گفتمان گفتگو

بار‌ها این جمله دکتر شریعتی را شنیده ایم که «برای خراب کردن یک حقیقت، یک دفاع بد، مؤثرتر از یک حمله خوب است». بله، دفاع بد، امروزه یک فن است؛ به عنوان مثال همگان واقف اند که وقتی تمرکز رسانه‌ای و اجتماعی روی یک قضیه‌ای مثل حجاب زیاد است، سنجیده عمل کردن و سنجیده سخن گفتن بیش از هر زمان دیگری ضروری است.

بنابراین، گاهی انسان متحیر می‌ماند که برخی رفتار‌ها به اسم امربه معروف و نهی ازمنکر از سوی چهره‌هایی با ظاهر حزب اللهی، از سر نشناختن اوضاع است یا با نیات دیگری دنبال می‌شود. آنچه واضح است، این است که برخوردنکردن با چنین اقداماتی می‌تواند به یک رویه ناصحیح با عنوان «خودحق بینی» تبدیل شود که ضدگفت وگو است؛ چون کسی که موضعش را حق مطلق قلمداد می‌کند، نمی‌تواند به گفتگو تن بدهد.

در تبیین این مسئله باید گفت اینکه سلیقه و منش خودمان را به عنوان واقعیت و حقیقت و مهم‌تر از آن به عنوان موضع رسمی نظام درباره موضوعی بیان کنیم، شاید برای گوینده تبعاتی نداشته باشد، اما برای نظام و اعتماد عمومی و تحریک افکار عمومی به شدت خطرناک است. این رویه بدترین دفاع از مواضع نظام در موضوعی مانند حجاب قلمداد می‌شود و به جای اینکه جاذبه ایجاد کند، بیشتر دافعه خواهد داشت. نکته بد ماجرا این است که با اینکه حق به جانب فضای داخلی است، با چنین واکنش‌ها و رویکرد‌هایی ورق به نفع تبلیغات منفی رسانه‌های خارجی برمی گردد و مصداق عینی بازی در میدان دشمنان تلقی می‌شود.

اینجاست که آن ابهامات به صورت خوره به جان فکر انسان می‌افتد و از خود می‌پرسد که این رفتار‌ها از سر خیرخواهی است یا از سر تخریب و ضربه به وجهه دین و نظام؟! اینجاست که باید بدانیم نسبی اندیشی در امور اجتماعی و فرهنگی به معنی نفی یا سلب حقانیت از موضع خود نیست، بلکه به معنای این است که احتمال اشتباه درباره موضع خاصی از خود یا احتمال وجود حقیقتی در گفتار رقیب را بپذیریم؛ بنابراین نسبی اندیشی مانع خودحق بینی است.

در این مسیر، تکلیف قطعی برخی دوستان که نسبی اندیشی ندارند، دفاع نکردن است، زیرا هیچ پاس گلی مثل دفاع بد، رقیب را در معرض گل زنی قرار نمی‌دهد. از طرفی، برخی افرادی که مسلح و مجهز به علم و حلم توأم اند، نباید شانه خالی کنند و باید در دل میدان حرف و طعنه بشنوند، آماج تهمت‌ها و توهین‌ها قرار بگیرند، فریاد بشنوند و در پاسخ، فقط روشنگری، تبیین و ترمیم کنند و دیگر هیچ. چون اگر «تبیین» ساده بود، پیش از آن لفظ «جهاد» نمی‌آمد.