ال نینو چیست و چه خطرات و تأثیراتی در پی دارد؟

شهرآرانیوز - «ال نینو»، «مرحله گرمِ» یک پدیده بزرگ‌تر به نام نوسان ال نینو-جنوبی (ENSO) است. لا نینا، «مرحله خنک» ENSO، الگویی است که سردشدن غیرمعمول آب‌های سطحی منطقه را توصیف می‌کند.

«ال نینو» بر دمای اقیانوس‌ها، سرعت و قدرت جریان‌های اقیانوسی، سلامت ماهیگیری‌های ساحلی و آب و هوای محلی -از استرالیا تا آمریکای جنوبی و فراتر از آن- تأثیر می‌گذارد. حوادث «ال نینو» به‌طور نامنظم در فواصل دو تا هفت ساله رخ می‌دهند. با این حال، «ال نینو» یک چرخه منظم یا قابل پیش‌بینی به معنای جزر و مد اقیانوس نیست.

«ال نینو» چیست و چرا به این نام شناخته می‌شود؟

طبق گزارش نشنال جیوگرافیک ماهیگیران سواحل پرو، «ال نینو» را به ظهور آب گرم غیرعادی می‌شناسند. هیچ سابقه‌ای از اینکه بومیان پرو این پدیده را چه می‌نامند، نداریم، اما مهاجران اسپانیایی آن را «ال نینو»، به معنای «پسر کوچک» نامیده‌اند. این اصطلاح وقتی با حروف بزرگ نوشته می‌شود، به معنای «کودک مسیح» است. دلیل این نام‌گذاری این است که «ال نینو» بیشتر در حوالی کریسمس اتفاق می‌افتد. «ال نینو» اخیرا علاوه‌‍بر توصیف گرم‌شدن آب‌های سطحی ساحل برای توصیف تغییرات آب‌و‌هوایی نامنظم و شدید هم به کار می‌رود.

اقلیم‌شناسان به رهبری سر گیلبرت واکر در دهه ۱۹۳۰ تشخیص دادند که «ال نینو» همزمان با نوسان جنوبی رخ می‌دهد. نوسان جنوبی تغییر فشار هوا بر روی اقیانوس آرام استوایی است. هنگامی که آب‌های ساحلی شرق اقیانوس آرام استوایی گرم‌تر می‌شوند (ال نینو)، فشار اتمسفر بالای اقیانوس کاهش می‌یابد. اقلیم‌شناسان این پدیده‌های مرتبط را نوسان ال نینو-جنوبی (ENSO) می‌نامند. امروزه بیشتر دانشمندان از اصطلاحات «ال نینو» و ENSO به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنند.

دانشمندان از شاخص Oceanic Nino برای اندازه‌گیری انحراف از دمای معمولی سطح دریا استفاده می‌کنند. رویداد‌های «ال نینو» با افزایش دمای سطح دریا (بیش از ۰.۹ درجه فارنهایت) برای حداقل پنج فصل متوالی سه‌ماهه شناخته می‌شوند. شدت رویداد‌های «ال نینو» متفاوت است؛ از افزایش ضعیف دما (حدود ۴ تا ۵ درجه فارنهایت) با اثرات محلی متوسط بر آب و هوا تا افزایش بسیار شدید (۱۴ تا ۱۸ درجه فارنهایت) با ایجاد تغییرات آب و هوایی در سراسر جهان.

همانطور که این نمودار نشان می‌دهد، رویدادهای «ال نینو» به‌طور نامنظم در فواصل دو تا هفت ساله رخ می‌دهند.

فراچاهش یا جریان فراچاهنده یا خیزش آب

برای درک گسترش پدیده «ال نینو»، بهتر  است با شرایط غیر ال نینو در اقیانوس آرام آشنا شویم. معمولا، باد‌های بسامان یا باد‌های بازرگانی (Trade winds) قوی، به سمت غرب و در سراسر اقیانوس آرام استوایی می‌وزند، منطقه‌ای از اقیانوس آرام که بین مدار رأس‌السرطان و مدار رأس‌الجدی قرار دارد. این باد‌ها، آب‌های سطحی گرم را به سمت غرب اقیانوس آرام، جایی که با آسیا و استرالیا هم‌مرز است، می‌رانند.

