مشهد و تاریخ طلایی ورزش توان‌یابان

حسین نخعی‌شریف | شهرآرانیوز؛ المپیک، جشنی مذهبی بوده که در سال ۷۷۶ قبل از میلاد، هر چهار سال یک‌بار در یونان باستان برگزار می‌شده است، اما به‌مرور آیین مسابقات ورزشی در آن تغییر می‌کند، با این حال اکتشافات یک باستان‌شناس آلمانی در دل تپه‌های مکانی به نام «المپیا»، پرده از اسرار زیادی برمی‌دارد تا متون کتاب‌های کهن درمورد المپیک بازخوانی شود.

در همین اثنا «بارون پیر دوکوبرتن» فرانسوی در سال ۱۸۸۹ میلادی در پاریس نیز، اساس بازی‌های جدید المپیک را بنا می‌نهد تا هفت سال بعد، یعنی در ۱۸۹۶ میلادی، این مسابقات در آتن برگزار و تا امروز بدون وقفه هرچهار سال یک‌بار برپا شوند؛ البته به‌جز سه دوره که جهان درگیر جنگ جهانی بوده است.
پیشینه برگزاری مسابقات پاراالمپیک، اما به سال ۱۹۴۸ میلادی در لندن بازمی‌گردد.

در این سال که نخستین دوره مسابقات المپیک پس از پایان جنگ جهانی دوم برپا شده است، مسابقاتی نیز برای سربازان بریتانیایی فلج‌شده در جریان جنگ برگزار می‌شود، ولی رویداد رسمی برگزاری پاراالمپیک، چهار سال بعد یعنی در المپیک ۱۹۵۲ میلادی در هلسینکی فنلاند رخ می‌دهد. در این دوره با شرکت ورزشکارانی از هلند به اضافه سربازان بریتانیایی دوره قبل، این رویداد به‌عنوان نخستین مسابقات بین‌المللی از این نوع در تاریخ ثبت می‌شود. سطر‌های بعدی، مروری است بر تاریخ ورزش پاراالمپیک در روز ملی پاراالمپیک.

برگزاری نخستین رویداد پاراالمپیک در جهان

پاراالمپیک که از ترکیب پیشوند یونانی «پارا» به معنای همراه و موازی و «المپیک» ساخته شده است و به‌نوعی بر نزدیکی و اهمیت نهضت المپیک و معلولان تأکید می‌کند، درواقع رویدادی ورزشی است که برای ورزشکاران دارای معلولیت‌های جسمی و ذهنی برگزار می‌شود.

پس از ثبت نخستین رویداد پاراالمپیک در سال ۱۹۵۲ میلادی، اولین دوره مسابقات پاراالمپیک سال۱۹۶۰میلادی در رم برگزار می‌شود که در آن علاوه‌بر قربانیان جنگ، افراد دارای معلولیت فلج نیز شرکت کرده‌اند. در ادامه، پس از چهار دوره برگزاری این مسابقات، در پاراالمپیک ۱۹۷۶تورنتو افراد با انواع دیگر معلولیت‌ها نیز مجاز به شرکت در این مسابقات می‌شوند و از سال ۱۹۸۸ نیز مسابقات پاراالمپیک در همان شهر میزبانِ مسابقات المپیک برگزار می‌شود.

ورزش معلولان در ایران

در ایران هرچند از سال ۱۳۳۹ خورشیدی، فدراسیون کرولال‌ها (بعدا به ناشنوایان تغییرنام داد) فعالیت قشر خاصی را پوشش می‌دهد، اولین قدم در حمایت ورزشی از این قشر جامعه با تأسیس فدراسیون ورزش‌های معلولین در سال۱۳۵۸، تحقق می‌یابد و شش رشته ورزشی شامل دوومیدانی، شنا، وزنه‌برداری، تنیس روی میز، بسکتبال با ویلچر و والیبال‌نشسته، فعالیت خود را تحت نظارت این فدراسیون آغاز می‌کنند.

