گوهر ادب

یکی از دستور‌های کلیدی اخلاقی ما ادب است. مؤدب بودن یا نبودن یک فرد از خیلی چیز‌ها خبر می‌دهد. ادب درواقع ویترین تفکر ماست که اگر ادبیات ما رایحه خوشی نداشته باشد، باید دلیلش را در فساد تفکر و شخصیتمان، جست‌وجو کنیم.

در اخلاق اسلامی نیز این موضوع یکی از دستور‌های پرتکرار است و داشتن این ادب را مایه نجات فرد و محبوبیت و عزت دنیا و آخرت او بیان کرده‌اند. یکی از احادیث زیبا در باب ادب، روایتی از امام‌حسین (ع) است. «سئِلَ الاْمامُ الْحُسَینُ (ع) عَنِ الاْدَبِ، فَقالَ: هُوَ اَنْ تَخْرُجَ مِنْ بَیتِک، فَلا تُلْقِی اَحَداً اِلاّ رَأَیتَ لَهُ الْفَضْلَ عَلَیک؛ از امام‌حسین (ع) معنای ادب را پرسیدند.

امام (ع) فرمودند: ادب عبارت است از اینکه وقتی که از خانه خارج می‌شوی، به هرکه برخورد می‌کنی، او را برتر از خود ببینی». ریشه بی‌ادبی طبق این گفته حضرت سیدالشهدا (ع) عجب و خودبرتربینی است. ریشه بی‌ادبی، دوری از عبودیت خداست. انسانی که از حقیقت عبودیت دور می‌شود، جلوه‌های شخصی و مال دنیا را از خودش می‌داند و با آن فخرفروشی و برتری‌جویی می‌کند، درحالی‌که بنده خدا، همه‌چیزش را از خدا می‌داند و چیزی از خود ندارد که بخواهد با آن دست به برتری‌جویی بزند؛ که گفته‌اند: این همه آواز‌ها از شه بود/ گرچه از حلقوم عبدالله بود! و درمورد اموال، او خودش را هم مال خدا می‌داند، چه رسد به اموالی که در دست اوست که شرح این معارف دقیق را می‌توانید در حدیث شریف «عنوان بصری» درمورد حقیقت عبودیت الهی ببینید. چنین شخصی اهل ادب است و خود را از احدی بالاتر نمی‌بیند؛ چون برتری‌جویی، گناه ابلیس است.

گناهی است که ۶ هزار سال عبادت ابلیس را از بین برد. امام‌صادق (ع) ذیل آیه‌ای از قرآن مجید که جهنم را عاقبت متکبران بیان می‌کند، می‌فرمایند: «حق ندارید خودتان را از احدی بالاتر ببینید». برای بعضی اصحاب سؤال پیش می‌آید که چطور خودمان را پایین‌تر از فردی ببینیم که اهل گناه است؟

امام پاسخ می‌دهند: «مگر قصه ساحران فرعون را در قرآن نخواندی که آنان چنان عاقبت‌به‌خیر شدند که همه ما آرزوی آن را داریم؟ پس بگو شاید این فرد عاقبت‌به‌خیر بشود و من با این همه ادعا نشوم». دیگر آنکه طبق احادیث، دوستان خاص خدا دربین مرگ پنهان هستند، پس هیچ انسانی را نباید تحقیر کنیم یا آنکه خودمان را از دیگران بالاتر بدانیم. از خداوند بزرگ می‌خواهیم که وجود همه ما را به زینت ارزشمند تواضع و ادب آراسته کند و آن را موجب عزت و سعادت ما در دنیا و آخرت قرار بدهد. ان‌شاءا...!