مشهد می‌تواند قطب سینمایی شرق کشور باشد | گزارشی از حضور پررنگ فیلم‌سازان مشهدی در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ چهل ویکمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران که از ۲۷ مهر آغاز به کار کرده است، میزبان هنرمندان بسیاری از داخل و خارج کشور است. امسال خراسان رضوی و مشهد هم دارای چندین نماینده در بخش‌های مختلف این رویداد هستند که انتظار می‌رود برخی از آن‌ها در اختتامیه خوش بدرخشند و جوایزی را از آن خود کنند.

فیلم‌های «تفنگ چخوف» به کارگردانی سیدعباس حسینی، «سر» ساخته علیرضا رضایی، «هلیوس» به کارگردانی مجید صداقت برجی و سارا طالبیان، «رب زنبورعسل» از سیدمهدی حسینی، «پیام» ساخته سعید ملتجی و «خانه ماه» به کارگردانی حمیدرضا مقصودی به بخش فیلم کوتاه داستانی راه پیدا کرده اند. همچنین در بخش کتاب و سینما، دو اثر به نام‌های «پای پرواز» ساخته روح ا... جلالی طلب و «پاییز آمد» به کارگردانی سجاد انتظاری از مشهد به نمایش درخواهند آمد. 

فیلم‌های «نرموک» به کارگردانی غزل ذوقی نیا، «آخرین خداحافظی» ساخته احسان صبوری و «میکروارگانیسم» به کارگردانی علی اعتقادی و محمد اعتقادی، نیز به ترتیب در بخش‌های استعداد درخشان، مستند و تجربی حضور دارند. همچنین در بخش شاخه زیتون، فیلم‌های «یک، دو، سه» به کارگردانی امیرحسن کشمیری، «پیام» ساخته سعید ملتجی و «عاتقه» به کارگردانی مسعود دهنوی با دیگر آثار به رقابت می‌پردازند. ما هم زمان با آغاز برگزاری چهل ویکمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران با سه نفر از راه یافتگان مشهدی این رویداد گفتگو کرده ایم که ماحصل آن پیش روی شماست.

«نرموک»؛ فیلمی کاملا مستقل

غزل ذوقی نیا با فیلم کوتاه «نرموک» که اولین اثرش به عنوان کارگردان محسوب می‌شود، در بخش استعداد‌های درخشان چهل و یکمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران حضور دارد؛ فیلمی که به تأثیر یک سنت قدیمی در کشور‌های افغانستان و پاکستان بر دختران می‌پردازد. براساس این سنت، خانواده‌هایی که چند دختر دارند، برتن یکی از دخترانشان لباس پسرانه می‌پوشانند تا فرزند بعدی شان پسر شود؛ البته دختری که درگیر این سنت می‌شود، بعد از رسیدن به سن بلوغ، باید به دنیای زنانه برگردد. 

فیلم «نرموک» هم زندگی دختر نوجوانی را روایت می‌کند که به دلیل چندین سال لباس پسرانه پوشیدن، زمانی که می‌خواهد به دنیای زنانه برگردد، دچار بحران هویت می‌شود. ذوقی نیا می‌گوید در یکی از مناطق حاشیه مشهد با سوژه فیلمش روبه رو شده و بعد از آن، شروع به مطالعه و تحقیق درباره این سنت و تبعاتش کرده است. در این بین، کتاب «دختران زیرزمینی کابل» که زندگی چندین دختر پسرپوش در افغانستان را از نظر روان شناسی، فلسفه و جامعه شناسی بررسی می‌کند، بسیار به او در نوشتن فیلم نامه «نرموک» کمک کرده است.

این کارگردان که حضور در عرصه فیلم سازی را با شرکت در کلاس‌های فیلم نامه نویسی در سال ۱۳۹۸ آغاز کرده و تا به امروز در پروژه‌های مختلفی به عنوان منشی صحنه، دستیار کارگردان و برنامه ریز حضور داشته و با کارگردانان مشهد همکاری کرده است، «نرموک» را دی ماه ۱۴۰۲ کلید زده و حدود هفت روز درگیر فیلم برداری آن بوده است. ذوق نیا در اولین فیلمش، امیراطهر سهیلی، فیلم ساز شناخته شده شهرمان را، در مقام تهیه کننده کنار خود داشته است. او در این باره می‌گوید: استاد سهیلی بر تمام مراحل کار نظارت می‌کردند و من هر زمان به بن بست می‌رسیدم، از ایشان کمک می‌گرفتم.

ذوقی نیا که برای اولین بار قرار است در جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور داشته باشد، این اتفاق را افتخاری بزرگ برای خود می‌داند. او از جشنواره فیلم کوتاه به عنوان یک دانشگاه یاد می‌کند و امیدوار است با حضور در نشست‌های تخصصی، تماشای فیلم‌های کوتاه مختلف و ارتباط گرفتن با فیلم سازان، قدم رو به جلویی در عرصه فیلم سازی بردارد.

