه هر چهره مشهور فعال در فضای هنری لزوما شایسته عنوان شریف هنرمند نیست. فقط معدودی از هنرمندان به معنای حقیقی کلمه به هنر خویش باورمند هستند، دستگاه فکری منسجمی دارند و در هر شرایطی سر موضعشان می‌مانند؛ اما بیشتر چهره‌های مشهور هنری به دلیل فقر اندیشه و آگاهی، از هوشمندی لازم برای موضع گیری صحیح و شجاعت پایداری روی موضعشان برخوردار نیستند.

نمونه این دست شخصیت‌های مشهور هنری را در این روز‌ها زیاد دیده ایم و از آن‌ها بسیار شنیده ایم. در همین ماجرای آلبوم موسیقی مذکور و رنگ عوض کردن آقایان با سرعت نور، این پرسش پیش روی مخاطب قرار گرفت که اساسا حرف و موضع انسانی که حتی قادر نیست ۲۴ ساعت روی گفتار و رفتار خودش باقی بماند، چقدر قابل جدی گرفتن است؟

اغلب این دست از چهره‌های مشهور هنری، از عمق فکری چندانی برخوردار نیستند و صرفا بر مبنای وزش باد اعلام موضع می‌کنند. رفتار و گفتار هنرمندی که تحت فشار‌های رسانه‌ای و مجازی ۱۸۰ درجه از موضعش برمی گردد، اصل اهمیت ندارد و قابل بررسی نیست؛ بنابراین صرف هزینه‌های اجتماعی و فرهنگی برای برجسته کردن این نوع چهره‌های هنری، اشتباه بزرگی است و به تیشه زدن به ریشه فرهنگ جامعه می‌ماند. در یادداشت بعدی به سه قسم دیگر پرداخته خواهد شد.