با آغاز جنگ تحمیلی در سال۱۳۵۹ به لزوم بازپروری جسمی و روحی جانبازان، توجه نشان داده می‌شود و با انضمام نام جانبازان، فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولین با مأموریت جدیدی برای جذب و حمایت از این گروه، مسئولیت سنگین‌تری را برعهده می‌گیرد.

در ادامه در سال۱۳۷۷ نیز با توسعه کمی و کیفی ده‌ها رشته ورزشی و افزایش تعداد ورزشکاران، فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان، از فدراسیون جانبازان و معلولین جدا شده، فعالیت خود را به‌صورت مستقل آغاز می‌کند. در همین سال، همچنین با تأکید کمیته بین‌المللی پاراالمپیک (IPC) بر تشکیل کمیته ملی پاراالمپیک (NPC) در ایران، فرایند تأیید و تأسیس این کمیته در کشور آغاز و دو سال بعد کمیته تشکیل می‌شود. در سال ۱۳۹۵ نیز پس از سال‌ها پیگیری، کمیته ملی پاراالمپیک از کمیته ملی‌المپیک، جدا می‌شود و به‌صورت مستقل درمی‌آید.

۱۹۸۸؛ سئول؛ نخستین حضور

از ۱۹۶۰ که اولین دوره مسابقات پاراالمپیک در رم تا سال ۱۹۸۸ که مسابقات در سئول برگزار می‌شود، ایران هیچ نماینده‌ای در این مسابقات ندارد واولین حضور ورزشکاران کشورمان در این سال رقم می‌خورد؛ جایی که ۳۵ ورزشکار مرد ایران در چهار رشته ورزشی والیبال‌نشسته، دوومیدانی، وزنه‌برداری و گلبال، چهار طلا، یک نقره و سه برنز کسب کرده، در جایگاه بیست‌وهفتم می‌ایستند. یکی از آن چهار مدال خوش‌رنگ در والیبال‌نشسته، نصیب ایران می‌شود تا نام هادی رضایی‌گرگانی، محمدحسین پرستارحرمی، محسن براتی، غلامحسین (احمد) شیونی‌مهجوری و محمد مصطفوی‌تربتی، به‌عنوان خراسانی‌های این تیم و اولین مدال‌آوران طلای پاراالمپیک، جاودانه شود.

۱۹۹۲؛ بارسلونا

کاروان ایران در پاراالمپیک۱۹۹۲ بارسلونا در سه رشته ورزشی با ۲۹ورزشکار حضور دارد که درمجموع با یک طلا، دو نقره و یک برنز در جایگاه سی‌وهفتم می‌ایستد و تیم والیبال‌نشسته کشورمان برای دومین بار قهرمان می‌شود. همچنین حسین آقابرقچی، متولد ۱۳۱۴ مشهد، در این مسابقات موفق به کسب مدال نقره پرتاب دیسک، مدال برنز پرتاب وزنه و مقام پنجم پرتاب نیزه می‌شود. وی مسن‌ترین شرکت‌کننده این دوره نیز بوده است.

۱۹۹۶؛ آتلانتا

در پاراالمپیک۱۹۹۶ آتلانتا، تیم کشورمان در چهار رشته با ۲۸ورزشکار مرد و دو ورزشکار بانو شرکت می‌کند. نُه طلا، پنج نقره و سه برنز و کسب جایگاه بیستم، حاصل تلاش کاروان ایران است. در این دوره، حسین آقابرقچی از مشهد، در پرتاب دیسک موفق به کسب مدال طلا و رکوردشکنی می‌شود. هادی رضایی، محسن براتی‌برقعی، احمد شیونی‌مهجوری و علی گلکارازغندی نیز، مشهدی‌های طلایی والیبال‌نشسته هستند.

