نخستین تماشاگران دنیای مادری | مشکلات و کمبودها، خاطرات شیرین کاری را برای ماما‌ها کم‌رنگ نمی‌کند

به گزارش شهرآرانیوز، گرچه به اعتقاد کارشناسان حوزه مامایی، بارداری فرایندی طبیعی را شامل می‌شود که غالب دخترانی که به بلوغ رسیده‌اند، با تشکیل زندگی مشترک منتظرش هستند، اما برای بیشتر این مادران، به‌ویژه کسانی که اولین‌بار این حس را تجربه می‌کنند، بارداری فرایندی طولانی است. 

معمولا کسانی که اولین‌بار دوره بارداری را تجربه می‌کنند از آن هراس دارند و غالبا نگران‌اند که مبادا در این فرایند اتفاقی برای جنینشان بیفتد و این ترس و دلهره‌های مشابه غالب آنها را به سمت انتخاب زایمان با روش سزارین سوق می‌دهد، در‌حالی‌که ماما‌ها و کارشناسان این حوزه معتقدند یک مادر اگر از شرایط و تغییرات بدنی خود آگاهی داشته باشد، به‌راحتی و بدون ترس و دلهره و با کمک حرکات ورزشی می‌تواند این فرایند را به‌عنوان خاطره‌انگیزترین جریان زندگی پشت سر بگذارد و شیرین‌ترین ایام را برای خود و خانواده‌اش رقم بزند.

جامعه ماما‌ها را دریابید   

این حرف‌ها نقل قول من گزارشگر نیست. صحبت‌های ماما‌های باتجربه و پیش کسوتی است که معتقدند مدیریت کردن زایمان و آرامش مادر به راحت به دنیاآمدن فرزند کمک می‌کند و یادآور می‌شوند برای ارتقای سطح سلامت مادر و نوزاد باید رفتار‌هایی اندیشیده شود که این فرایند بدون تکیه به شیوه جراحی و سزارین طبیعی انجام شود.

بهانه گفت وگوی ما با برخی از ماما‌ها نقش آن‌ها در انجام این فرایند است. بیشتر آن‌ها از این موضوع گلایه مندند که رسانه‌ها مناسبتی موضوعی را پیگیری می‌کنند، درحالی که پررنگ‌ترین نقش را در فرهنگ سازی هر مقوله دارند و تأکید می‌کنند جامعه ماما‌های کشور را (که در خراسان رضوی بیش از ۳ هزار نفرند) دریابید.   

جالب‌تر این است که همه آن‌ها بدون استثنا تأکید می‌کنند همه زنان به راهنمایی‌های یک ماما احتیاج دارند؛ از دخترانی که قصد ازدواج کردن دارند تا زنانی که ازدواج کرده اند و‌ می‌خواهند باردارشدن را تجربه کنند؛ بانوانی که نزدیک دوران یائسگی اند یا حتی این دوره را تجربه کرده و پشت سر گذاشته اند، همه به خدمات و مشاوره‌های مامایی نیاز دارند.  این روایت و گزارش خیلی مفصل‌تر از این برش‌ها و دیالوگ‌های کوتاهی است که پیش روی شما قرارمی گیرد، اما به قول ماما‌ها همین هم غنیمت است که مناسبتی در تقویم بهانه احوال پرسی ما با آن‌ها شده است.

زایمان طبیعی بهترین شیوه است

همه چند ساعتی که فروغ برهانی، یکی از قدیمی‌ترین ماما‌های مشهدی، با ما درباره مزایای زایمان طبیعی حرف می‌زند، به این فکر می‌کنیم که چطور مادران جوان را ترغیب کنیم که اگر مشکل خاصی ندارند، بهترین انتخاب برای آن‌ها استفاده از شیوه زایمان طبیعی است. بیراه نمی‌گوید آنجا که به کرات تأکید می‌کند بارداری یک بیماری نیست و اگر هر مادری در طول این دوران ورزش و مراقبت‌های لازم را انجام داده باشد، به عبارت بهتر خودش را برای زایمان طبیعی، توانمند و آماده کرده باشد، بدون هیچ ترس و دلهره‌ای می‌تواند این فرایند شیرین را پشت سر بگذارد.   