این کارگردان در بخش دیگری از صحبت هایش، مهم‌ترین چالش خود در روند ساخت «نرموک» را مشکلات مالی می‌داند و بیان می‌کند: «فیلم سازی در مشهد بدون حمایت نهاد‌های مختلف، کار بسیار سختی است. متأسفانه از ایده من هم هیچ ارگانی حمایت نکرد و درنهایت مجبور شدم به صورت کاملا مستقل همه هزینه‌های فیلم را خودم پرداخت کنم».

ذوقی نیا که باور دارد سینمای مشهد به نگاه زنانه نیاز دارد، پیشنهاد می‌دهد در پیچینگ‌ها و رویداد‌های مختلف درمیان داوران و هیئت انتخاب، یک فیلم ساز خانم حضور داشته باشد تا نگاه زنانه در آثار را درک کند. او تأکید می‌کند: «هرکه برای اولین بار مرا می‌بیند، شاید تصور کند زنی که ازدواج کرده و مادر است، جایی در دنیای سینما ندارد. اما برای من، سینما با همه چالش‌ها و سختی هایش، همچون گنجینه‌ای از لحظات ناب و شیرین زندگی است. 

من درمیان قصه‌ها و شخصیت‌های فیلم نامه ها، گویی خودم را دوباره پیدا می‌کنم؛ جایی که می‌توانم در جهان خیال و خلاقیت، زندگی کنم. دنیای خلق شخصیت‌ها و روایت ها، رؤیای بی پایان من است. باور دارم که هر فردی می‌تواند در این مسیر گام بردارد؛ چراکه سینما میراث فرد خاصی نیست، بلکه میدانی بی مرز برای همه عاشقانش است».
این کارگردان قصد دارد بعد از پایان جشنواره فیلم کوتاه تهران، «نرموک» را به چند رویداد داخل و خارجی، ارسال و سپس در اواخر سال، پیش تولید اثر جدیدش را شروع کند.

اثری رئال-فانتزی

مجید صداقت برجی به همراه سارا طالبیان فیلم کوتاه «هلیوس» را کارگردانی کرده اند؛ فیلمی که چندی پیش، جایزه ویژه هیئت داوران شصت ونهمین دوره جشنواره منطقه‌ای سینمای جوان «مهروشید» را از آن خود کرد و حالا قرار است در بخش داستانی چهل ویکمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران به نمایش دربیاید. به گفته صداقت، «هلیوس» حول ایده کوتاه سارا طالبیان درباره نجات جان یک انسان توسط یک بادکنک هلیومی، شکل گرفته و بعد از بار‌ها بازنویسی تبدیل به فیلم نامه شده است.

صداقت سبک فیلم نامه «هلیوس» را رئال-فانتزی می‌داند و در این باره توضیح می‌دهد: فیلم ما شبیه آثار فانتزی مرسوم که یک کاراکتر اصلی فراطبیعی دارند، نیست. منتها اتفاقاتی را به تصویر می‌کشد که فانتزی هستند. درواقع در «هلیوس»، کاراکتر اصلی یک بادکنک است که همسایه‌ها آن را در راه پله جابه جا می‌کنند تا به دست قهرمان قصه برسد.

به گفته او راه پله در «هلیوس»، معنایی فلسفی دارد و مارپیچی را نشان می‌دهد که می‌تواند سرنوشت انسان را تغییر دهد. صداقت همچنین به وجود نگاهی مدرن به تقدیرگرایی در لایه‌های زیرین فیلم نامه اشاره می‌کند و می‌گوید: مخاطبانی که تاکنون فیلم را دیده اند، این اندیشه را دریافت کرده اند.

او و سارا طالبیان در ابتدا قرار بوده است «هلیوس» را در تهران جلوی دوربین ببرند و حدود چهار، پنج ماه نیز برای تحقق این اتفاق تلاش کردند، اما درنهایت به دلیل اینکه امکانات مالی شان با شرایط فیلم سازی در تهران همخوانی نداشت، به مشهد برگشتند و کار را در شهر خودشان تولید کردند.

این فیلم ساز یادآوری می‌کند: مشهد به لحاظ امکانات سینمایی و نیروی انسانی فعال در این حوزه، فاصله زیادی با تهران دارد، حتی شرایط فیلم سازی در مشهد نسبت به شهر‌هایی مثل کاشان و اصفهان که به تهران نزدیک ترند، سخت‌تر است؛ چون در این شهر‌ها فیلم سازان می‌توانند از نیرو‌ها و امکانات پایتخت بهره بگیرند؛ اتفاقی که برای ما به راحتی امکان پذیر نیست، با این حال ما تلاش کردیم از همه امکاناتی که در مشهد دراختیار داریم، به خوبی استفاده کنیم و خوشبختانه از نتیجه کار هم رضایت داریم.

فیلم کوتاه «هلیوس»

صداقت به طورکلی شرایط فیلم سازی در مشهد را خوب نمی‌داند و از مرکزگرایی به عنوان یک معضل مهم یاد می‌کند و با این حال باور دارد که اگر نگاه سیاست گذاران فرهنگی و هنری به مشهد تغییر کند، این شهر می‌تواند به یک مرکز سینمایی قوی در شرق کشور تبدیل شود.

