افت تحصیلی دانش آموزان در سال تعطیلی مدارس
تجربه چند سال اخیر نشان می‌دهد که وقتی مدرسه تعطیل است، آموزشی هم در کار نیست.
به گزارش شهرآرانیوز؛ ساعت ۱۰ شب می‌فهمند فردا مدرسه تعطیل است. توی دل دخترک قند آب می‌شود ولی زن و شوهر حیران می‌مانند. این موقع شب از کدام فامیل خواهش کنند که دخترشان فردا کنار آنها بماند؟ اگر هیچ‌کس نتوانست چطور؟ بعد می‌روند سراغ راه‌حل بعدی. چطور است در خانه بماند؟ تلفن همراه کجا بود که بدهند دستش و آنلاین باشد و در کلاس حاضر شود؟ مادرش مرخصی روزانه بگیرد، یا با خودش او را ببرد سرکار؟
یک ساعت با این سؤالات و پاسخ‌های دیگر می‌گذرد. وقتی هیچ راهی باقی نمی‌ماند، صبح زود می‌گذارندش پیش پیرزن همسایه و قید کلاس و درس آنلاین را می‌زنند و قرار می‌شود زنگ بزنند و علت غیبتش را توضیح بدهند. این ماجرا از چندسال پیش مدام تکرار می‌شود؛ از دوران کرونا. هربار هم برای والدین نگران‌کننده است و نظم زندگی همه را به هم می‌زند.
دوران کرونا بدترین شرایط برگزاری کلاس‌های مدرسه بود، اما حالا هم سر و سامان چندانی نگرفته است. هنوز هم کلاس آنلاین به معنی یک حضور و غیاب‌کردن معمول است و در واقع آموزش واقعی در کار نیست. سال تحصیلی جاری تعطیلی‌های ناگهانی کمتری داشت، اما مشکلات همان بودند و باز آنچه قربانی شد عمر کودکان بود و آموزش‌های دست‌و‌پا‌شکسته که عمق افت تحصیلی را بیشتر می‌کند.
رنج درس خواندن
نه اینکه مادر خانه دار با تعطیلی فرزندش مشکلی نداشته باشد یا معلم از خدایش باشد که در خانه بماند؛ هرکدام به شکلی به دردسر دچارند؛ معلم، والدین و دانش آموز. تعداد روز‌های تعطیلی کم است، اما مسئله اینجاست که اگر حتی ماهی یک روز هم باشد، قرار است کودکان را از تلفن همراه جدا کنیم و بنشانیم کنار دفتر و کتاب، آن هم خیلی وقت‌ها بدون حضور والدین.
ساره یک دختر کلاس هشتمی دارد و یک سال چهارمی. وضع مالی شان خوب بود و از همان روز‌های کرونا، لپ تاپ را بخشید به دختر اولش و رایانه را در اختیار دختر کوچک ترش گذاشت. هرکدام هم البته تلفن همراه داشتند و کلاس هایشان که شروع می‌شد، هرکس باید در اتاق خودش می‌نشست. هنوز هم همین روال برقرار است؛ اما این‌ها برای اطمینان از درس خواندنشان کافی نیست.
ساره از مشکلاتش می‌گوید: «من بچه‌ها را می‌گذارم پشت میزهایشان و می‌روم سرکار. یک ساعت بعد که زنگ می‌زنم، یکی خوابیده و دیگری پای تلویزیون یا تلفن همراه است و معلم هم برای خودش حرف می‌زند. یک ساعت بعدتر یکی یکی زنگ می‌زنند، چون بر سر خوردن یک خوراکی یا دیدن یک شبکه تلویزیون دعوایشان شده است. خلاصه روزی که تعطیل هستند از صبح که سر کار هستم، گوشی دستم است؛ یا دعوا می‌کنم یا خواهش.»
این‌ها تمام نمی‌شود، چون وقتی به خانه برمی گردد، با یک خانه به هم ر یخته مواجه است و دو محصل که درس و مشق هایشان مانده است؛ «مسئولیت تدریس روز‌هایی که تعطیل می‌شوند، برعهده من است؛ چون می‌دانم اگر پیگیری نکنم، مشق هایشان را نمی‌نویسند. به نظرم معلم‌ها باید درس روز تعطیل را دوباره روز بعد با بچه‌ها مرور کنند، مثل یک روز عادی وگرنه این‌ها بی سواد باقی می‌مانند.»
