صحبت‌های «حمیدرضا سهیلی»، پیشکسوت تئاتر مشهد، در دورهمی «مشهد قدیم» | از مسجد به سینما

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ سومین دورهمی «مشهد قدیم» به خاطرات حمیدرضا سهیلی، نویسنده و پژوهشگر تئاتر مشهد، اختصاص پیدا کرد که در خانه تاریخی حسن زاده برگزار شد.

سرگذشت پرفرازونشیب تئاتر مشهد

در ابتدای نشست، حمیدرضا سهیلی درباره نحوه شکل گیری هنر تئاتر در مشهد بیان می‌کند: هنر نمایش سال۱۲۹۰ در مشهد بنا نهاده شد و پس از آن سالن تئاتر گلشن شروع به کار کرد که محور کارهایش کمدی بود و مانند سینما هرشب برنامه داشت.
این نویسنده تئاتر افزود: در دهه‌های ۱۰ و ۲۰ مردم مشهد بسیار متدین، مذهبی و سنتی بودند و رسوخ فعالیت‌های هنری میان خانواده‌ها بسیار کم بود. ارمنی ها، اما در این باره بسیار راحت‌تر بودند و بیشتر سالن‌های سینما را آن‌ها ساختند. به همین دلیل نقش آن‌ها در حوزه هنر بسیار پررنگ است.

وی بیان کرد: رضا دانشور که از نویسندگان و کارگردانان بنام مشهدی بود، در اواخر دهه۵۰ رئیس برنامه‌های تئاتر مشهد شد و سالن هلال احمر را در اختیار اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار داد. سپس یک سالن تئاتر کوچک مخصوص نوجوانان ساخت و تا مدت‌ها فعالیت زیادی در آن صورت می‌گرفت، اما پس از انقلاب اسلامی، سازمان هلال احمر آن سالن را پس گرفت. سهیلی ادامه داد: سالن تئاتر هلال احمر پس از انقلاب اسلامی تعطیل شد، اما تئاتر مشهد به فعالیتش ادامه داد و از اوایل دهه۶۰ با وجود این وقفه، فعالیت‌ها قوی‌تر دنبال شد.

این پژوهشگر درباره سالن تئاتر شهیدهاشمی نژاد گفت: در سال ۱۳۷۹ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سالن مجهزی در کنار بیمارستان شهیدهاشمی نژاد ساخت، اما متأسفانه قراردادش پانزده ساله بود و این اداره توانایی آن را نداشت که این سالن را به مکانی دائمی تبدیل کند. پس از آن هم تولید و اجرای تئاتر در مشهد به مجتمع فرهنگی هنری امام رضا (ع) منتقل شد.

مسجدی‌های دیروز، هنرمندان امروز

سهیلی درباره نحوه علاقه مندشدنش به هنر تئاتر، گفت: مرحوم میرخدیوی از نویسندگان و کارگردانان تئاتر مشهد بود که در هنرستانی که من درس می‌خواندم، معلم و مربی هنر بود و من جذب اخلاق و هنرش شدم و این اتفاق باعث شد تا وارد حوزه تئاتر شوم.

او ادامه داد: من تا سال ۱۳۷۷ تئاتر روی صحنه می‌بردم، اما پس از آن یک دفتر سینمایی تأسیس کردم. این هنرمند تئاتر که در سال‌های ۱۳۵۸تا ۱۳۵۹ گروه هنری مسجد مالک اشتر را راه اندازی کرده است، تصریح کرد: بیشتر هنرمندان مطرح تئاتر و سینمای امروز ایران مانند ابراهیم اصغری، سعید سهیلی، جواد اردکانی، محمد نیرومند و حسین انصاری از آن مسجد کارشان را شروع کردند و به جامعه هنری معرفی شدند. در سال‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۶۱ وارد دنیای حرفه‌ای شدیم و اولین نمایش هایمان را در همان مسجد اجرا کردیم.

وی افزود:، چون ما جوان و تازه کار بودیم، جای دیگر اجازه کار به ما نمی‌دادند. وقتی از سال ۱۳۶۱ وارد مرکز تئاتر هلال احمر شدم، گویی قله‌ای را فتح کرده بودیم و اولین نمایشمان را در آن سالن اجرا کردیم که با استقبال خوبی همراه شد.
این هنرمند معتقد است: به دلیل جو سیاسی که اوایل دهه ۱۳۶۰ حاکم بود، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در صدور مجوز برای گروه‌های تئاتر هیچ مسئولیتی نداشت و این کار را به دادسرای انقلاب سپرده بودند.

سهیلی یادآور شد: به واسطه اشتغالم در دادسرای انقلاب اسلامی، وظیفه نظارت بر نمایش‌ها و تأیید آن‌ها به من سپرده شد و با زنده یاد انوشیروان ارجمند، رضا صابری و یکی از مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی، تشکیلات اولیه شورای نظارت را ایجاد کردیم و به بازبینی نمایش‌ها پرداختیم.

وی زنده یاد منصور همایونی را یکی از بزرگان هنر تئاتر در دهه‌های ۳۰ و۴۰ دانست و گفت: این فرد ثروت و سرمایه اش را خرج تئاتر کرد. او یک کتاب کوچک به نام «سرگذشت نمایش در مشهد» چاپ کرد. وقتی آن را ورق می‌زدم، به این فکر رسیدم که چقدر خوب است اثری این گونه به یادگار بماند و این موضوع انگیزه نوشتن کتاب «۱۰۰سال تئاتر مشهد» شد.

سینما‌هایی که به مخروبه تبدیل شدند

او با اشاره به گذشته سینما در مشهد، اظهار کرد: بیشتر سینما‌ها پیش از انقلاب اسلامی در خیابان ارگ بود. سینما‌هایی مانند تابستانه، سعدی، شهرزاد، متروپل، کریستال، آسیا، هما، ایران، فردوسی، سانترال و آریا مخروبه یا به کلی تخریب شده اند.
این پژوهشگر حوزه تئاتر از روند همکاری با برادرش می‌گوید: من و سعید سهیلی قصد داشتیم فیلم سازی را در مشهد ادامه دهیم، اما ناملایمات بسیاری دیدیم و با ما همکاری نمی‌شد. به همین دلیل نیمی از فیلم «مردی از جنس بلور» در مشهد و نیمه دیگرش در تهران به تولید رسید. پس از آن سعید سهیلی به تهران رفت و چندین فیلم او با شکست روبه رو شد، اما پس از ساخت ۹فیلم موفق شد راهش را پیدا کند.