ما به سمت الگوی فضای مجازی بومی می‌رویم
مدیر گروه فقه و ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) گفت: ایالات متحده آمریکا بر اساس الگوی آزاد، رسانه خود را سیاست‌گذاری می‌کند و در نظام مشارکتی اروپا بر اساس حریم خصوصی حقوق بشر مورد تأیید خود آن را دنبال می‌کنند. اما ما به سمت الگوی فضای مجازی بومی می‌رویم.
ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ عرصه فضای مجازی در کشور دو ساحت جدی دارد. یکی ساحت حکمرانی و سیاست‌گذاری که سیاست‌های آن به وسیله ساختار رسمی حاکمیت اعمال و اجرا می‌شود و دوم عموم مردم و کاربران فضای مجازی. آنچه به‌سادگی قابل فهم و مشاهده است، این است که حاکمیت براساس نیاز‌ها و اقتضائات و برنامه‌های خود، تصمیماتی را اتخاذ می‌کند و از سوی دیگر، مردم نیز براساس سلایق و معیار‌های خود، روشی مستقل و منحصر به خود را در پیش گرفته‌اند.
در این بین، ممکن است سیاست‌ها و برنامه‌های اعمالی حاکمیت در برخی موارد موردنیاز یا پسند مردم قرار گیرد، اما آمار‌ها و مشاهدات عینی نشان می‌دهد بخش درخورتوجهی از زیست مردم در فضای مجازی متفاوت با نظر رسمی اتخاذ شده است. استفاده بسیار گسترده از برخی شبکه‌های اجتماعی فیلترشده یا رمزارز‌ها شاهد این مدعاست.
از سوی دیگر، برخی از علما و استادان و پژوهشگران براساس نیاز‌های جامعه امروزی در موضوع فضای مجازی در قالب برگزاری دروس خارج، نشست‌های تخصصی و پژوهش‌های علمی تلاش می‌کنند نسبت فقه و دین با این عرصه را مشخص کنند.
پنجمین همایش روحانیت و رسانه، با بررسی نقش حوزه‌های علمیه در چرخه حکمرانی فرهنگی و با محوریت سیاست‌گذاری رسانه‌ای، عصر دیروز با حضور حجت‌الاسلام علی نهاوندی، مدیر گروه فقه ارتباطات، هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و حسن بنیانیان، رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی استان، برگزار شد و به مواردی که در چند سطر بالا اشاره شد، پرداخته شد.
بهره‌گیری از رسانه‌های مجازی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر
حسن بنیانیان، رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی، در این همایش با بیان اینکه گسترس و بهره‌گیری از رسانه‌های مجازی ضروری و اجتناب ناپذیر است، گفت: ما باید به سرعت عقب‌افتادگی‌های خود را در دسترسی به فرصت‌های فضای مجازی جبران کنیم. برای حفظ فرهنگ اصیل اسلامی و حفظ هویت اسلامی ایرانی، چاره‌ای جز طراحی یک نظام مدیریتی برای بهره‌گیری از فضای مجازی نیست که به این منظور، مدیریت شناخت مسائل و موانع شکل‌گیری فرهنگی در شرایط امروز ضروری است. برای تقویت حوزه‌های علمیه و روحانیون در نظام حکمرانی و مدیریت فرهنگی کشور یک نگاه راهبردی و آرمان‌گرایانه و واقعیت‌شناس لازم است. اگر حوزه‌های علمیه با سرعت تحول پیدا نکنند آرام‌آرام نقش آنها در نظام تصمیم‌گیری روزمره و بلند‌مدت مردم کاهش می‌یابد.
او همچنین حکمرانی تربیتی و فرهنگی، رسانه‌های حضوری و مجازی و حوزه‌های علمیه و روحانیون را سه ضلع مرتبط با یکدیگر قلمداد کرد و افزود: ما باید با تقویت رسانه‌های اصیل دینی خود به سراغ فضای مجازی برویم، در غیر این صورت در فضای مجازی حتماً بازنده خواهیم بود.
باید بیشتر اقدامات جامعه را از رهگذر کار‌های فرهنگی دنبال کنیم
بنیانیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: محیط‌های تربیتی فرهنگ‌ساز ما خانواده و نظام‌های فرهنگی و آموزشی رسمی است. حکمرانی فرایند قاعده‌گذاری، اجرا، بررسی و نظارت است. نهاد حکمرانی را معمولا در قانون‌گذاری و ضابطه‌گذاری تلقی می‌کنند و بخش بزرگی از تعریف حکمرانی در دین ما، رسالت فرهنگی و تربیتی آن است.