امیر چندسال پیش از همسرش جدا شده است و پسرش با او زندگی می‌کند. در یک شرکت کار می‌کند و کارهایش پروژه‌ای است و نمی‌تواند شب قبل از مأموریت، مرخصی بگیرد و در خانه بماند؛ «پسرم کلاس سوم است. هردفعه که تعطیل می‌شوند، خودش در خانه تنها می‌ماند با تلفن همراه. من هیچ نظارتی نمی‌توانم روی کارهایش، تلفن و اینترنتی که برایش می‌گذارم، داشته باشم. کلا در کلاس هم علاقه چندانی به درس خواندن ندارد، چه برسد به اینکه در خانه تنها باشد. می‌دانم وقتش فقط به سرگرمی و بازی با گوشی می‌گذرد، اما راه دیگری ندارم. به معلم و مدیرش گفتم که پسرم در خانه تنهاست، اما می‌گویند خیلی‌های دیگر هم این طور هستند.»
معلم‌ها هم ناراضی
وقتی می‌گوییم دردسر برای همه است، گزافه نگفته‌ایم. نسیم معلم کلاس دوم یک مدرسه غیردولتی است. برای او هم مشکلات تعطیلی کم نیست و این طور شرح می‌دهد: «شاید فکر کنید ما معلم‌ها آنلاین شدن کلاس را دوست داریم، درحالی که دردسرمان خیلی بیشتر است. باید از صبح بنشینیم پای گوشی و با ۲۸ نفر هم زمان حرف بزنیم. بپرسیم و مدام توضیح بدهیم که چه کار کنند. من از صبح تا ساعت ۱۲:۳۰ ظهر مدام در کلاس حرف می‌زنم و بازهم بچه‌ها متوجه تکلیف و تمرین نمی‌شوند؛ ببینید پشت تلفن چه خبر است. تازه ساعت درسی که تمام می‌شود، باید بنشینم و تمرین‌های فرستاده شده را کنترل کنم. برای آنها که در کلاس نبوده‌اند یا تمرین را انجام نداده‌اند، یادآوری کنم و هزار بدبختی دیگر. تازه فردا که به کلاس می‌روم، می‌بینم باز هم خوب یاد نگرفته‌اند.»
این وضعیت را از دو معلم دیگر هم پرسیدم. معلم مجبور است آنلاین باشد، چون به قول خودشان آموزش و پرورش اصرار دارد، ولی چه فایده که نتیجه آن چیزی نیست که فکرش را می‌کنند.
تحمیل هزینه اضافه
پسر زهره همان سالی که کرونا آمد کلاس اول بود. به قول خودش به لطف تکرار و خطای شبکه شاد و آموزش معلمان، درس‌ها را خوب یاد نگرفت و با پایه ضعیف بالا آمد؛ حالا هم نه علاقه‌ای به درس دارد، نه به نشستن در کلاس آنلاین؛ «فکر می‌کنید درس خواندن آنلاین با این سرعت اینترنت کار راحتی است؟ مدام شبکه شاد قطع می‌شود و بچه‌ها را از کلاس بیرون می‌اندازد. مدام باید دوباره وارد شوند. درس خواندن با شبکه شاد یک نگرانی و سردرگمی برای بچه‌ها دارد. برای جبران افت تحصیلی دوسال است برای پسرم معلم خصوصی ریاضی گرفته‌ام این یعنی تحمیل هزینه به خانواده‌ها برای جبران کم کاری آموزش و پرورش، ولی همه پدر و مادر‌ها که نمی‌توانند چنین هزینه‌ای بپردازند.»
او از معلم‌هایی حرف می‌زند که به کاهش یادگیری بچه‌ها دامن می‌زنند: «بعضی معلم‌ها از این تعطیلی سوءاستفاده می‌کنند و کلاس‌ها را از سرشان بازمی کنند؛ مثلا همین چند روز پیش که تعطیل بودند معلم ریاضی پسرم از ساعت ۹ تا ۹:۳۰ و معلم درس هدیه‌های آسمانی و مطالعات اجتماعی هرکدام پنج دقیقه درس دادند و کلاس تمام شد. کاش می‌شد به آموزش و پرورش پیشنهاد بدهم سال تحصیلی آموزشی را بیشتر کنند. حالا که نمی‌شود برای روز‌های خاص کاری کرد، تعطیلی مدارس را از خرداد به تیرماه افزایش بدهند یا مثلا تابستان زودتر بروند مدرسه. شاید در چند سال آینده جبران عقب ماندگی‌ها شد.»