او با اشاره به اینکه «هلیوس» از آثار پذیرفته شده در پیچینگ انجمن سینمای جوانان مشهد است، درباره تجربه کارگردانی مشترک در این فیلم نیز بیان می‌کند: کارگردانی دونفره به دلیل اختلاف نظر‌هایی که گاه ایجاد می‌شود، سختی‌های خاص خودش را دارد، با این حال ما تقسیم کار کردیم و توانستیم چالش‌ها را کنار بزنیم.

از صداقت درباره حضور فیلم «هلیوس» در جشنواره فیلم کوتاه تهران می‌پرسیم که می‌گوید: جشنواره فیلم کوتاه تهران یکی از جشنواره‌های ارزشمندی است که در کشورمان برگزار می‌شود؛ جشنواره‌ای که فرصت نمایش فیلم‌ها را فراهم می‌کند و به ما اجازه می‌دهد با همکارانمان تعامل کنیم و بر تجربیاتمان بیفزاییم.

او در پایان صحبت هایش از حضور پررنگ فیلم سازان مشهد و خراسان رضوی در جشنواره امسال به عنوان اتفاقی مبارک و فرصتی مغتنم یاد می‌کند؛ فرصتی که می‌تواند نگاه مدیران کشور و تهیه کنندگان را به مشهد تغییر دهد.

روایتی متفاوت از شهید فخری زاده

فیلم «پای پرواز»، به کارگردانی روح ا... جلالی طلب، در بخش کتاب و سینمای چهل ویکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران به نمایش درمی آید؛ اثری که حدود دو سال پیش، فیلم نامه اش در رویداد سینماحماسه به عنوان برگزیده، شناخته و سپس با حمایت باشگاه فیلم رویش ساخته شد. این فیلم درواقع اقتباسی از کتاب «تویی که نشناختمت» و روایتی از زندگی دانشمند شهید، محسن فخری زاده است؛ البته در فیلم، تماشاگر شهید فخری زاده را نمی‌بیند و فقط صدای او را می‌شنود.

جلالی طلب درباره داستان فیلمش توضیح می‌دهد: یکی از کار‌های بزرگ شهید فخری زاده، تلاش برای جلوگیری از خروج نخبه‌ها از کشور بوده است. در فیلم «پای پرواز» هم به وجهه استادی و شاگردپروری این شهید بزرگوار پرداخته شده و داستان براساس زندگی دانشمند جوانی پیش رفته است که می‌خواهد به کشوری خارجی برود، ولی یک هفته قبل از سفر، استادش او را با محل تأسیسات هسته‌ای آشنا می‌کند.

او که از حضور بازیگران چهره ای، چون کاوه خداشناس در فیلمش بهره گرفته است، یادآوری می‌کند: «پای پرواز» اولین کار داستانی بود که درباره شهید فخری زاده تولید می‌شد، از این رو من تلاش کردم به بهترین نحو مراحل تولید را پیش ببرم و از بازیگرانی بهره بگیرم که هم چهره‌تر هستند و هم تسلط بیشتری بر روی کارشان دارند تا درنهایت کاری درخور مقام این شهید ساخته شود.

فیلم «پای پرواز»

جلالی طلب با اشاره به اینکه فیلم «پای پرواز» را زمستان ۱۴۰۲ در مشهد جلوی دوربین برده است، از فرودگاه شهید هاشمی نژاد و کارخانه نوآوری به عنوان دو لوکیشن اصلی فیلمش نام می‌برد و ادامه می‌دهد: من از اینکه فیلم در جشنواره فیلم کوتاه تهران پذیرفته شد، بسیار خوشحال هستم؛ البته نه به خاطر اینکه دوست داشته باشم خودم دیده شوم و جایزه بگیرم، بلکه برای اینکه فیلم شهیدفخری زاده دیده شود.

او که فیلمش پیش از این در رویداد منطقه‌ای مهروشید پذیرفته نشده بود، از توجه نداشتن برخی جشنواره‌ها و داوران به آثاری که به شهدا می‌پردازند، انتقاد و ابراز امیدواری می‌کند دیدگاه مدیران درباره این کار‌ها تغییر کند تا در آینده، آثار بیشتری درباره مفاخر علمی و فرهنگی کشور ساخته شود. 

جلالی طلب در پایان صحبت هایش با گلایه از نحوه اکران فیلم‌های بخش سینما و کتاب در جشنواره فیلم کوتاه تهران، می‌گوید: فیلم‌های این بخش در دو سالن و در دو روز پخش می‌شود، ولی فیلم‌های داستانی در چهار روز و در هشت سالن به نمایش درمی آید. با این شرایط فیلم ساز ترجیح می‌دهد به دنبال ساخت فیلم داستانی براساس تخیل خودش برود.
او از همکاری نکردن برخی نویسندگان کتاب‌ها با فیلم ساز‌ها به عنوان مشکل دیگری که در عرصه اقتباس وجود دارد، نام می‌برد، اما امیدوار است در آینده، نویسنده‌ها با فیلم سازان بیشتر تعامل کنند.

در ادامه حتما بخوانید داوران بخش مسابقه سینمای ایران جشنواره بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران معرفی شدند