سرتاسر جغرافیای کشور در محدوده لرزهپذیر کمربند آلپ هیمالیا، مستعد وقوع زمینلرزههایی است که در سالهای اخیر، اثر تخریبی آن را در کشورهای مجاور از جمله افغانستان دیدهایم و بهطورخاص، در مشهد نیز مصادیقی از این لرزشها هنوز در خاطر مردم وجود دارد.
ریشه مخاطرات این زیستگاه پرخطر شهری هم بهدلیل دو گسل سنگبست شاندیز و کشفرود است که مشهد را محاصره کردهاند و علاوه بر این، سیستم گسلی نیشابور نیز ممکن است خطر بالایی برای مشهد ایجاد کند. با تجمیع انرژی در بخشهای خاصی از این گسلها و در اعماق مختلف زمین، براساس دوره بازگشتی که علم زلزلهشناسی تعریف میکند، میتوان بهصورت تقریبی تخمین زد که در آینده احتمالی، مشهد مستعد وقوع زلزلههای خطرناک خواهد بود. علم زلزلهشناسی ثابت میکند که در این استان، تقریبا هیچ نقطه امنی که بتوانیم بگوییم از زلزله مصون و محفوظ است، وجود ندارد و در این شرایط، باید برنامهریزیهای حاکمیتی برای مقاومسازیها، آموزشها و ساخت پناهگاهها بیشتر شود.
برای کارشناسان این حوزه مسلم است که زلزلههای مخرب اخیر در افغانستان، ارتباط مستقیمی با گسلهای دوگانه مشهد دارد. در طول زمان، با تغییر موقعیت رهاسازی انرژی گسل از شرق به غرب، شاهد انتقال مبدأ وقوع زمینلرزهها از شرق کابل به شمال هرات و بهتدریج نیشابور و کشفرود بودهایم و باور ما این است که در آینده، مشهد در مخاطره بیشتری قرار میگیرد. در خراسان رضوی اقدامات گستردهای در حوزه ایمنی از سوی نهادهای حاکمیتی صورت گرفته که البته به تصدیق همه کارشناسان، هنوز تا نقطه مطلوب و ایمنسازی کامل، فاصله زیادی داریم.
بنابر گزارش هیئتهای بازرسی، در نیمه نخست امسال بیش از ۲ هزارو ۸۰۰ بازدید تخصصی از بناهای درمعرضخطر انجام شده که از این شمار، پانصد ساختمان حائز شرایط بحرانی شناخته شده و اخطار نقص ایمنی دریافت کردهاند. اگرچه روند بازدید کارشناسان این حوزه همچنان ادامه دارد، اما با تقریب نسبتا دقیق میتوان گفت که امروزه ۱۲۸ ساختمان ناایمن با درجه خطرپذیری بسیار بالا در شهر مشهد وجود دارد که در صورت وقوع زلزله بسیارآسیبپذیر خواهند بود.
بهطورکلی، ۷۰درصد از مساحت شهرستان مشهد درمعرض خطر مستقیم و ۳۰ درصد درمعرض آسیب بسیار جدی از زلزله، سیلاب و فرونشست قرار دارد و اگرچه تاکنون بیش از ۷هزار تیم سازماندهیشده شکل گرفته است، اما باید مقاومسازی بناها، ساخت پناهگاهها و برگزاری مانورهای زلزله برای آموزش همگانی همچنان به شکل گسترده در دستورکار باشد. بههرحال، مخاطرات جانی جدی در کمین همشهریان ماست.