افت تحصیلی مان جهانی شد
نه اینکه ما خیال کنیم فرزندانمان دچار افت تحصیلی شده‌اند و در واقعیت اوضاع بهتر باشد. نتیجه آزمون بین المللی تیمز (TIMSS) با رتبه ۵۴ از میان ۵۸ کشور، حکایت از رتبه نگران کننده و نزولی دانش آموزان ایرانی در یادگیری علوم و ریاضی پایه چهارم و هشتم دارد. مطالعه تیمز از سال ۱۹۹۵ به طور دوره‌ای و هر چهار سال یک بار با مشارکت نزدیک به صد کشور در پایه‌های چهارم و هشتم برگزار می‌شود.
در این آزمون، ۲۵ کشور منطقه نیز حضور دارند. ایران هم به منظور ارزیابی دقیق کیفیت آموزش، به ویژه در دوره ابتدایی، در این مطالعه شرکت می‌کند تا عملکرد دانش آموزان کشور را در مقایسه با سایر کشور‌های شرکت کننده، به ویژه در منطقه بررسی کند. مسعود کبیری، مدیر مرکز مطالعات تیمز و پرلز (PIRLS) ایران، در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها گفته بود: «نتایج ضعیف ایران در تیمز ۲۰۲۳، ضرورت توجه ویژه به مناطق محروم، مدارس کم برخوردار و دانش آموزان نیازمند به توجه علمی را برجسته می‌کند.
او معتقد است که اکنون رویکرد آموزش و پرورش اشتباه است و منابع به گونه‌ای تخصیص می‌یابد که مدارس موفق‌تر و دانش آموزان قوی‌تر بیشتر حمایت شوند. این روند منجر شده است که در مدارس شاهد، ۵ درصد از دانش آموزان در سطح خیلی پایین قرار بگیرند، در حالی که در مدارس روستایی مختلط، این آمار به ۷۰ درصد می‌رسد.» کبیری همچنین درباره تعطیلات آموزشی در کشور و تبعاتش گفته بود: «مدت زمان آموزش در ایران به دلایلی همچون تعطیلات طولانی و آلودگی هوا کاهش می‌یابد. بهتر است تعطیلات مدارس به جای اول خرداد، در ابتدای تیرماه آغاز شود.
براساس آمار‌های او در آزمون تیمز، ۴۱ درصد دانش آموزان ایرانی به نقطه چهارصد، یعنی پایین‌ترین سطح عملکرد، نمی‌رسند و ۲۱ درصد آنها بسیار ضعیف هستند. از هر پنج دانش آموز ایرانی، دو نفر اصلا یاد نمی‌گیرند و ۷۰ درصد دانش آموزان مدارس روستایی پسرانه به حداقل سطح یادگیری نمی‌رسند. یک سوم دانش آموزان ایرانی در ریاضی و ۳۸ درصد در علوم به سطح متوسط می‌رسند، درحالی که ۷۰ درصد دانش آموزان جهانی در این سطح قرار دارند. ۲۱ درصد دانش آموزان ایرانی هم در سطح بسیار ضعیف قرار دارند.
این هم یک نمونه جهانی برای اینکه یادآوری کنیم دانش ما در حال سقوط است و بهتر است به آن کلاس‌های نصفه و نیمه آنلاین خرسند نباشیم.
آموزش آنلاین و یادگیری محدود
سرما و آلودگی هوا دلایل تکراری هرسال برای تعطیل شدن مدارس است، اما مدام خانواده‌ها و آموزش و پرورش را غافلگیر می‌کند و برنامه ریزی قبلی برایش وجود ندارد. اگر فرض کنیم که کیفیت فضای مجازی هم عالی باشد، باز به عقیده کارشناسان جایگزین مناسبی برای آموزش حضوری نیست.
مهران اصغرپور، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی و مشاور، در بخش سنجش کودکان و اختلالات یادگیری، دراین باره می‌گوید: «آموزش آنلاین آسیب‌هایی دارد. هر کودک با مجموعه‌ای از حواس آموزش می‌بیند و تنها دیدار نیست. بسیاری از ورودی‌های یادگیری در آموزش آنلاین و تصویری مسدود خواهند شد.» به عقیده او دیدن بی اثر نیست، اما خاصیت حسی، رفتاری، عاطفی و لمسی را به همراه ندارد: «من سال هاست در زمینه اختلالات یادگیری فعالیت می‌کنم و به کودکانی که دچار مشکل هستند آموزش می‌دهم، اما آنها نیاز به یکپارچگی حسی دارند. وقتی دانش آموز در کلاس است، از طریق درگیرشدن حواس آموزش‌ها را فراخواهد گرفت، اما در کلاس آنلاین یک تصویر است و صدایی که درحال قطع و وصل شدن است.»