او اضافه کرد: اگر ما بتوانیم علایق درونی انسان‌ها را به حرکت در بیاوریم و آن علایق مبتنی بر باور قلبی باشد و آن باور قلبی مبتنی بر آگاهی، رفتار و مدیریت فرهنگی اتفاق می‌افتد. پیامبران، ائمه و علما نیز در رفتار‌های خود این‌گونه عمل می‌کردند.
بنیانیان تصریح کرد: وقتی قانون با مجازات‌های مالی اجرا شود، هیچ‌کدام از متون فرهنگی عملی نخواهد شد و باعث ضعیف‌شدن تربیت و فرهنگ‌سازی می‌شود. ما باید بیشتر اقدامات جامعه را از رهگذر کار‌های فرهنگی دنبال کنیم. آنجا که به قانون نیاز داریم برای آن نیز کار فرهنگی انجام دهیم، تا مردم متقاعد شوند که قانون خوب است.
باید یک بازسازی اساسی در حوزه‌های علمیه انجام شود
او داشتن رویکرد تربیتی فرهنگی را لازمه مردم‌سالاری دانست و اظهار کرد: باید یک بازسازی اساسی در حوزه‌های علمیه انجام شود، که بخشی از آن بازسازی استفاده از رسانه‌های مدرن است. ما ناچاریم در ادامه انقلاب اسلامی، به مقوله فرهنگ و هنر و فراتر از آن چیزی که تاکنون به آن پرداخته‌ایم بپردازیم.
رئیس سابق حوزه هنری انقلاب اسلامی براین باور است که در جامعه اسلامی، نظام تحولات فرهنگی نقش حیاتی برای ماندگاری نظام جمهوری اسلامی ایران دارد، تا به سمت انسجام حرکت کنیم و جلوی نظام فرهنگی وارداتی را بگیریم.
او ادامه داد: اگر این اتفاق رخ ندهد به تدریج نظام وارداتی از طریق رسانه‌های مدرن و انتقال علوم انسانی غربی وارد جامعه می‌شود. در این صورت ما ابتدا دچار بحران سیاسی می‌شویم که علائم آن نیز ظاهر شده است.
بنیانیان بیان کرد: اگر ما مردم‌سالاری دینی را سامان‌دهی کنیم، ولی فقیه ناچار است انتظارات خود را مبتنی بر اندیشه اسلامی به قوای خود منتقل کند. قوا نیز مبانی اسلامی را در سیاست‌ها و راهبرد‌ها اجرا کنند. لازمه این موضوع این است که خواست مردم اجرای احکام اسلامی باشد.
فقه، یکی از مظلوم‌ترین دانش‌های روز جامعه
حجت‌الاسلام و‌المسلمین علی نهاوندی، مدیر گروه فقه و ارتباطات هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) نیز در این همایش بیان کرد: حقیقت فقه، برنامه زندگی مادی و معنوی انسان و اداره زندگی بشر در تمام ابعاد و دانش کشف و مبین شریعت است.
او افزود: وقتی از حکمرانی صحبت می‌کنیم منظورمان با حکومت‌داری و سیاست‌ورزی متفاوت است. اعمال قدرت سیاسی اعم از حاکمیت است. در تعریف سازمان ملل سه عنصر قواعد، مشارکت و مشروعیت را برای حاکمیت بیان می‌کنند.
نهاوندی بیان کرد: یکی از مظلوم‌ترین دانش‌های روز جامعه ما فقه است، زیرا نوع نگرش به آن حداقلی است و گاهی اوقات تلقی درستی از آن نمی‌شود. فقه یعنی توسط یک ملکه اجتهاد دستور خداوند تبارک و تعالی را در عصر غیبت برای مردم تبیین و تحلیل کنیم.
او نهاد روحانیت را ارگان رسمی تبیین، تحلیل و تشریح خاص الهی قلمداد کرد و افزود: رسالت حوزه‌های علمیه و روحانیت اقامه دین است؛ و علاوه بر کارکرد‌های دینی، تربیتی، اخلاقی و اجتماعی، از ابتدای انقلاب تا کنون در حکمرانی حضور داشته است.