به دلیل باد‌های گرم بازرگانی، سطح دریا به‌طور معمول در اندونزی حدود ۰.۵ متر (۱.۵ فوت) بالاتر و ۷.۲ درجه سانتیگراد (۱۲.۹۶ درجه فارنهایت) گرم‌تر از اکوادور است. حرکت آب‌های گرم‌تر به سمت غرب باعث می‌شود که آب‌های خنک‌تر به سمت سطح سواحل اکوادور، پرو و شیلی بالا بیایند. به این فرآیند، فراچاهش یا جریان فراچاهنده یا خیزش آب (Upwelling) می‌گویند.

فراچاهش، آب سرد و غنی از مواد مغذی را به ناحیه نورگیر (یا پهنه آفتابگیر یا ناحیه فوتیک) یعنی لایه بالایی اقیانوس می‌رساند. مواد مغذی موجود در آب سرد شامل نیترات و فسفات است. موجودات کوچکی به نام فیتوپلانکتون از آن‌ها برای فتوسنتز استفاده می‌کنند. سایر موجودات مانند صدف، پلانکتون‌ها را می‌خورند و ماهی یا پستانداران دریایی صدف‌ها را شکار می‌کنند.

فراچاهش، غذا را برای طیف گسترده‌ای از حیات دریایی فراهم می‌کند. به همین دلیل ماهیگیری و شیلات یکی از صنایع اولیه پرو، اکوادور و شیلی است. برخی از ماهی‌های این نواحی عبارتند از: ماهی آنچوی، ساردین، ماهی خال مخالی، میگو، ماهی تن و هیک.

فرآیند خیزش آب همچنین بر آب‌وهوای جهانی تأثیر می‌گذارد. دمای گرم اقیانوس در غرب اقیانوس آرام به افزایش بارندگی در اطراف جزایر اندونزی و گینه‌نو منجر می‌شود.

اثرات ال نینو

«ال نینو» با تأثیرات گسترده آن‌ تعریف می‌شود. ارتباطات دورپیوند، ناهنجاری‌ها یا الگو‌های آب و هوایی بزرگ و طولانی‌مدتی هستند که به یکدیگر مرتبط می‌شوند و می‌توانند بخش زیادی از کره زمین را تحت‌تأثیر قرار دهند.

در طول یک رویداد «ال نینو»، تغییرات در فشار هوا و سرعت باد باعث حرکت آب‌های سطحی گرم به سمت شرق استوا می‌شوند، از غرب اقیانوس آرام به سواحل شمال آمریکای جنوبی.

این آب‌های سطحی گرم، ترموکلاین (پرده دمایی یا شیب دمایی یا دماشیب) را عمیق‌تر می‌کنند. شیب دمایی یک لایه نازک و مجزا در یک توده بزرگ آبی است که درون آن، سرعت تغییر دما نسبت به عمق بسیار بیشتر از تغییر دما در بالا و پایین این لایه است. در طول یک رویداد «ال نینو»، ترموکلاین می‌تواند تا ۱۵۲ متر (۵۰۰ فوت) شیب داشته باشد.

این لایه ضخیم آب گرم اجازه نمی‌دهد که خیزش آب طبیعی رخ دهد. بدون فراچاهش، آب سرد غنی از مواد مغذی در شرق اقیانوس آرام دیگر نمی‌تواند از اکوسیستم ساحلیِ مولدِ خود پشتیبانی کند. درنتیجه ماهی‌ها می‌میرند یا مهاجرت می‌کنند. «ال نینو» تأثیر مخربی بر اقتصاد اکوادور و پرو دارد.

«ال نینو» گاهی به تغییرات شدید آب و هوایی و افزایش بارندگی منجر می‌شود. بارندگی در اکوادور و شمال پرو به شدت افزایش می‌یابد و سیل و فرسایش سواحل زیاد می‌شود. باران و سیل ممکن است خانه‌ها، مدارس و بیمارستان‌ها را ویران کند.

همان‌طور که «ال نینو» باران را به آمریکای جنوبی می‌آورد، خشکسالی را برای اندونزی و استرالیا به همراه دارد. این خشکسالی‌ها منابع آب منطقه را تهدید می‌کند، زیرا مخازن خشک می‌شوند و رودخانه‌ها آب کمتری را حمل می‌کنند و کشاورزی که به آب وابسته است در معرض تهدید قرار می‌گیرد.

