مروری بر تاریخ حضور سینمای ایران در اسکار به بهانه حذف « نگهبان شب» میرکریمی

به گزارش شهرآرانیوز، شامگاه ۲۸ شهریورماه کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار ۲۰۲۴، سرانجام تصمیم نهایی خود را اعلام کرد و همان‌طور که برخی‌ها پیش‌بینی می‌کردند، آخرین ساخته رضا میرکریمی راهی اسکار شد.

نگاهی بر حضور فیلم‌های میرکریمی در اسکار و حاشیه‌های «نگهبان شب»

میرکریمی اولین بار در سال ۱۳۸۴ تجربه انتخاب فیلمش را برای راهیابی به اسکار چشید و فیلم «خیلی دور خیلی نزدیک» به عنوان نماینده سینمای ایران انتخاب شد.

بار دوم سال ۱۳۹۱ بود که فیلم «یه حبه قند» میرکریمی نماینده ایران در اسکار انتخاب شد که البته یک روز بعد از اعلام نام فیلم، رئیس وقت سازمان سینمایی خواستار تحریم اسکار شد و به این ترتیب معرفی فیلم از ایران هم منتفی شد. یک سال بعد فیلم «امروز» این کارگردان در کمیته انتخاب رأی آورد و نماینده ایران در اسکار شد.

امسال رضا میرکریمی بار دیگر از اعضای کمیته انتخاب، رأی گرفت تا آماده رقابت با فیلم‌های کشور‌های دیگر در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان شود.

این درحالی است که کارگردان این فیلم اعلام کرده بود: «نگهبان شب از رویداد‌های بین‌المللی محروم شده و همین عامل حضور جدی‌تر این فیلم را برای رقابت اسکار سخت می‌کند، اما باید منتظر ماند و دید که پخش‌کننده بین‌المللی فیلم چه تمهیداتی برای مقدمات معرفی فیلم به اسکار می‌اندیشد.»

درباره فیلم «نگهبان شب» میرکریمی

رسول کارگری روستایی است که برای امرار معاش کنار خیابان می‌ایستد و دنبال کار روزمزدی است. در داستان این فیلم آمده است:

«پیرمرد پرسید: چرا دخترعمویت را نگرفتی؟ مگر نشان‌کرده هم نبودید؟ جوان سر به زیر انداخت و زیر لب پاسخ داد: آقا پسرعموهام گفتند سهمم از زمین‌ پدری را بزنم به اسمشون.

پیرمرد متعجب: خب می‌زدی، مگه نگفتی آب نداره؟ جوان آرام سرش را بالا آورد، توی چشم‌های خسته پیرمرد نگاه کرد و گفت: آقا ما رفته بودیم زن بگیریم نرفته بودیم که معامله کنیم!»

تورج الوند، لاله مرزبان، علی اکبر اصانلو، محسن کیایی و ویشکا آسایش برخی از بازیگران این فیلم هستند. سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی برای رضا میرکریمی در دوره چهلم جشنواره فیلم فجر – ۱۴۰۰ و دیپلم افتخار بهترین نقش مکمل مرد در دوره چهلم جشنواره فیلم فجر – ۱۴۰۰ برای علی‌اکبر اصانلو جوایزی است که نصیب این فیلم شده است.

دیگر گزینه‌های نماینده اسکار ایران کدام فیلم‌ها بودند؟

با اعلام اسامی سه فیلم گزینه نهایی برای معرفی به اسکار، عدم حضور فیلمی مانند «تصور» نخستین ساخته علی بهراد به تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی کمی قابل تأمل است، فیلمی که علاوه بر راهیابی به بخش هفته منتقدان جشنواره کن، داشتن پخش‌کننده خارجی و امکان اکران در کشور‌های دیگر، از بازیگری شناخته شده در سطح بین‌الملل همچون لیلا حاتمی برخوردار بود و می‌توانست حداقل در جمع سه فیلم نهایی باشد.

«ملاقات خصوصی» به کارگردانی امید شمس و «شهرک» به کارگردانی علی حضرتی دیگر نامزد‌های نهایی انتخاب نماینده سینمای ایران برای اسکار بودند.

مروری بر تاریخ حضور سینمای ایران در اسکار

سال‌ها پیش برای نخستین‌بار وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۵۶ فیلم «دایره‌ مینا» ساخته داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته‌ آلبر لاموریس به عنوان نماینده‌ ایران در سال ۵۷ راهی آکادمی اسکار شد.  

پس از ۱۷ سال وقفه و در سال ۱۹۹۴ فیلم «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی نماینده ایران در شصت‌وهفتمین دوره جوایز اسکار نام گرفت. «بادکنک سفید» از جعفر پناهی در سال ۱۹۹۵ به آکادمی معرفی شد و پس از یک سال وقفه و در سال ۱۹۹۷ فیلم «گبه» محسن مخملباف نماینده ایران در این جوایز سینمایی شد.  

«بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی در سال ۱۹۹۸ به اسکار خارجی رفت و سال بعد از آن نیز «رنگ خدا» دیگر ساخته مجیدی فرصت حضور در این جایزه سینمایی را پیدا کرد.  

«زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی (۲۰۰۰)، «باران» مجید مجیدی (۲۰۰۱)، «من ترانه ۱۵ سال دارم» به کارگردانی رسول صدرعاملی (۲۰۰۲)، «نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی (۲۰۰۳)، «لاک‌پشت‌ها پرواز می‌کنند» از بهمن قبادی (۲۰۰۴)، «خیلی دور خیلی نزدیک» به کارگردانی رضا میرکریمی (۲۰۰۵)، «کافه ترانزیت» از کامبوزیا پرتوی (۲۰۰۶)، «میم مثل مادر» اثر رسول ملاقلی‌پور (۲۰۰۷)، «آواز گنجشک‌ها» از مجید مجیدی (۲۰۰۸)، «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی (۲۰۰۹) و «بدرود بغداد» از مهدی نادری (۲۰۱۰)، نمایندگان سینمای ایران در سال‌های بعد بودند تا در سال ۲۰۱۲ سینمای ایران با فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی توانست برای اولین‌بار این جایزه مهم را به ویترین افتخارات خود اضافه کند.  

البته سابقه سینمای ایران در جوایز اسکار تنها به شاخه بهترین فیلم بین‌المللی ختم نمی‌شود و اصغر فرهادی در هشتاد و چهارمین دوره جوایز اسکار برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» در شاخه بهترین فیلمنامه اصلی نامزد کسب جایزه شد. این از معدود دفعاتی بود که فیلمی غیرانگلیسی‌زبان نامزد شاخه فیلمنامه اصلی می‌شد، اما در نهایت در آن سال جایزه این شاخه به «وودی آلن» برای فیلم «نیمه‌شب در پاریس» رسید.

در سال‌های ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ترتیب فیلم‌های «گذشته» اصغر فرهادی، «امروز» رضا میرکریمی و «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی به اسکار فرستاده شدند و در سال ۲۰۱۶ اصغر فرهادی با فیلم «فروشنده» برای دومین‌بار به اسکار خارجی دست یافت.  

سال ۲۰۱۸ نیز فیلم «نفس» از نرگس آبیار نماینده سینمای ایران در نودمین دوره جوایز سینمایی اسکار بود. سال ۲۰۱۹ فیلم «بدون تاریخ، بدون امضا» ساخته وحید جلیلوند این فرصت را یافت تا نماینده سینمای ایران در این جوایز سینمایی باشد و در جوایز اسکار ۲۰۲۰ نیز برای نخستین‌بار یک مستند به نام «در جستجوی فریده» ساخته مشترک آزاده موسوی و کوروش عطایی به رقابت اسکار فرستاده شد.  

در اسکار ۲۰۲۱، فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی به عنوان بیست و ششمین نماینده سینمای ایران در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی (غیرانگیسی‌زبان) انتخاب شد و حتی توانست به جمع نامزد‌های اولیه این شاخه (فهرست ۱۵ تایی) نیز راه یابد.

در اسکار ۲۰۲۲ نیز فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی و در سال گذشته هم «جنگ جهانی سوم» هومن سیدی به اسکار معرفی شدند.

اما مجید مجیدی همچنان با شش بار حضور با آثارش به عنوان نماینده ایران در جوایز اسکار (بچه‌های آسمان، رنگ خدا، باران، آواز گنجشک‌ها، محمد رسول الله و خورشید) از این حیث رکورددار است و پس از او اصغر فرهادی با پنج بار نمایندگی سینمای ایران در اسکار با آثارش قرار دارد که دو بار اسکار را گرفته است.

بازماندن «نگهبان شب» از اسکار قابل پیش‌بینی بود 

آکادمی اسکار در حالی فهرست اولیه ۱۰ بخش خود از جمله نامزد‌های بهترین فیلم بین‌المللی، مستند بلند و انیمیشن کوتاه را اعلام کرد که در اتفاقی قابل پیش‌بینی نماینده ایران در این رقابت حذف شد.

تقریباً دو هفته قبل و در تاریخ ۱۷ آذرماه بود که آکادمی علوم و هنر‌های سینمایی اسکار، فهرست ۸۸ فیلم واجد شرایط رقابت در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۴ را منتشر کرد و «نگهبان شب»، نماینده سینمای ایران یکی از ۸۸ فیلمی بود که حائز شرایط رقابت برای اسکار شده بود.

با وجود این بررسی مقالات منتشر شده در رسانه‌های مهم بین‌المللی نشان می‌داد «نگهبان شب» شانس کمی برای راهیابی به رقابت نهایی بهترین فیلم خارجی‌زبان اسکار دارد و این گمانه‌زنی‌ها با اعلام فهرست اولیه ۱۰ بخش جوایز اسکار به واقعیت رسید.

براساس اعلام آکادمی اسکار، ۱۵ فیلم توانستند در رقابت اسکار بین‌المللی ۲۰۲۴ باقی بمانند که به این ترتیب «نگهبان شب» رضا میرکریمی و نماینده ایران در این بخش از ادامه رقابت بازماند.

«امریکاتسی» از ارمنستان، «راهب و اسلحه» از بوتان، «سرزمین موعود» از دانمارک، «برگ‌های افتاده» از فنلاند، «طعم چیزها» از فرانسه، «تالار معلمان» از آلمان، «سرزمین خدا» از ایسلند، «من کاپیتان» از ایتالیا، «روز‌های عالی» از ژاپن، «توتم» از مکزیک، «مادر همه دروغ‌ها» از مراکش، «جامعه برف» از اسپانیا، «چهار دختر» از تونس، «۲۰ روز در ماریوپل» از اوکراین و «منطقه مورد علاقه» از انگلستان ۱۵ فیلمی هستند که در رقابت برای تصاحب مجسمه طلایی اسکار حضور دارند.

نامزد‌های اسکار در تمامی بخش‌ها، ۲۳ ژانویه ۲۰۲۴ معرفی و مراسم نهایی اهدای جوایز در تاریخ ۱۰ مارس (۲۰ اسفند) برگزار می‌شود.