جهاد آموزش برای پرورش نخبگان در حاشیه شهر مشهد

زهرا شریعتی | شهرآرانیوز؛ «یاس، جایی برای خدمت رسانی عادلانه... ویژه دغدغه‌مندان برقراری عدالت آموزشی. اگر فردی دغدغه‌مند در حوزه مسئولیت اجتماعی و برقراری عدالت به ویژه عدالت آموزشی و به کار‌های جهادی و داوطلبانه علاقه‌مند هستید، به خانواده یاس بپیوندید...» همین فراخوان متفاوت کافی است تا مخاطب بداند با یک گروه جهادی خاص روبه روست؛ مجموعه‌ای موفق که پارسال طرح فعالیتش در رویداد استانی گنج (گروه‌های ناب جهادی در استان خراسان رضوی)، از بین ۳۲۴ طرح مسئله محور در موضوع‌ها و قالب‌های گوناگون، به عنوان طرح برتر و در رویداد ملی «جهادگران محیا» نیز به عنوان دومین گروه برتر جهادی مسئله محور فعال در حاشیه شهر کشور انتخاب شده است.

وحید یامین پور نیز که یکی از داوران رویداد و در سال‌های ۱۳٩٨ و ۱۳٩٩ جزو سه نویسنده پرفروش ایران بوده و اکنون هم دبیر کارگروه تحول فرهنگی و معاون امور جوانان وزارت ورزش وجوانان است، درباره این مجموعه مردمی در صفحه شخصی اش نوشت: «به همه جوانانی که به مرحله پایانی راه پیدا کردند، به خصوص سه گروه برگزیده و به طور ویژه به رتبه دوم، یاوران اندیشه ساز (از سمن‌های جوانان) تبریک عرض می‌کنم. عالی بودید. تا می‌شود باید به عنوان مدل موفق تشکل جوانان تکثیر شوید. خودم را به حمایت از شما موظف می‌دانم.»

صحبت از سازمان مردم نهاد «یاوران اندیشه ساز» با نام اختصاری «یاس» است که از دی ماه۱۳۹۶به همت دو جوان دهه هفتادی و با شعار «خدمت رسانی برای عدالت و پیشرفت» آغاز به کار کرده است. در گزارش پیش رو با چند تن از دست اندرکاران و مخاطبان این سمن موفق همراه شده ایم تا از جزئیات کارشان بیشتر بدانیم.

شکل گیری با دغدغه رفع تبعیض آموزشی و فرهنگی

انجمن دانشجویی و سازمان مردم نهاد یاس (یاوران اندیشه ساز) حاصل آشنایی اتفاقی دو دانشجوی پزشکی به نام سجاد سهیلی و امیررضا بابک است که دغدغه مندی شان درباره رفع تبعیض آموزشی و فرهنگی، بهانه شکل گیری این انجمن مسئله محور شد. از نظر مسئولان این مجموعه، هرکس در هر جایگاه و موقعیتی و با هر میزان توانمندی می‌تواند به دیگران کمک کند.

به همین دلیل درصددند که بستری برای همه فراهم کنند تا در هر حوزه‌ای که‌ می‌توانند، مفید و مؤثر واقع شوند. اعضا و نیرو‌های این مجموعه که حدود سیصد نفر از دانشجویان، طلاب و فعالان دغدغه‌مند هستند، افزون بر ارائه خدمت به محرومان، برای کاهش فاصله و ناآگاهی نخبگان دانشگاهی از مسائل مردم نیز تلاش می‌کنند و درواقع سفیران این انجمن در دانشگاه هایشان هستند.

کارکرد‌های آموزشی و تربیتی

بابک درباره محور فعالیت‌های سمن یاس می‌گوید: با توجه به تبعیض آموزشی و تربیتی موجود برای قشر محروم، حیطه کاری و خدمت رسانی این مجموعه در زمینه عدالت آموزشی و تربیتی، در قالب دو کارگروه تعریف شده است؛ در کارگروه آموزشی، خدمت رسانی آموزشی برای دانش آموزان حاشیه شهر از مقطع ابتدایی تا کنکور به صورت رایگان صورت می‌گیرد که شامل جلسات مدون درسی به صورت هفتگی، برگزاری آزمون، برگزاری اعتکاف علمی، اهدای کتاب‌های کمک درسی، مشاوره و سالن مطالعه است.

به گفته او کارگروه تربیتی نیز در چهار بخش فعالیت می‌کند؛ بخش آموزش تربیتی که بر بخش آموزش پذیر تربیت مانند حفظ قرآن، عدالت خواهی، مطالبه گری، مدیریت زمان، مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های رباتیک، خیاطی و گل دوزی تمرکز دارد و برای دانش آموزان، خانواده‌های آن‌ها و همه نیرو‌های مجموعه برگزار می‌شود.