اهمیت رسانه در دنیای پیشرفته
نهاوندی که پانزده جلد کتاب در حوزه فقه، رسانه و ارتباطات به رشته تحریر درآورده است، تصریح کرد: در ۱۰سال آینده که همه اضلاع متاورس شکل بگیرد، رنسانسی جهانی حاصل خواهد شد و پیشران‌هایی که کارکرد هنری و رسانه‌ای دارد و هوش مصنوعی را به خدمت می‌گیرد، قاعده‌های حکمرانی و حکم‌ورزی را تغییر می‌دهد. اهمیت رسانه در حکمرانی به این دلیل است که با پیشرفت دنیای امروز، تنها ابزار انتقال پیام و هدایت افکار عمومی نیست، بلکه مجری حکمرانی بوده و راهبری می‌کند. رسانه هوشمندانه بر دولت، حکومت و حکمرانی نظارت می‌کند تا از خودکامگی و نادیده گرفتن حقوق مردم جلوگیری کند.
با داشتن سپهر رسانه می‌توان حکمرانی مؤثر انجام داد
نهاوندی با بیان اینکه امروزه رسانه‌ها گفتمان‌سازی و جریان‌سازی می‌کنند و در حال فراهم‌سازی زیست‌بوم حیات فرهنگی هستند گفت: رسانه‌ها کانون تأثیرگذار و اتمسفر تنفس جامعه جوان و نوجوان امروز ماست.
او با اشاره به اینکه ما در نظام روحانیت، دستورات نظام‌ساز و هنجار‌ساز دین را استنباط می‌کنیم، ابراز کرد: نهاد رسانه نیز به عنوان دستگاه ترویجی، در حوزه جریان‌سازی حکمرانی قرار دارد. امروز با داشتن سپهر رسانه گسترده برای جبهه انقلابی، توحیدی و اسلامی، می‌توانیم در بستر‌های حکمرانی مؤثر باشیم. در جامعه سه دیدگاه در جهت‌گیری حکمرانی وجود دارد؛ دیدگاه اول می‌گوید حکمرانی مدیریت علمی است. دوم اینکه فقه تمام ابعاد حکمرانی از جمله سیاست‌گذاری، تصدی‌گری، تبیین فرم، محتوا و پیام، مهندسی و زیرساخت‌های فنی را شامل می‌شود. سوم، حوزه باید در سطح سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری مداخله کند، که امری مهم است و ما نظام توحیدی را با این منشأ قبول کردیم.
محدوده و قلمرو نظام ارتباطی فراگیر ما باید مشخص شود
حجت‌الاسلام و‌المسلمین نهاوندی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: نتیجه نظام حاکمیت فقه، باید اعمال و اجرای آن در ابعاد مختلف باشد. فروض مداخله نیز متفاوت است، که یکی از آنها اصل مشروعیت حکمرانی رسانه است که مبتنی بر حکمرانی نظام امت و امام است، نه نظام دولت و مردم که به سازوکار نیاز دارد. دولت و ملت با امامت و امت دو جهت‌گیری دارد و در حوزه رسانه کارکرد‌های آن تغییر می‌کند. مداخله دیگر فقه در تنظیم‌گری است. در حوزه تولید، توزیع و مصرف اقدامات بسیار دقیقی اتفاق می‌افتد. مداخله فقه در الگو و مدل رسانه است، یعنی در میدان عمل ارتباطات‌ساز و کار‌های اجرایی، ابزار‌های مشارکت و اقناع در اینجا خود را نشان می‌دهد.
او اذعان کرد: ایالات متحده آمریکا بر اساس الگوی آزاد، رسانه خود را سیاست‌گذاری می‌کند و در نظام مشارکتی اروپا بر اساس حریم خصوصی حقوق بشر مورد تأیید خود آن را دنبال می‌کنند. اما ما به سمت الگوی فضای مجازی بومی می‌رویم، زیرا تلاش این کشور‌ها این است تا زیرساخت‌های ارتباطی خود را دنبال کنند و اقتدار سایبری را افزایش دهند.
حجت‌الاسلام نهاوندی گفت: اگر ما به ضرورت حضور فقه در حکمرانی اعتقاد پیدا کردیم، به این دلیل است که معتقد به شریعت هستیم. شریعت حکم خداوند است و باید احکام دین را جاری کند. محدوده و قلمرو نظام ارتباطی فراگیر ما باید مشخص شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