برهانی حرف برای گفتن زیاد دارد. به قول خودش قبل از اینکه وارد دنیای شیرین مامایی (به عنوان یک پیشه و شغل) شود، مادر شده است و شیرینی و لذت بخشی این حس باعث شده است با اشتیاق بیشتری این رشته را دنبال کند و خیلی زود به فکر تحقیق و پژوهش در باره شیوه‌های تسهیل زایمان طبیعی بیفتد و این طرح‌ها را به مراجع مربوط ارائه کند.

همین عشق و هیجان باعث شده است در کنار کار مشاوره و همراهی مادران باردار برای آن ها، کلاس‌های ورزشی یوگا را هم در محل کارش برگزار کند. استقبال زیاد مادران از این برنامه و زایمان‌های راحت و بی دغدغه‌ای که مادران جوان مراجعه کننده به مطبش داشته اند، جرئتش می‌دهد که محکم و قاطع بگوید: اگر جسم و بدنی سالم دارید، بدون هیچ شک و شبه و تردیدی زایمان طبیعی را انتخاب کنید و مطمئن باشید بهترین و مناسب‌ترین شیوه است که من خودم به فرزندانم توصیه کرده ام و همه نوه‌های من به روش طبیعی به دنیا آمده اند.   
او می‌گوید: مادران جوان ما از مزایای زایمان طبیعی و مضرات زایمان به شیوه سزارین بی خبرند و اگر ما اینجا مداخله نکنیم و بگذاریم روش اشتباه را انتخاب کنند، مسئول هستیم و باید پاسخگو باشیم.   

برهانی که تقریبا هشت سال مسئول جمعیت مامایی استان بوده است و تجربه آموزش بیش از هزار مادر باردار را دارد، به نمایندگی از دیگر ماما‌های کشور تعریف می‌کند: یک انتخاب خوب همیشه حق ماست؛ به خصوص وقتی پای سلامت به میان می‌آید، باید به افرادی مراجعه کنیم که علم و تخصص لازم و کافی را دارند تا بتوانند بهترین راه را پیش پای ما بگذارند.   

برهانی یک بار دیگر تأکید می‌کند: ماما‌ها همیشه حافظ نسل بوده اند؛ حتی در روستا‌های دورافتاده که مجموعه‌های درمانی مجهزی وجود نداشته است، قابله‌ها کار به دنیاآوردن نوزاد را انجام می‌داده اند. او اشاره کوتاهی به تاریخچه و پیشینه‌ای می‌کند که درحوزه این دانش در ایران شکل گرفته است و توضیح می‌دهد: بیش از صد سال از احداث اولین مجموعه آموزشی مامایی می‌گذرد؛ هر چند قبل از این جریان هم کسانی بودند که با آموزش‌هایی که از مادران یا افراد باتجربه‌ می‌دیدند، در روستا‌های دورافتاده یا نقاط کوهستانی که دسترسی به سیستم درمانی نبود، مشغول فعالیت بودند.

 اصلا فرایند حفظ نسل به دست ماما‌ها انجام می‌شد. حتی در بحبوحه روز‌های جنگ هم طرح‌ها و مراقبت‌های بهداشتی دوران بارداری در خانه‌های بهداشت انجام می‌شد و در حقیقت مراقبت از نسل به دست این گروه بود، اما گاه در بین زایمان‌ها موارد پر خطری پیش می‌آمد که نیاز به یک پزشک متخصص و جراح زنان پیدا می‌شد. این بود که پزشک‌های متخصص هم در کنار ماما‌ها قرار گرفتند و تقریبا به ازای هر ۱۰ ماما، یک متخصص حوزه زنان برای زایمان‌های پر خطر هست.   