بخش کانون فکری شامل جلسات تفسیر قرآن، هیئت هفتگی، کتاب و اندیشکده حق است که با فراهم کردن فضا برای گفت و گوی آزاد، به دنبال پاسخگویی به مسائل مخاطب مجموعه است. بخش فوق برنامه نیز با رسالت حفظ معنویت و صمیمیت در مجموعه، به برگزاری برنامه‌هایی مانند اردو‌های تفریحی، زیارتی، جهادی، برپایی بازارچه خیریه، دیدار با خانواده شهدا و... اختصاص دارد و بخش تربیت اقتصادی که با هدف حمایت از ایده‌های اقتصادی خرد و نیز فروش محصولات تولیدی خانواده‌ها که حاصل دوره‌های آموزشی تربیتی است، شکل گرفته است.

حرکتی برای اقدامات مؤثر به نفع محرومان در سطح کلان

مؤسس گروه جهادی یاس که برای راهبری بهتر کار‌های آن از دانشگاه دولتی سبزوار انصراف داده و در دانشگاه آزاد مشهد مشغول ادامه تحصیل شده است، بیان می‌کند: همه این‌ها برای این است که فراگیران درنهایت بتوانند با رتبه‌های خوب به رشته‌های خوب و عرصه اثرگذاری اجتماعی وارد شوند تا به عنوان افرادی که محرومیت را با همه وجود درک کرده اند، به نفع طبقات محروم جامعه اقدامات مؤثری انجام دهند.

از سوی دیگر، دانشجویانی هم که به عنوان همکار وارد این مجموعه می‌شوند، برایشان بستر خدمت تعریف می‌شود تا از این طریق با مسائل روبه رو شوند و در فرایند تفکر برای ارائه راه حل، به خلأ تئوریک و چالش‌های ذهنی برخورد کنند و برای پرکردن این خلأ‌ها و چالش ها، به عالم نظر برگردند و رابطه‌ای دیالکتیک بین عمل و نظرشان ایجاد کنند تا درنهایت این فرایند سبب رشدشان شود.

همچنین در این مسیر از کارگاه‌های توسعه فردی و آموزش مهارت‌های اجتماعی و دعوت از متفکران و صاحب نظران گرفته تا جلسات مباحثه، هم اندیشی، کرسی آزاداندیشی، تریبون آزاد، نقد و بررسی فیلم و مستند و کتابخانه شامل ۳ هزار جلد کتاب در موضوع‌های متنوع، هیئت نخبگانی هفتگی، بازخوانی و تفسیر موضوعی قرآن و نهج البلاغه، اردوی تفریحی و زیارتی و جهادی، فعالیت‌های اقتصادی دانش بنیان و... بهره‌مند هستند. «یاس» بنا دارد تا در آینده با توجه به خلأ‌های موجود در نظام تعلیم و تربیت کشور، مدلی را بر مبنای تعالیم اسلامی و فرهنگ ایرانی ارائه دهد.

رتبه‌های برتری که سد ذهنی دانش آموزان محروم برای موفقیت را‌ می‌شکنند

فاطمه تبادکانی، عضو هیئت مدیره انجمن «یاس» نیز که از همان ابتدای شکل گیری با انجمن همراه شده است، از آموزش بیش از ۲ هزار نفر در حدود شش سال فعالیت «یاس» خبر می‌دهد و‌ می‌گوید: «با توجه به هدف اصلی انجمن و اینکه بنا نیست در امر تعلیم و تربیت از حاکمیت مسئولیت زدایی کنیم، فقط به دانش آموزان نخبه یا مستعد نخبگی که در فرایند گزینش (معدل بیش از ۱۷، آزمون تعیین سطح، تست‌های‌ای کیو و آی کیو، مصاحبه) شناخته می‌شوند، خدمات ارائه می‌کنیم؛ هرچند همین دانش آموزان نیز تعدادشان کم نیست و تقریبا در هر منطقه تا نیمی از دانش آموزان را شامل می‌شوند و به رتبه‌های کمتر از هزار کنکور دست می‌یابند و سد ذهنی دیگردانش آموزان مبنی بر «ما محرومان نمی‌توانیم» را‌ می‌شکنند.

در این میان موارد بسیاری داشته ایم که دانش آموزان پس از ورود به دانشگاه، به عنوان مدرس ارتباطشان را با انجمن حفظ کرده اند و حضور فعال دارند. مدرسان انجمن نیز با اینکه معمولا از دانشجویان نخبه و رتبه‌های برتر هستند، به شیوه‌های گوناگون و مستمر از هر جهت در حال ارتقا هستند. زیرا ارتباط سالم و اثرگذاری آن‌ها بر دانش آموزان برای ما اهمیت دارد.

آمدم تا نجات بخش باشم

حانیه صمدی، مسئول کارگروه هنری (یاس) و از مدرسان دهه هشتادی این سازمان مردم نهاد که خود دوران تحصیل را با کمبود امکانات و محرومیت آموزشی گذرانده است، می‌گوید: به دلیل نبود دبیرستان (رشته‌های نظری) در محل سکونتمان، ناگزیر سه سال به روستای دیگری رفتم تا بتوانم در رشته تجربی دیپلم بگیرم، آن هم درحالی که از یک سو معلم‌ها ضعیف بودند (به حدی که ما دانش آموزان به راحتی از آن‌ها اشکال می‌گرفتیم) و از سوی دیگر از امکانات یا حتی مشاوره تحصیلی محروم بودیم.

