مرگ‌های مهندسی نشده

محمد جواد ابوعطا - لرزیدن خانه را کاملا احساس کرد، شدیدتر از لرزش های قبلی بود. این لرزش ها از چند روز پیش آغاز شده بود، اولین بار که لرزش را احساس کرد درون دست شویی بود و فکر کرد زلزله است. سریع خودش را جمع و جور کرد و بیرون زد، اما لرزش ها خوابیده بود. می دانست گاهی بی احتیاطی برابر با مرگ است و برای همین از خانه بیرون آمدو خیلی سریع از ساختمان دوطبقه وارد کوچه شد. دور و برش را نگاه کرد، انگار فقط او زلزله را فهمیده بود. گوشی تلفن همراهش را از جیب درآورد و سری به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران زد، اما در آن دقایق و حتی نیم ساعت قبلش هیچ زلزله ای در کشور رخ نداده بود. هنوز جواب معما را پیدا نکرده بود اما احساس کرد زمین دوباره می لرزد. صدای لرزش شیشه های یکی از ساختمان های مجاور، حسش را تأیید کرد. با خود گفت الان است که همسایه ها بریزند توی خیابان، چه کار خوبی کردم بیرون آمدم. باز هم خبری از همسایه ها نشد و دوباره همه چیز ساکن شد. معما دوباره درگیرش کرد که پیرمردی با دوچرخه اش از خانه ای قدیمی بیرون آمد. طاقتش طاق شده بود و دلش را به دریا زد. از پیرمرد پرسید: « حاجی زلزله اومده؟». پیرمرد با خنده جواب داد: « نه پسر جان، پشت خانه های ما دارند یک ساختمان جدید می سازند و درحال گودبرداری هستند. هر وقت کامیون برای بردن خاک می آید، زمین می لرزد. فقط خدا کند که خانه خراب نشویم، البته مهندس ها می گویند دیوار منازل ما را محکم کاری کرده اند.»
3روز بعد که سرکار بود از طریق فضای مجازی فهمید پس لرزه ها کار خودشان را کرده اند و خانه یکی از همسایه های کوچه پشتی خراب شده و متأسفانه یک نفر هم جانش را از دست داده است.

گودبرداری بی اصول
حادثه ریختن ساختمانی در مشهد 19تیرماه خبرساز شد. حادثه ای که منجر به کشته شدن کارگری سی وهشت ساله شده بود.
رئیس ایستگاه سوم سازمان آتش نشانی مشهد که به همراه تیمی از آتش نشانان در صحنه حاضر شده بودند، درباره جزئیات این حادثه توضیح می دهد: محل حادثه قطعه زمینی به مساحت تقریبی 300مترمربع بود که در آن گودبرداری انجام شده و کارگران در حال کار بودند که به دلیل رعایت نکردن اصول ایمنی در عملیات گودبرداری و مهار نکردن دیوار مشترک با ساختمان دو طبقه مجاور، آوار بر سر یکی از کارگران ریخت و این فرد محبوس شد که با وجود بیرون آوردن و تحویل پیکر نیمه جان این کارگر به اورژانس پزشکی متأسفانه جانش را از دست داد.
محمد جواد سبحانی می‌گوید: گودبرداری غیراصولی و مهار نامناسب دیوار مشترک با ساختمان مجاور عامل بروز این حادثه بود، البته در مجاورت این قطعه زمین یک ساختمان دو طبقه مسکونی قرار داشت که به دلیل ریزش دیوار مجاورش با محل گودبرداری ، عوامل آتش نشانی با هشدار به ساکنانش از آنان خواستند تا ایمن سازی کامل، ساختمان را ترک کنند.

رشد 6درصدی حوادث گودبرداری
برای رسیدن به اینکه وضعیت حوادث در حوزه گودبرداری های غیراصولی چگونه است، به سراغ مدیرعامل سازمان آتش نشانی مشهد می رویم.
امیر عزیزی با اشاره به آمار حوادث در حوزه گودبرداری های غیراصولی اعلام می کند: در سه ماهه ابتدایی سال گذشته در مشهد 16حادثه مرتبط با گودبرداری های غیراصولی داشتیم که خوشبختانه در آن حوادث حتی یک مصدوم نداشتیم و این حادثه‌ها با حضور تیم های امداد و نجات آتش نشانی ختم به خیر شد.وی ادامه می دهد: در بهار امسال در مشهد 17مورد حادثه شاهد بودیم که 6درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشت و در این حوادث 4نفر نیز زخمی شدند.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی مشهد با اظهار تأسف از جان باختن یک کارگر در حادثه ریزش آوار در خیابان ناصرخسرو مشهد، بیان می کند: از ابتدای سال تا بروز این حادثه هیچ مورد فوتی در مشهد نداشته ایم.

برخوردهای قضایی با متخلفان
یک سؤال همیشگی شهروندان درباره حوادث ناشی از گودبرداری های غیراصولی این است که در صورت بروز حادثه، مال باختگان یا بازماندگان متوفیان احتمالی چه باید بکنند. موضوعی که آن را با معاون دادستان و سرپرست دادسرای ناحیه 7 مشهد در میان گذاشتیم.به گفته قاضی مهدی حقدادی در این باره دو موضوع مطرح است، یکی مرتبط با جان باختن افراد و دیگری خسارت دیدن سایر شهروندان از گودبرداری غیراصولی، که در پاسخ به این موارد باید ابتدا مشخص شود، مهندس ناظر و سایر افراد دخیل در گودبرداری، عالم به تخریب بوده اند یا ناخواسته این اتفاق افتاده است.
وی با اشاره به اینکه در هر صورت مرگ های ناشی از گودبرداری های غیراصولی قتل غیرعمد محسوب می شود، می‌گوید: در مجموع از نگاه قانون بروز این حوادث جرم است و براساس نظر کارشناسان برای افراد در این حادثه سهم تقصیر مشخص می شود.
حقدادی خاطر نشان می‌کند: اگر فردی در این حوادث کشته شود، بازماندگان می توانند با مراجعه به دستگاه قضایی و اعلام شکایت از مسئولان پروژه ساختمانی، پرونده کیفری تشکیل دهند و مبحث دیه را مطرح کنند. اما اگر تنها حادثه منجر به خسارات مادی شده باشد، شهروندان با مراجعه به محاکم قضایی از منظر حقوقی پرونده شان را پیگیری می کنند. معاون دادستان مشهد در این باره که اگر فردی با مشکل مشابهی مواجه شده باشد، اولین گام برای پیگیری چیست، بیان کرد: پیشنهاد ما این است که قبل از مراجعه به دستگاه قضا، ابتدا به یک وکیل مراجعه کنند و نظر او را در این حادثه جویا شوند. در صورتی که تشخیص وکیل غیرعمدی بودن پرونده بود، با مراجعه به دستگاه قضا و ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف جلوی اتلاف وقت گرفته می شود.
به گفته حقدادی همان طور که سازمان نظام مهندسی به این حوادث ورود پیدا می کند، شهرداری نیز وظیفه دارد تا بر ساخت و سازها و گودبرداری ها نظارت داشته باشد تا جلوی تخلف های احتمالی گرفته شود.
معاون دادستان مشهد می‌افزاید: در صورتی که گودبرداری غیراصولی منجر به حوادث کلان با خسارت های گسترده شود، در این صورت بحث بازداشت متخلفان نیز مطرح می شود. اما در مجموع سازمان نظام مهندسی که کمیته انتظامی برای بررسی تخلف ها را دارد، مهم ترین متولی رسیدگی به حوادث حوزه گودبرداری هاست.