ویروس کرونا و لزوم جامعه‌محوری سلامت

بیش از یک ماه است که با ویروس کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، ویروس جدید و جهش‌یافته‌ای که نه‌تن‌ها اقصی نقاط کشورمان که بیشتر کشور‌های جهان را درنوردیده است و هرروز تنهای بیشتری را بی‌جان می‌کند. شدت واگیری این ویروس سبب شده است تا مهم‌ترین نهاد‌های جهانی بهداشتی مانند سازمان بهداشت جهانی، سطح هشدار را در بالاترین حد ممکن اعلام کنند و دولت‌ها نیز اقدامات گسترده‌ای را در ۲ حوزه پیشگیری و درمان در دستورکار قرار دهند. اما متأسفانه ویروس ناخوانده کرونا در زمانی به کشور ما یورش آورده است که دولت در شرایط مطلوبی به سر نمی‌برد. اکنون دولت ایران شدیدترین تحریم‌های جهانی تاریخ خود را تجربه می‌کند و این تحریم‌ها سبب شده است تا مردم کشورمان محدودیت‌های بی‌سابقه‌ای را تجربه کنند. بدون شک این محدودیت‌ها در هنگامه شیوع ویروس کرونا در کشور و چگونگی مقابله با آن به‌ویژه بر حوزه درمان سایه شومی افکنده است. درنتیجه از یک‌سو شدت بیماری و از سوی دیگر محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها سبب شده است تا دولت در مقابله با ویروس کرونا نتواند با تمام توان ظاهر شود و کمبود‌هایی رخ دهد. در چنین شرایطی بار دیگر مردم کشورمان در صحنه حاضر شدند تا هر یک گوشه‌ای از کار را بگیرند و نقش تاریخی و مهم خود را ایفا کنند. البته نه فقط به دلیل کمبود‌های ناشی از تحریم‌های جهانی و شدت واگیرداری ویروس کرونا، بلکه لزوم جامعه‌محوری موضوع سلامت سبب شده است تا مردم کشورمان در استان‌ها و شهر‌های مختلف در ۲ حوزه پیشگیری و درمان ویروس کرونا حضوری مؤثر داشته باشند. مقصود از جامعه‌محوری، گرایش به ترجیح دادن نیازها، علایق و چشم‌انداز‌های کلیت جامعه یا گروه‌های اجتماعی بر ملاحظات خودمحورانه فردی است. درواقع در موضوع ویروس کرونا که سلامت اعضای جامعه را نشانه رفته است، حاکم شدن نگاه جامعه‌محور به‌عنوان یک ضرورت احساس می‌شود. به این ترتیب جامعه‌محوری رویکردی بنیادی در موضوع ویروس کروناست که به دلیل گستردگی و شمول حوزه سلامت در جامعه، ضرورت دارد و نهاد‌های متولی حفظ سلامت در میان شهروندان نیز با روی گشاده از آن استقبال می‌کنند. سلامت و بهداشت از مهم‌ترین حوزه‌های هزینه‌های عمومی است که در بحران ویروس کرونا نیز بار سنگینی را بر دولت تحمیل کرده است. می‌توان عملکرد دولت را زیر سؤال برد و به آن نقد کرد، اما اگر تنها به این کفایت کنیم و فقط به شکل سنتی تأمین سلامت را از آن مطالبه کنیم، راه به‌جایی نمی‌بریم. به‌ویژه اینکه دولت به سبب فشار‌های گوناگون عملکرد مقبولی هم نداشته باشد. در نتیجه باید روش‌های نوین را در حوزه سلامت دنبال کرد، یعنی روش‌های مبتنی بر مشارکت اجتماعی که در آن هر شهروند وظیفه خود را می‌داند و بدون آنکه منتظر اقدام دولت باشد، خود در حد توان نقش اجتماعی‌اش را در مقابله با ویروس کرونا ایفا می‌کند. نیک پیداست که در این مثال مقصود نویسنده از لزوم جامعه‌محوری در مبارزه با ویروس کرونا و ایفای نقش مؤثر شهروندان در سلامت عمومی، با توصیه به «در خانه ماندن» برای قطع زنجیره ویروس کرونا آغاز می‌شود، اما به این توصیه محدود نمی‌شود و شهروندان می‌توانند نقش دیگری را ایفا کنند که در ادامه به تشریح چگونگی آن خواهم پرداخت. پیش از آن باید به یک نکته دیگر اشاره‌کنم، اینکه اقدامات فردی یا به‌نوعی اقدامات میکروارگانیسم‌های جامعه می‌تواند مفید و مؤثر باشد، اما تجمیع این اقدامات فردی بدون شک اثرگذارتر خواهد بود. از مهم‌ترین بستر‌های کنش جمعی، انجمن‌های داوطلبانه به‌ویژه انجمن‌های پیونددهنده‌ای است که گروه‌های گوناگون اجتماعی را به یکدیگر متصل می‌کنند و می‌توانند در گسترش نگرش‌ها نسبت به یک موضوع نقش مهمی ایفا کنند.