او از این موضوع متأثر است که در فرهنگ عمومی ما هنوز جا نیفتاده که بارداری یک فرایند طبیعی و نشانه سلامت جسمی یک زن است و بیماری نیست تا احتیاج به مراجعه به پزشک متخصص داشته باشد و دوباره تأکید می‌کند: اگر روند غیرطبیعی در این فرایند پیش بیایید که ماما صلاحیت درمان را نداشته باشد، فرد را با نامه‌ای به پزشک متخصص ارجاع می‌دهد، درحالی که این روند در سیستم درمان ما هم تعریف شده است، اما به خاطر جانب داری از برخی مسائل اجرایی نمی‌شود. این را با مثالی برایتان روشن‌تر کنم؛ ماهیانه ۲ هزار زایمان انجام می‌شود و از این ۲ هزار نفر آمار مراجعه کنندگان به ماما‌ها به صد نفر هم نمی‌رسد و زنان معمولا ترجیح می‌دهند به پزشک متخصص مراجعه کنند.

حضور پزشک متخصص در کنار ماما

برهانی بلافاصله گوشزد می‌کند: در یک مجموعه درمانی ایده آل ماما باید در کنار پزشک متخصص حضور داشته باشد. طبیعی است مادر در مرحله اول به ماما مراجعه کند و باتوجه به برنامه‌ها و مراقبت‌هایی که در طول بارداری به مادر توصیه و انجام می‌شود، کار زایمان بدون هیچ دردسری به صورت طبیعی انجام خواهد شد.

نه اینکه فکر کنید به خاطر جانب داری از خودمان این حرف را‌ می‌زنم، اما تجربه نشان داده است ماما‌ها به خاطر فراغت بالی که دارند، وقت بیشتری برای مادران می‌گذارند و ارتباط بیشتری با همدیگر دارند و این رابطه مستمر و مدام روند زایمان را تسهیل می‌کند. درست شبیه گذشتگان که مادران و مادربزرگ‌های مادر در منزل و پیش کسانی که ارتباط نزدیک تری با آن‌ها داشتند، زایمان می‌کردند و روند بهبود به سرعت انجام می‌شد و مادر به کار‌های روزمره برمی گشت.   

برهانی برای چندمین بار تأکید می‌کند: زایمان با روش سزارین که بیشتر زنان نسل جدید دنبال آن هستند، هم حلاوت و حس مادر شدن را کم رنگ می‌کند، هم برای مادر و حتی نوزاد تبعات جسمی دارد و وظیفه رسانه هاست که درباره این مقوله بیشتر فرهنگ سازی کنند.   
او بلافاصله جریان طرح‌های متعددی را پیش می‌کشد که‌ می‌گوید در این سال‌ها به منظور جوانی جمعیت پیشنهاد و گاه هم اجرا شده است. طرح ماما‌های همراه بیمار هم از این جمله است. می‌گوید گرچه پیشنهاد این موضوع از سال‌های قبل داده شده بود، در طرح جوانی جمعیت اهمیت بیشتری پیدا کرد.

 البته من این طرح را از سال‌ها پیش با انجام ورزش‌های یوگا از هفته دوازدهم بارداری برای مادران شروع کرده ام و این ورزش‌ها تا زمان زایمان انجام می‌شود؛ اما در خارج از این مجموعه، بیشتر مادران از سی و پنجمین هفته بارداری تحت پوشش قرار می‌گیرند و چنانچه زن بارداری مامای همراه بخواهد، وظیفه مراکز خصوصی و دولتی است که شرایط حضور ماما‌های همراه را فراهم آورند و حضور این افراد در برآورده کردن نیاز‌های مادر، به خصوص در زایمان اول، خیلی اهمیت دارد؛ اینکه همراه او باشند و تمرینش دهند چطور استرس این دوره را پشت سر بگذارد یا اصلا چگونه نوزاد خود را در آغوش بگیرد و به او شیر بدهد.   