این روان شناس ادامه می‌دهد: «وقتی کلاس درسی آنلاین است، نگاه کردن مداوم به صفحه گوشی باعث خستگی چشم می‌شود و کیفیت یادگیری را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر همه عوامل بیرونی در خانه به آسانی می‌توانند باعث حواس پرتی شوند. به طور کلی هرجایی به جز فضای کلاس می‌تواند اثر منفی بر روی آموزش داشته باشد.» اصغرپور تأکید می‌کند: «هر معلم برای سال تحصیلی خودش برنامه ریزی مشخصی دارد و باید براساس آن پیش برود و هر تعطیلی می‌تواند مانع روند صحیح تدریس شود.
در مجموع اگر تعداد تعطیلی‌ها در سال تحصیلی همچون زمان شیوع کرونا زیاد باشد، چاره‌ای جز آموزش آنلاین نیست و نمی‌شود آموزش را معطل گذاشت، اما اگر محدود و در حد چهار یا پنج روز در سال باشد، می‌توان برای آن تصمیم گیری درستی کرد.» وی در پاسخ به اینکه می‌گویند تلفن همراه وسیله بازی و تفریح است و نمی‌توان با آن آموزش داد، می‌گوید: «البته که کودک به تنهایی نمی‌تواند پای کلاس آنلاین بنشیند و حضور والد کنار او لازم است، اما اینکه نگاه کودک را به تلفن همراه تغییر بدهیم، نیاز به فرهنگ سازی دارد.
در واقع فرزند باید یاد بگیرد که یک وسیله هوشمند کارکرد‌های مختلفی دارد و تنها تفریح در میان نیست.» این مشاور در حوزه اختلالات یادگیری درباره حضور والد هم اضافه می‌کند: «در کشور‌های خارجی سن نوجوانی را از سیزده تا نوزده سال محاسبه می‌کنند و پیش از آن کودکی است و در سنین کودکی والد باید در کنار دانش آموز حضور داشته و قدم به قدم به او استقلال بدهد. در دوران نوجوانی هم اصول آزادی مشروط و یک آزادی با نظارت والدین حاکم است.»
مخالفان فراوان و سکوت آموزش و پرورش
کسی چه می‌داند؟ شاید واقعا آسیب آلودگی هوا و سرما، کمتر از افت تحصیلی یا ساعت‌ها هم نشینی کودک و نوجوان با تلفن همراه باشد، اما تااین لحظه و رسیدن انتقاد‌ها و مخالفت‌های مختلف تصمیم یا سیاست گذاری جدیدی از سوی آموزش و پرورش اعلام نشده است. آخرین اظهارنظر مسئولان مربوط به یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس بوده که عنوان کرده است: «به شدت مخالف تعطیلی مدارس به هر بهانه‌ای هستیم.
این تعطیلات مکرر نه تنها منجر به افت شدید درسی خواهد بود، بلکه خانواده‌ها به ویژه پدر و مادر تحت فشار قرار می‌گیرند و دلیلی بر بی برنامگی خواهد بود.» پیشنهاد روح ا... متفکر آزاد، نماینده مردم تبریز، آذر شهر و اسکو این است که اداره مدارس در شرایط ضروری همچون آلودگی هوا و کمبود انرژی باید با برنامه انجام شود. در مورد مدیریت انرژی هم می‌توان به راحتی در ساعات تعطیلی مدارس این مسئله را کنترل کرد؛ حتی می‌توان با جابه جا کردن مدارس در شیفت صبح و بعدازظهر این کمبود انرژی را جبران کرد.
به اذعان کارشناسان، در ایران فقر یادگیری وجود دارد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ضعیف است و تعطیلی آموزش حضوری، افت یادگیری را چند برابر خواهد کرد. متأسفانه افت تحصیلی پایدار است و این ناتوانی در آینده در زندگی این افراد و حتی کسب درآمدشان هم تأثیرگذار خواهد بود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