به همین دلیل وقتی با گروه «یاس» آشنا شدم، فوری به آن‌ها پیوستم تا در حد توان، دانش آموزان را از محرومیتی که خودم داشتم، نجات بدهم. من و دیگرهمکارانم آن قدر برای این مهم مشتاقیم که دوست داریم حتی در تابستان هم به بهانه آموزش دادن مهارت‌های هنری پیش دانش آموزانمان باشیم. آن‌ها هم وقتی خلاقیت‌ها و روش‌های جدید ما در تدریس را‌ می‌بینند، ذوق زده و بیش از پیش مشتاق یادگیری می‌شوند.

وجوه تمایز یاس با نظام آموزش رسمی

او که از سال ۱۳۹۹ با سمن «یاس» همکاری می‌کند، از کمک نکردن آموزش وپرورش (حتی در حد شناسایی دانش آموزان مستعد) با این مجموعه گلایه‌مند است و درباره تعامل مدرسان و دانش آموزان و تفاوت‌های آن با نظام آموزش رسمی، یادآوری می‌کند: از آنجا که مکان ثابتی برای برگزاری کلاس‌ها نداریم، معمولا از مساجد یا کانون‌ها استفاده می‌کنیم. با وجود این، فقط به آموزش رسمی بسنده نمی‌کنیم، بلکه طی دوسه ساعت آموزش تربیتی، با بچه‌ها بازی‌های مختلف انجام می‌دهیم و کاملا صمیمی می‌شویم که در آموزش وپرورش خیلی کم این اتفاق رخ می‌دهد. از سوی دیگر، اینجا نظارت خوبی بر اخلاق، رفتار و تدریس مدرسان وجود دارد و مدرسان موظف اند وضعیت کلاس را هر روز با جزئیات گزارش دهند.

خانواده‌ها هم پای کار هستند

صمدی در ادامه با اشاره به کارگروه هنری می‌گوید: علاوه بر دانش آموزان، خانواده هایشان هم می‌توانند از کلاس‌های هنری ما استفاده کنند تا هم مهارتی کسب کنند و هم برایشان اشتغال زایی و کسب درآمد داشته باشد. سال اول، چون تجربه نداشتیم، آموزش‌ها را کاملا رایگان ارائه می‌دادیم که باعث می‌شد شرکت کنندگان آن را جدی نگیرند و بها ندهند، درحالی که ما بهترین مربی‌ها را برایشان آورده بودیم، ولی به تازگی هزینه ناچیزی دریافت می‌کنیم و تعهد می‌دهند که بیش از دو جلسه غیبت نداشته باشند.

در پایان هر دوره، ما هم به فراگیران برای اشتغال یا بازاریابی محصولاتشان کمک می‌کنیم، یا اگر نتوانند بفروشند و خیلی فوری نیاز به پولش داشته باشند، خودمان می‌خریم و سر فرصت می‌فروشیم. گاهی هم ابزار کار را برایشان تهیه می‌کنیم و آن‌ها به صورت اقساطی برمی گردانند. به این ترتیب، خانواده‌ها نیز ارتباط خوبی با مجموعه برقرار کرده اند، تا جایی که‌ می‌گویند اگر کاری یا مشکلی هست، به ما بگویید و مساجد را برای برگزاری کلاس هایمان هماهنگ می‌کنند.

لحظه‌های شیرین خدمت

این مدرس جهادی در پایان، خاطرات ماندگارش از فعالیت در انجمن «یاس» را این گونه شرح می‌دهد: یکی از مشکلات ما نبود یا کمبود ابزار کار مانند چرخ خیاطی است. یادم نمی‌رود برای یکی از دوره‌های خیاطی، با اینکه برای دریافت چرخ با جایی هماهنگ کرده بودیم، دوسه روز مانده به شروع دوره، زیر قولشان زدند و خیلی نگران بودیم. روز شروع، این مسئله را به مربی گفتم. خیلی ناراحت شد، ولی امیدوار بود و‌ می‌گفت نگران نباش، درست می‌شود. گفتم یک ماه است تلاش می‌کنیم، اما فراهم نشده است، حالا چطور در یک ساعت درست می‌شود؟!

چند دقیقه بعد همسر امام جماعت مسجد محله را دیدم که گفت حاج آقا گفته است شما چرخ لازم دارید، می‌خواهید چرخم را بیاورم؟ خواهرم نیز چرخ دارد. به این ترتیب در عرض چند دقیقه دو چرخ خیاطی فراهم شد. خیلی شوکه و خوش حال شدیم. همچنین یکی از دانش آموزان با اینکه تا کلاس پنجم در کلاس‌ها شرکت می‌کرد، به علت مشکلاتی که داشت، نتوانست در آزمون ورودی کلاس ششم حدنصاب قبولی بیاورد. با وجود این، از شدت علاقه، خودش در خانه آن قدر تمرین کرد که در آزمون بعدی قبول و وارد مجموعه شد. این خیلی برایم جالب بود.