برهانی همه صحبت هایش را در چند جمله کوتاه خلاصه می‌کند و دوست دارد این موضوع بعد از مناسبت روز ماما هم حتما پیگیری شود. او‌ می‌گوید: متأسفانه چند سالی است که مانع حضور ماما‌ها در مراکز دولتی و خصوصی می‌شوند و البته قدرتش را هم دارند؛ در مراکز خصوصی به این علت که مالک این مجموعه‌ها هستند و در مراکز دولتی هم به این خاطر که ترجیح می‌دهند از کادر خودشان کمک بگیرند و حالا شما فکر کنید این قشر تحصیل کرده و متخصص کجا باید به کار گرفته شوند؟

تصمیم ماما‌ها برای تعطیلی مطب

اکرم علیزاده هم کارشناس مامایی و فارغ التحصیل سال ۱۳۷۶ است و به قول خودش به خاطر مشکلاتی که بر سر راه این طیف است، ترجیح داده است رشته تحصیلی اش را عوض کند و حقوق بخواند. او‌ می‌گوید: بیشتر ماما‌ها به خاطر مشکلاتی که داشتند، مجبور شدند مطب‌های خود را تعطیل کنند یا مثل من سراغ رشته تحصیلی دیگری بروند، درحالی که اعتقاد شخصی خودم این است که ماما‌ها بیشتر از پزشکان متخصص برای مادر باردار وقت می‌گذارند.   

او تعریف می‌کند: وقتی مادر با همراهی یک ماما در جریان این موضوع قرار بگیرد که در حال تجربه کردن چه دوران لذت بخش و شیرینی است، ترس‌ها و نگرانی‌های او کم و کمتر می‌شود و اصولا در روند زایمان طبیعی اگر ترس و دلهره‌ای نباشد، مادر شدن خیلی راحت اتفاق می‌افتد و او می‌تواند کودک خود را آغوش بگیرد و لمس کند؛ هر چند منکر این موضوع هم نیستیم که درصدی از زایمان‌ها هم با عارضه همراه است؛ مثلا مادر یک مشکل زمینه‌ای مثل دیابت یا فشارخون داشته یا جنین در شرایطی باشد که نیاز به خدمات تخصصی داشته باشد و در این صورت حضور پزشک متخصص الزامی است، اما در سال‌های اخیر معمولا مادران جوان بدون هیچ مطالعه و تحقیقی ترجیح می‌دهند به قول خودشان سزارین، زایمان بدون درد، داشته باشند و معمولا در گذشته از هر ۱۰ مراجعه کننده ۹ نفر تقاضای سزارین داشتند. 

این روند با برنامه‌ها و طرح‌هایی که در مجموعه‌های درمانی در حال انجام است، کنترل می‌شود، اما مشکل اساسی همچنان باقی است که به خاطر سیاست‌های غلطی که حکم فرماست، گاه به علت منفعت جویی برخی در فرایند زایمان طبیعی، اجازه کار از ماما‌ها (که چهار سال به خاطر این موضوع تعلیم دیده اند) گرفته می‌شود. تأکید می‌کنم همه افراد شامل این موضوع نمی‌شوند و در همه صنوف افراد منصف هم هستند، اما فرایند بارداری برای بیشتر زنان باردار خسته کننده و گاه هراس انگیز است و آن‌ها ترجیح می‌دهند یک زایمان بدون درد داشته باشند و درباره عارضه‌های آن آگاهی ندارند.   

او می‌گوید: ماما‌ها با هزینه‌های کمتری که‌ می‌گیرند، خدمات بیشتری را به مراجعه کنندگان می‌دهند و در حقیقت در بیمارستان‌ها هم همه کار‌ها بر عهده آن هاست، اما درسال‌های اخیر اجازه ورود آن‌ها به بیمارستان‌ها داده نمی‌شود (بیمه‌ها با آن‌ها قرارداد نمی‌بندند) و علاوه بر این شامل بیمه هم نمی‌شوند و خانواده‌ها ترجیح می‌دهند به مجموعه‌هایی مراجعه و از خدمات بیمه‌ای خود استفاده کنند.   
علیزاده به عنوان یک ماما طرح‌های پیشنهادی زیادی دارد که در طرح جوانی جمعیت می‌توان از آن‌ها استفاده کرد و‌ می‌گوید: چه اشکالی دارد ما به سمت زایمان طبیعی در منزل پیش برویم و تیم مامایی را تربیت کنیم تا نوزادان را در محل زندگی شان به دنیا آورند.

