فرهنگ نوآوری

در نشستی که با صاحب نظران درباره «زیست بوم هنر و رسانه» داشتم، تلفن همراه آقای تهرانچی، خالق نرم افزار «بادصبا»، صدای بی موقع اذان را اعلام کرد. به شوخی به ایشان گفتم: گویا نرم افزارتان خراب است. پاسخ داد: اگر تمایل دارید، نماز عصر به موقع بخوانید، الان بهترین زمان است.

آنجا متوجه شدم او  مرز شیعه و  سنی را  درنوردیده و محصولش را برای همه مسلمانان فراهم کرده است. این تفکر ناشی از ذهن باز او و رصد نیاز‌های واقعی مسلمانان در گوشه وکنار جهان است. در آن نشست گفتم: آقای تهرانچی صدای اذان را که مدت هاست از مأذنه‌های مساجد ما رخت بر بسته، به وسیله محصول فناورانه اش به موبایل‌های ما بازگردانده است. اگرچه برای دنیایش چیزی نداشته، برای آخرتش توشه سنگینی آماده کرده است.

اندیشیدن خارج از چارچوب موجود معمولا نیازمند پیوند ایده‌های موجود در فضای دانش و  اطلاعات نوآور با  ایده‌های دیگر افرادی است که  در  حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند و خارج از قلمرو او هستند. نوآورانی که برای کشف و آزمایش ایده‌ها از طریق یک شبکه متشکل از افراد گوناگون زمان و انرژی صرف می‌کنند و به نتایج و دیدگاه‌های کاملا متفاوتی دست می‌یابند.

این نوآوران برخلاف مدیران اجرایی که با هدف دستیابی به منابع، فروش محصولات یا تقویت روابط کاری شان شبکه سازی می‌کنند، شبکه را به عنوان ابزاری برای آشنایی با افراد با پیش زمینه‌های ذهنی و دیدگاه‌های مختلف برای گسترش دانش خود و دریافت بازخورد‌های لازم از ایده هایشان به کار‌ می‌گیرند.

اما همین نوآوران باید بدانند زمان آنکه یک شرکت به آرامی در بازار داخلی خود رشد کند و به تدریج در خارج از کشور گسترش یابد، به پایان رسیده است. دنیا بیش از حد به هم متصل است و بازرگانان دنبال محصولات جدیدی هستند که قرار است در کشور‌های دیگر تولید یا تغییر شکل داده شوند؛ بنابراین همه این کارآفرینان و نوآوران باید کسب وکار و بازارهایشان را از ابتدای کارکردشان جهانی ببینند.

به همین دلیل، مثالی از یک نوآور جوان در عرصه هنر زدم که مفاهیم دینی را به شکل کامیک استریپ درمی آورد. با مشاوره و منتورینگ توانستم او را در عرصه بین الملل فعال و بازار محصولات او را فراتر از مرز‌های کشور ترسیم کنم. در غیر این صورت بدون حمایت و هدایت امکان داشت کتاب‌های کامیک او در قفسه کتاب فروشی‌های داخلی خاک بخورد. حال آنکه اکنون از پنجره اینستاگرام به همه جهان راه یافته است و مشتریان او از جای جای جهان، خرسندی خود را از خرید این محصول اعلام می‌کنند. محصولی که در داخل کشور با قیمت تمام شده ایرانی تولید و با قیمت فروش خارجی صادر می‌شود.

نوآوران پنج مهارت اکتشافی دارند:

۱. تجمیع
۲. پرسشگری
۳. مشاهده
۴. شبکه سازی
۵. آزمایش.

همیشه برایم یک پرسش باقی می‌ماند که نوآوران را در کدام یک از این پنج مهارت می‌توان یاری رساند. به نظر می‌رسد نوع اندیشیدن آن‌ها با انسان‌های دیگر متفاوت است و باید در خلوت خاص خودشان و در آزمایشگاه‌های شخصی سازی شده خود دست به آزمایش و خطا بزنند. بنابراین، نمی‌توان دست آنان را در محیط‌های غیرسفارشی آزاد گذاشت تا با تخیلات و تفکرات نوآورانه خود دست به آفرینش‌های جدید بزنند؛ چیز‌هایی که انسان‌های امروز به آن نیاز دارند؛ بنابراین از پنج مهارت اکتشافی نوآوران شاید بتوان به مهارت شبکه سازی اشاره کرد.

شبکه سازی تنها مهارتی است که سازمان‌ها و متولیان رشد نوآوری در کشور می‌توانند یاریگر آن باشند. یعنی فضا‌های متناسب و موردعلاقه نوآوران را به گونه‌ای طراحی و معماری کنند که این نیاز همیشگی آنان به صورتی که با جامعه جهانی ارتباط مستمر داشته باشد، برآورده شود.

بوم نقاشی یک هنرمند یک جا ثابت نمی‌ماند، چون خلاقیت او اجازه نمی‌دهد که ثابت و بی تحرک باشد؛ بنابراین او در طبیعت، در شهر، در محل رفت وآمد مردم یا در خلوتگاه شخصی اش می‌تواند دست به آفرینش تابلو جدید بزند. هنرمند نیازمند آرامش همراه با ابزارآلاتی است که مرتبط با کار اوست. ما نمی‌توانیم یک آفریننده خلاق را در چارچوب ازپیش تعیین شده حفظ کنیم. باید فرصت بال زدن خلاق و آفرینشگر را به او بدهیم که این در دیوار‌ها و حصار‌ها نمی‌گنجد.

اما می‌توانیم:

۱. ابزار کار او را فراهم کنیم
۲. بازار محصولات او را فراهم کنیم
۳. ارتباط او با مشتریانش را آسان کنیم
۴. موانع قانونی بر سر راه او را به حداقل برسانیم
۵. جایگاه اجتماعی او را ارج نهیم
۶. فرصت آزمایش و خطا به او بدهیم
و به یک معنا تسهیلگر کار او باشیم.