۲۰۰۰؛ سیدنی

در پاراالمپیک۲۰۰۰ سیدنی، ایران در پنج رشته با ۴۱ ورزشکار شرکت می‌کند (آقایان ۳۷ و بانوان چهارنفر) که درمجموع با دوازده طلا، چهار نقره و هفت برنز در جایگاه شانزدهم توزیع مدال می‌ایستند. حجت بهروان و علی گلکار، دو طلایی والیبال‌نشسته با مربیگری هادی رضایی، هرسه از مشهد در این دوره هستند. همچنین حسین آقابرقچی با ۶۵ سال سن، برنز پرتاب دیسک را تصاحب می‌کند و نیره عاکف نیز با نشان برنز در رشته تپانچه بادی، افتخار کسب اولین مدال پاراالمپیک بانوان ایرانی را نصیب مشهدی‌ها می‌کند.

۲۰۰۴؛ آتن

در پاراالمپیک آتن، کاروان کشورمان در ۱۰ رشته، ۹۰ سهمیه دارد؛ (۸۴نفر آقا و شش نفر خانم) که در پایان رقابت‌ها با شش طلا، سه نقره و سیزده برنز در جایگاه بیست‌وسوم می‌ایستند. علی گلکار، تنها خراسانی تیم والیبال‌نشسته است که به نشان نقره می‌رسد تا پس از سال‌ها، بوسنی بالاتر از ایران قرار بگیرد. مربی این تیم، هادی رضایی است. نیره عاکف، عضو تیم تیراندازی، دیگر مشهدی این دوره است که هشتم می‌شود.

۲۰۰۸؛ پکن

در این دوره، کاروان ایران در ۹ رشته با ۷۲ ورزشکار (۶۸آقاو ۴ خانم) شرکت می‌کند و درمجموع با پنج طلا، شش نقره و سه برنز در جایگاه بیست‌ودوم توزیع مدال‌ها قرار می‌گیرد. در ادامه نیز محمد حسینی‌فر، همراه تیم والیبال‌نشسته، قهرمان می‌شود. همچنین سعید رحمتی در رشته جودوی کم‌بینایان (وزن شصت کیلوگرم) به مدال نقره دست می‌یابد. سه مشهدی دیگر این دوره، رحمت‌ا... حسینی عضو تیم گلبال، نیره عاکف عضو تیم تیراندازی و نرگس خزاعی عضو تیم پینگ‌پنگ هستند که در این میان، خزاعی به مقام پنجم دست می‌‎یابد.

۲۰۱۲؛ لندن

در پاراالمپیک لندن در سیزده رشته، ۷۹ورزشکار در کاروان ایران حضور دارند که سهم آقایان۷۲ و بانوان هفت نفر است. در پایان رقابت‌ها، ایران با ده طلا، هفت نقره و هفت برنز در جایگاه یازدهم قرار می‌گیرد. زهرا جوانمرد و راضیه شیرمحمدی، دو بانوی مشهدی، به‌همراه زهرا نعمتی در تیراندازی‌باکمان تیمی، با پیروزی مقابل ایتالیا، به مدال برنز می‌رسند.

۲۰۱۶؛ ریو

در رقابت‌های۲۰۱۶ ریو، تیم کشورمان در دوازده رشته با ۱۱۱ورزشکار (۸۸آقا و ۲۳خانم) به رقابت پرداخت و درمجموع با هشت طلا، نه نقره و هفت برنز، جایگاه پانزدهم را از آن خود کرد. از میان خراسانی‌های تیم، مهدی بابادی از سبزوار، موفق به کسب طلای والیبال‌نشسته شد و هادی رضایی، مرد پرافتخار ورزش مشهد، مربی این تیم بود.

۲۰۲۰؛ توکیو

شانزدهمین دوره مسابقات پاراالمپیک به‌دلیل شیوع کرونا با یک سال تأخیر در سال ۲۰۲۱ برگزار شد. کاروان ایران در این دوره با ۶۲ورزشکار در ۱۰رشته ورزشی، دوازده طلا، یازده نقره و یک برنز به‌دست آورد و حائز رتبه سیزدهم شد.. مهدی بابادی در این دوره هم طلای والیبال‌نشسته را بر گردن آویخت.