حمایت از ماما‌ها برای طرح جوانی جمعیت

مهری دایی نژاد، رئیس جمعیت مامایی استان خراسان رضوی، در همان ابتدای صحبت، کوتاه و خلاصه اشاره می‌کند از حدود دو سال قبل با وجود اصرار مسئولان، به پیگیری و اجرای طرح جوانی جمعیت و ضرورت فرزندآوری، امکان بستری شدن زائو توسط مامای عامل زایمان وجود ندارد و به نوعی صحبت‌های دیگران را تکمیل می‌کند: فرایند زایمان یک امر طبیعی است و در برخی از کشورها، خانم‌ها حتی تشویق به زایمان در منزل می‌شوند، اما در موارد محدودی امکان زایمان طبیعی وجود ندارد و مداخله برای زایمان سزارین به خاطر حفظ سلامتی مادر و جنین ضروری است و به همین دلیل در هر زایمان طبیعی، علاوه بر ماما، باید یک متخصص زنان وجود داشته باشد.   

دایی نژاد هم بر این موضوع تأیید می‌کند که منافع مالی یک گروه باعث ضرر به گروه دیگر می‌شود و متأسفانه این مشکلات پیش می‌آید و کار را به جایی می‌رساند که برخی از متخصصان در حوزه زنان مسئولیت زایمانی را که ماما انجام داده است، قبول نمی‌کنند، درحالی که حضور هر دو گروه برای یک زایمان بی مخاطره لازم است، اما به خاطر همین موضوعاتی که مطرح کردم، ورود همکاران مامای ما که برای این موضوع آموزش و تعلیم دیده اند و وظیفه اصلی شان زایمان طبیعی است، با مشکل روبه رو شده است.   
رئیس جمعیت مامایی استان خراسان رضوی با استقبال از اجرای طرح مامای همراه که قوت قلبی برای مادران جوان ماست، می‌گوید: با انجام این برنامه استقبال از زایمان طبیعی هم بیشتر شده است.   

اما یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که با نزدیک شدن به اجرای طرح سیستم ارجاع با آن روبه رو می‌شویم این است که برای دفتر‌های کار ماما‌ها جایگاهی دیده نشده است و این روند مسلما باعث اختلال در کار همکاران خواهد شد.   
دایی نژاد یادآوری می‌کند: ما در جمعیت مامایی و از سال ۱۳۹۸ پیگیر حل این مشکل هستیم و این موضوع را با تک تک مسئولان مربوط مطرح کرده ایم، اما تا کنون هیچ تغییری در دستورالعمل‌ها اتفاق نیفتاده است.   

او تعریف می‌کند: از حدود بیست سال قبل سازمان‌های بیمه با ماما‌ها قرارداد نداشتند و خدمات مامایی تحت پوشش بیمه‌های محدودی بود. با پیگیری‌های مستمر از حدود دو سال قبل، بیمه سلامت با همکاران مامای ما قرارداد دارند. فقط سونوگرافی بارداری و یا تجویز ماما که جزو خدمات مامایی است، هنوز تحت پوشش بیمه نیست.   

رئیس جمعیت مامایی استان خراسان رضوی می‌گوید با وجود تأکید مسئولان بر فرزندآوری و جوانی جمعیت، امیدوار بودیم مسئولان برای برون رفت جامعه ماما‌ها از این مشکلات -که متأسفانه در مشهد پررنگ‌تر از دیگر شهرهاست- تدبیری بیندیشند، اما هنوز اتفاقی نیفتاده است؛ درحالی که اگر واقعا هدف متولیان کشوری فرزندآوری است، باید هزینه‌های فرزندآوری کم شود و این نکته را جا بیندازیم که ماما‌ها با تعرفه‌های کمتر می‌توانند در کنترل دوران بارداری کمک خانواده‌ها باشند. ماما‌های عامل زایمان و ماما‌های همراه هم با هزینه کمتر و همراهی طولانی‌تر و مؤثرتر در زایشگاه، یک تولد شیرین و خوشایند را رقم می‌زنند و این جای خوشحالی دارد.

در ادامه حتما بخوانید جلوگیری از ۱۳۰ سقط جنین به‌همت مرکز «نفس» در شهرستان قوچان