آیا تلفن‌های همراه بر روابط والدین با فرزندان‌شان تأثیر می‌گذارد؟

هدی جاودانی- بسیاری از کودکان، برخلاف نظر متخصصان سلامت، بیش از آن که باید به استفاده از تلفن‌های همراه روی آورده‌اند. استفاده بیش از حد از تلفن‌های همراه، آثار منفی متعددی، از جمله افزایش وزن و کاهش سلامت روان را به بار می‌آورد. به منظور کاهش این تبعات منفی، ابتدا نیاز داریم تا عواملی را که کودکان را به نشستن مقابل صفحه‌های نمایش تشویق می‌کند، مورد بررسی قرار دهیم.

کودکان الگو‌های رفتاری خود را با مشاهده دیگران، به خصوص والدین خود، فرامی‌گیرند و بسط می‌دهند و این الگوی رفتاری می‌تواند شامل استفاده از تلفن‌های همراه نیز باشد. به عبارت دیگر، نوع ابزاری که والدین مورد استفاده قرار می‌دهند و مدت‌زمان استفاده از آن ابزار، مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده برای کودکان، در انتخاب یک ابزار و نوع استفاده از آن است.

والدین می‌توانند دسترسی کودکان خود را به تکنولوژی، کنترل و قوانینی را برای آن وضع می‌کنند. با وجود آن که والدین مسئولیت تعیین مقررات استفاده از ابزار دیجیتال را در مورد کودکان‌شان به عهده دارند، ضرورت‌های دنیای مدرن و مسئولیت‌های داخل و خارج از خانه، کار را برای والدین دشوار کرده و باعث شده که آن‌ها گاهی بر استفاده خود از ابزار‌های دیجیتال کنترلی نداشته باشند و نتوانند آن را مدیریت کنند. اتصال مداوم تلفن‌های همراه به اینترنت در نهایت والدین را به افرادی حواس‌پرت در ارتباط با فرزندان‌شان تبدیل کرده است.

با وجود آن‌که این طور به نظر می‌آید امروزه والدین زمان بیشتری را، نسبت به گذشته، به کودکان خود اختصاص می‌دهند، اما می‌توان ادعا کرد که کیفیت این ارتباط کاهش پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۹، پژوهشی بر روی ۲۰۰۰ نفر از والدین آمریکایی، که دارای فرزندان ۵ تا ۱۸ سال بودند، صورت گرفت. نتایج این پژوهش نشان می‌داد که این والدین توجهی که به تلفن‌های همراه خود نشان می‌دهند، نسبت به کودکان خود ندارند. از طرف دیگر، طبق یافته‌های این پژوهش، مدت‌زمانی که این والدین صرف کودکان خود می‌کردند، تنها ۲۴ دقیقه بیشتر از مدت‌زمان استفاده از تلفن‌های همراه‌شان بود.

جامعه‌شناسان، تئوریسین‌های رسانه و کارشناسان دنیای تکنولوژی همگی بر این عقیده‌اند که ابزار‌های دیجیتال ممکن است حواس ما را از بسیاری از موضوعات بااهمیت در زندگی شخصی‌مان پرت کند و در نهایت در روابط اجتماعی و عاطفی ما اختلال ایجاد کند. علی‌رغم این‌که می‌دانیم نوع استفاده والدین از تلفن‌های همراه، بر کودکان تأثیرگذار است، از پیامد‌های رشد کودکان، بدون توجه کافی از سوی والدین خود، به دلیل استفاده از تلفن‌های همراه، آگاه نیستیم.

«یک دقیقه دیگه لطفا»، جمله‌ای رایج از سوی والدینی است که هنگام تعامل با کودکان خود در حال استفاده از گوشی‌های تلفن همراه هستند. تأثیر چنین جملاتی، پژوهش‌گران علوم اجتماعی را به ساخت اصطلاحی تحت عنوان «دخالت تکنولوژی» سوق داده است، تا چگونگی دخالت تکنولوژی در روابط اجتماعی افراد را، از جمله یکی از مهم‌ترین انواع ارتباط، یعنی ارتباط والدین و فرزندان، به خوبی توصیف کند. «دخالت تکنولوژی» به عبارت دیگر، هنگامی اتفاق می‌افتد که در حالی که شما با تلفن همراه، تبلت یا لپتاپ خود کار می‌کنید، همسر، فرزند، دوست و یا هر کدام از افرادی که با آن‌ها ارتباط نزدیکی دارید، از شما سؤالی می‌پرسند و شما آن‌قدر غرق در آن ابزار هستید که صدای آنان را نمی‌شنوید و نمی‌توانید توجه کافی به آن‌ها نشان دهید.

والدینی که به «دخالت تکنولوژی» دچار هستند، تأثیرات منفی جبران‌ناپذیری بر نوزادان و فرزندان کم‌سن‌وسال خود می‌گذارند. شکل‌گیری روابط عاطفی ناقص، تعاملات منفی والدین و کودک، رفتار‌های پرخاش‌گرانه کودکان، تأخیر در شکل‌گیری زبان کودک و افزایش آسیب‌های متعدد در کودکان، از جمله این تأثیرات منفی است.

نتایج پژوهشی که در مورد ۶۰۰۰ کودک کمتر از ۱۳ سال صورت گرفته است، نشان می‌دهد بیش از یک‌سوم این کودکان، هنگامی که والدین‌شان در طول صرف یک وعده غذایی، یک مکالمه یا هر زمان دیگری که متعلق به خانواده است، از تلفن همراه خود استفاده می‌کنند، احساس می‌کنند که برای والدین‌شان اهمیت ندارند. کودکانی که دارای چنین والدینی هستند، معمولا برای جلب توجه والدین خود به رقابت می‌پردازند. در طول چنین رقابتی، از آن‌جایی که این کودکان عصبانی، غمگین و تنها هستند، معمولا به نقش‌بازی‌کردن روی می‌آورند.

هنگامی که کودکان توجهی کافی از سوی والدین خود دریافت و احساس امنیت می‌کنند، به شکوفایی می‌رسند. خاموش‌کردن تلفن‌های همراه و کنار گذاشتن ابزار‌های دیجیتال، در زمان‌هایی که به خانواده و به ویژه به کودکان اختصاص دارد، از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های تربیت موفق فرزندان، پرورش فرزندانی شاد و برقراری ارتباط مؤثر و مثبت با آن‌ها است.

با وجود آن که از جمله اهداف روی آوردن به تکنولوژی سهولت در برقراری ارتباط با دیگران است، به طور تعجب‌آوری همین تکنولوژی می‌تواند پیوند و ارتباط ما را با مهم‌ترین افراد زندگی‌مان تحت تأثیر قرار دهد.