رویداد‌های قوی‌تر «ال نینو» گردش جوی جهانی را نیز مختل می‌کند. گردش جوی حرکت جریان‌های بزرگ‌مقیاس هوا است که به توزیع انرژی حرارتی (گرما) در سطح زمین کمک می‌کند. حرکت منابع گرمای اقیانوسی و جوی به سمت شرق، باعث ایجاد هوای زمستانی شدید در عرض‌های جغرافیایی بالاترِ آمریکای شمالی و جنوبی می‌شود. شمال ایالت‌های کالیفرنیا و واشنگتن ممکن است به دلیل «ال نینو» زمستان‌های طولانی‌تر و سردتری را تجربه کنند.

رویداد‌های «ال نینو» در سال‌های ۱۹۸۲-۱۹۸۳ و ۱۹۹۸-۱۹۹۷ شدیدترین رویداد‌های قرن بیستم بودند. در طول رویداد ۱۹۸۲-۱۹۸۳، دمای سطح دریا در شرق اقیانوس آرام ۷.۸ تا ۱۲.۸ درجه سانتیگراد بالاتر از حد معمولی بود. این افزایش شدید دما باعث تغییرات شدید آب و هوایی شد: استرالیا شرایط سخت خشکسالی را تجربه کرد. طوفان در تاهیتی رخ داد؛ و بارندگی و سیل بی‌سابقه‌ای در مرکز شیلی رخ داد. سواحل غربی آمریکای شمالی در طول فصل زمستان به طور غیرعادی‌ای طوفانی بود و صید ماهی در شیلی و ایالت آلاسکای آمریکا به طور چشمگیری کاهش یافت.

رویداد «ال نینو» در سال‌های ۱۹۹۷-۱۹۹۸ اولین رویداد «ال نینو» بود که از ابتدا تا انتها به صورت علمی رصد شد. این رویداد در اندونزی، مالزی و فیلیپین باعث خشکسالی شد. پرو بارندگی‌های بسیار شدید و سیل‌آسایی را تجربه کرد. در کالیفرنیا بارندگی به شدت افزایش پیدا کرد، در حالی که غرب میانه در دوره‌ای که به عنوان «سال بدون زمستان» شناخته می‌شود، دما‌های گرم بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد.

اثرات شدید ال نینو در دو بازه زمانی ۱۹۸۲-۱۹۸۳ و ۱۹۹۸-۱۹۹۷

اختلال در گردش جوی ناشی از «ال نینو» به فراتر از کشور‌های حاشیه اقیانوس آرام هم اثر می‌گذارد. رویداد‌های قوی «ال نینو» باعث ضعیف‌تر شدن باد‌های موسمی در هند و آسیای جنوب شرقی می‌شود.

در این دوران بیماری‌ها در برخی جوامع به دلیل سیل یا خشکسالی افزایش پیدا می‌کنند. سیل‌های مرتبط با «ال نینو» با افزایش وبا، دنگی و مالاریا در برخی از نقاط جهان همراه است، در حالی که خشکسالی می‌تواند به آتش‌سوزی‌های جنگلی هم منجر شود.

نظارت و رصد «ال نینو»

دانشمندان، دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، اطلاعات مربوط به «ال نینو» را جمع‌آوری می‌کنند. برای مثال، «اداره ملی اقیانوسی و جوی» (NOAA)، شبکه‌ای از شناور‌های علمی دارد. این شناور‌ها دمای اقیانوس و هوا، جریان، باد و رطوبت را اندازه گیری می‌کنند. این شناور‌ها در حدود ۷۰ نقطه جنوب اقیانوس آرام -از جزایر گالاپاگوس تا استرالیا- قرار دارند.

این شناور‌ها به‌صورت روزانه داده‌ها را به محققان سراسر جهان ارسال می‌کنند. دانشمندان با استفاده از داده‌های شناورها، همراه با تصاویری که از ماهواره‌ها دریافت می‌کنند، می‌توانند «ال نینو» را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنند و توسعه و تأثیر آن را در سراسر جهان بررسی کنند.

در ادامه حتما بخوانید پیش‌بینی بارش‌های بالاتر از نرمال در پاییز و زمستان | ال‌نینو در ایران چگونه خواهد بود؟