نگرانی‌هایی درباره زبان فارسی

پاسداشت زبان فارسی دغدغه بسیاری از دلسوزان به این زبان کهن و زیبا بوده و هست. در طول تاریخ افراد زیادی برای نگاهداشت این زبان و به تبع آن فرهنگ و تاریخ و ادبیات و دانشی که در بستر این زبان آفریده شده و به میراث گذاشته شده است، کوشیده و دیگران را به اهمیت آن یادآور شده اند.

در روزگار ما ازجمله کسانی که در فرصت‌های مختلفی از بزرگی و عظمت زبان فارسی سخن گفته اند و به نوعی دغدغه جدی ایشان بوده است، مقام معظم رهبری هستند.

جدی‌ترین نقد‌ها و هشدار‌ها را ایشان در دیدار با اهالی ادب و رسانه و فرهنگ و نیز دستگاه‌هایی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی بر زبان رانده اند که با تکیه بر مصداق‌ها و مثال هایی، بر خطا‌های نگارشی و کاربست واژه‌های بیگانه متمرکز بوده است. ایشان بار‌ها از روزگار ناخوش زبان فارسی گفته اند و در مواردی آشکارا از وضعیت نابسامان این زبان اظهار نگرانی کرده اند و شاید جدیدترین آن این جمله باشد که سال ۹۸ در دیدار با استادان زبان فارسی و شاعران فرمودند که: «راجع به زبان فارسی حقیقتا نگرانم، واقعا نگرانم.»
نگرانی‌های ایشان ابعاد مختلفی را در بر می‌گیرد.

تاریخ زبان فارسی که روزگاری گستره وسیعی از مرز‌های شرقی ایران را در اختیار داشت و با دسیسه‌های اجنبی کوچک و کوچک‌تر شد، از مهم‌ترین نکته‌هایی است که بار‌ها یادآور شده اند. این نگرانی البته که همچنان جدی است و امروز در افغانستان هم شاهد به خطر افتادن حیات و زندگی زبان فارسی هستیم.

بحث بر سر زبان علم شدن زبان فارسی و اینکه این زبان بتواند مرجع علمی معتبر و روزآمد باشد نیز، بار‌ها در سخنان ایشان دیده می‌شود؛ نکته‌ای که هم خطاب به اهل زبان و ادبیات گفته شده است و هم اهل علم و دانش و دستگاه‌های مسئول و مرتبط.

توجه به ظرفیت‌های زبانی و ترکیب سازی زبان فارسی در دیدار با شاعران و نویسندگان، رعایت اصول نگارشی و ویرایش و تذکرات بدنویسی در رسانه‌ها و افراط و زیاده روی مجریان و گزارشگران صدا و سیما در به کارگیری واژه‌های بیگانه، اشاره‌هایی تاریخی در بی توجهی و سهل انگاری‌هایی که در طول تاریخ ایران به زبان فارسی شده است نیز، در مباحثی که مطرح کرده اند، به چشم می‌خورد.

در این سلسله یادداشت‌هایی که به این موضوع می‌پردازیم، به هرکدام از این راهبرد‌ها و زاویه‌های سخنان ایشان خواهیم پرداخت و دلایل و ضرورت‌های طرح آن را ملاحظه‌ای خواهیم کرد.

شاید پایان بخش این نوشته این سخنان باشد که اسفند ۷۷ در دیدار اعضای دومین مجمع بین المللی زبان فارسی مطرح کردند و خود گویای نکته‌های ظریفی است:

«زبان فارسی یکی از ارکان هویت ملی مردم ایران است. بخش عظیم و غیرقابل اغماضی از مواریث کهن بشریت اعم از فلسفه، دین، علم، اخلاق، عرفان و سیاست به وسیله زبان فارسی منتقل شده است که دست یافتن به آن بدون اطلاع از این زبان آسان نیست.

آنچه که مولوی، عطار، حافظ، سعدی، فردوسی و دیگر بزرگان علم و ادب فراهم آورده اند، تنها زمانی می‌تواند مورد استفاده کامل بشریت قرار گیرد که به زبان اصلی، یعنی زبان فارسی در اختیار طالبان و پژوهندگان آن گذاشته شود.»