صفّه خوانی؛ سنتی ریشه‌دار از میراث و فرهنگ رضوی

به گزارش شهرآرانیوز، مراسم صفّه خوانی هر روزه توسط خادمان حرمِ مطهر رضوی در حدّ اعلای معنویت در دو نوبت، نیم ساعت بعد از طلوع خورشید و بلافاصله بعد از نماز مغرب و عشا برگزار می‌گردد. مراسم صفه در دو بخش اصلی اجرا می‌‎‎شود.

بخش اول شامل تلاوتِ کلام الله مجید و بخش دوم شامل قرائت چهارده بند ازسرودۀ خواجه نصیرالدّین در مدح و منقبت ائمه معصومان علیهم السلام است.

اجرای آیین توسط چهارده نفر از حفّاظ و تعدادی از خادمان و فرّاشان کشیک

این آیین توسط چهارده نفر از حفّاظ و تعدادی از خادمان و فرّاشان کشیک که در کنار ورودی‎‌های جلسه ایستاده‌اند، اجرا می‌شود. مکانِ اصلی اجرای این مراسم رواق دارالحفّاظ و یا در مواردی رواق دارالسّلام در حرم مطهر رضوی است.

ابتدا مقدمات مراسم شامل هدایت زائران به خارج از رواق، غبار روبی و نرده‎گذاری توسط فرّاشان انجام می‌شود، سپس تعداد چهارده رحل، قرآن مجید و چراغ لاله روی پارچه سبز ممتازی که قبلاً گسترده شده است به صورت دو دسته مساوی در دو سمت راست و چپ رواق مقابل یکدیگر نهاده می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید آیین۵۰۰ ساله خطبه‌خوانی حرم مطهر رضوی ثبت ملی شد

هفت رحل قرآن و لاله

در هر دو سمت رواق هفت رحل، قرآن و لاله قرار می‌‎گیرد. لازم به ذکر است، قرآن‎‌ها و رحل‌‎ها با احترامی ویژه از مکانی خاص به صورت دست به دست به محل برگزاری صفّه منتقل شده و در جای مشخص خود قرار می‎‌گیرد. پس از قرارگرفتن لاله‌ها، رحل‎‌ها و قرآن‌‎ها، یکی از خادمان شمع‌‎های درون لاله‎‌‎ها را روشن می‎‌کند. آنگاه چهارده نفر از حافظان که قاری قرآن نیز هستند، وارد رواق شده و با نظم خاصی در جایگاه خود پشت رحل‌ها، قرآن‌ها و چراغ‌های لاله مستقر می‌شوند.

شمع روشن در لاله پیش روی

بدین ترتیب هر کدام از حفاظ، شمع روشنی در لاله‌ی پیش روی دارند و آماده انجام مراسم‌اند. در ادامه سرکشیک، معاون کشیک و سادات نیز وارد شده و در صدر رواق می‌‎نشیند. هم‌چنین یک عدد چراغ لاله نیز روی یک قالیچه در محل استقرار سرکشیک قرار دارد.

سجده شکر

بعد از اتمام مراسم به منظور شکرنمودن، همه به سجده می‌روند و پس از آن سرکشیک با احترام تمام، قرآن‌ها، رحل‌ها و لاله‌ها را برداشته و یک به یک به نفر اولی که ایستاده است، تقدیم می‌کند.

او نیز به نفر بعد و به همین ترتیب تمام قرآن‌ها و لاله‌ها و رحل‌ها دست به دست به محل مخصوص نگهداری آنها در اتاقی در گوشه جنوب شرقی رواق «دارالحفّاظ» می‌رسانند.

مراسم صفّه قدمتی حدود ۲۰۰ سال دارد

رئیس اداره ثبت و حریم آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی درباره این آئین می‌گوید: حفّاظ به صورت دو شیفت زوج و فرد، با حضور یک خطیب در هر دو شیفت، مراسم صفّه را برگزار می‌کنند.

محمود طغرایی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه واقف در وقف نامه تصریح نموده که ثواب قرائت کلام الله مجید را به ارواح مطهر چهارده معصوم علیهم السّلام هدیه نمایند، بنابراین تعداد چهارده نفر قاری قرآن کریم در مراسم شرکت می‌کنند و چهارده بند مدیحه خواجه نصیرالدّین را قرائت می‌شود.

ثبت صفه خوانی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ایران

او با اشاره به این که مراسم صفه خوانی حرم مطهر رضوی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ایران ثبت شده است، می‌افزاید: مراسم صفه خوانی حرم مطهر رضوی به شماره ۳۰۱۲ در تاریخ ۳۰ بهمن سال ۱۴۰۲ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ایران ثبت شده است.

طغرایی با بیان این‌که مراسم صفه قدمتی حدود ۲۰۰ سال دارد و هر روز دو نوبت برگزار می‌شود، می‌گوید: اسناد و وقف نامه‌هایی هم وجود دارد که نشان می‌دهد مراسم صفه خوانی در حرم مطهر امام رضا (ع) از سال ۱۲۷۶هجری قمری شروع شده و تا امروز ادامه دارد.

وجود دو وقف نامه

رئیس اداره ثبت و حریم آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: براساس اسناد تاریخی «امام وردیخان بیات مختاری» حدود یک و نیم قرن پیش موقوفه‌ای را به این سنت رضوی اختصاص داده تا درآمد موقوفه برای مخارج صفه خوان هزینه شود.

طغرایی یادآور شد: علاوه بر وقف نامه امام وردیخان بیات مختاری که به آن اشاره شد، «حاج قاسم ملک التجار» یکی از واقفان بزرگ آستان مقدس رضوی نیز در سال ۱۲۷۷هجری قمری برای برگزاری مراسم صفه وقف نامه‌ای نوشت که بر اساس این وقف نامه، مراسم صفه ملک التجار بلافاصله بعد از مراسم صفه بیات مختاری در حرم مطهر برگزار می‌شود.