به گزارش شهرآرانیوز؛ شهرت پنجمین امام شیعیان به باقرالعلوم بهخوبی پرده از حقیقت وجودی آن حضرت و نقش گرانسنگی که در تاریخ اسلام و تشیع ایفا کردهاند، برمیدارد؛ نقشی که در تاریخ، کتمانکردنی نیست و باید همه علما درمقابل علم ایشان زانوی ادب به زمین بزنند. بهمناسبت فرارسیدن سالروز شهادت امام محمدباقر (ع) در گفتوگو با حجتالاسلاموالمسلمین ابراهیم بهاری، درباره دستاوردهای آن امام بزرگوار و منزلت و جایگاه بزرگ علمی ایشان به گفتوگو پرداختهایم.
امامباقر (ع) همانطور که از نام شریفشان مشخص است، بارزترین خصلتشان، جهادی بود که بعد از واقعه عاشورا و در آن خفقان بسیار پیچیده و سخت بنیزبیر، بنیمروان و بنیامیه انجام دادند و با اتفاقاتی که رقم زدند و با رفتارهای حسابشده، مسیری را در جامعه شیعه باز کردند که بزرگترین جهاد علمی در سایه آن در مدینهالنبی (ص) رقم خورد.
امامباقر (ع) چهره واقعی دین و احکام و حلال و حرام جامعه را بیان کردند؛ ایشان به جابربنیزیدجُعفی که از مدینه به کوفه آمده بود تا در محضر ایشان علوم را فرابگیرد، فرمودند: «تا در مدینه هستی، به کسی نگو برای کسب علم از محضر من به مدینه آمدهای». یعنی کسی حق نداشت برای کسب فیض علم به محضر اماممعصوم (ع) برسد.
راوی میگوید: امامباقر (ع) را دیدم که با دو غلام سیاهپوست خود در زمین زراعی مشغول کار بودند و به ایشان با حالتی عجیب عرض کردم: شما برای چه کار میکنید. حضرت پاسخی زیبا به من دادند و فرمودند: «کار میکنم که کارم برای مال به امثال تو نیفتد. خودم را از تو و مردم کفایت میکنم». امام باقر (ع) آگاهی جامعه را با رفتار و سیره عملی خود افزایش دادند؛ برای مثال در پاسخ برخی شبهات درباره معرفی مودت ائمه (ع) بهعنوان اجر رسالت پیامبر (ص)، فرمودند: پیامبر اکرم (ص) بهدلیل ارتباط خانوادگی، اجر مودت و دوستی را برای اهلبیت (ع) خود درخواست کردند و این هم خواست و انتخاب خدا بود.
از ائمه (ع) حدود ۶۰ هزار حدیث به دست ما رسیده که بیش از ۴۷ هزار حدیث از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و حدود ۱۲ هزار حدیث مربوط به دیگر اهلبیت (ع) است. این بزرگترین قدم حضرت باقرالعلوم (ع) بود و جامعه را آگاه کردند؛ چون جامعه بدون علم و آگاهی قطعا دچار فساد و تباهی و درگیریهای پیچیده میشود که گاهی فرهنگ، کسبوکار و اخلاق، یک جامعه را دگرگون میکند، لذا نوع آگاهی که امامین باقرین (ع) در جامعه ایجاد کردند، برای آن بود که افراد آن جامعه به درک و فهم لازم برسند.
ابنعساکر در «تاریخ دمشق» بهمنظور درک فضای جامعه آن روز نقل میکند: ابنعباس، از صحابی و شاگردان مبرز امیرالمؤمنین (ع)، برای جمعی از مؤمنان در مسجدالنبی (ص) حدیث نقل میکرد که در میانه سخن او، نافع بنازرق (دارای گرایش به خوارج) وارد شد و جلسه را برهم زد و گفت چرا از این مسائل پیشپاافتاده سخن میگویی؟ از توحید سخن بگو. سیدالشهدا (ع) که در آن جلسه حضور داشتند، فرمودند: اگر سؤالی درباره توحید داری، نزد من بیا و او عرض کرد: از خیر سؤال خود گذشتم؛ یعنی از ابنعباس میپذیرد و از امام (ع) نه!
امام باقر (ع) در تلاش بودند که جامعه در مسیر اخلاق حرکت کند و ارتقا بیابد. ایشان روایاتی دارند که برای امروز ما هم بسیار راهگشاست و جامعه را بهسمت بیداری و آگاهی سوق میدهد. امامباقر (ع) به معنای واقعی کلمه، همه علوم و فنون و آنچه لازمه جامعه شیعی بود، ارائه کردند و جامعه را به بلوغ و آگاهی حسابشده علمی و فرهنگی رساندند که باعث شد در دوران امامصادق (ع)، عالیترین حوزه علمیه شیعی در مدینه شکل بگیرد.
به تعبیر امامسجاد (ع)، در مدینه بعد از امامحسین (ع) و واقعه عاشورا، تعداد افرادی که سلامِ امام معصوم (ع) را پاسخ میدادند، به تعداد انگشتان دست نمیرسید! یعنی آنقدر سرد شده و فاصله گرفته بودند. برخی بهدلیل ترس از دستگاه حاکم، برخی بهدلیل دشمنی و عدهای هم از سر بیتفاوتی، لذا از همان زمان، امامسجاد (ع) و سپس امامباقر (ع) به تبیین جایگاه اهلبیت (ع) و محوریت آن حضرات پرداختند و تأثیر قرآن و ائمه (ع) در زندگی انسانها را عملی درس دادند و جامعه را متوجه آن حقیقت مطلق کردند.
درباره جهاد علمی امامباقر (ع)، بهترین سخن تعبیر حضرت امامصادق (ع) است که فرمودند: «شیعه تا پیش از ابوجعفر (حضرت باقر (ع))، مناسک حج و حرام و حلال خود را نمیشناخت، تااینکه آن حضرت به روی آنها بابی را گشود و احکام را بیان کرد، تاجاییکه اهلسنت هم نیازمند شیعیان شدند و از علومی که امام باقر (ع) به آنها یاد داده بودند، از شیعه بهره بردند». باید توجه داشت قبل از حضرت باقرالعلوم (ع)، علاوهبر خفقان و شرایط اجتماعی و سیاسی، فرصت برای ائمه (ع) نیز بهمنظور بیان حقیقت احکام و مناسک و حلال و حرام وجود نداشت.
قبل از اسلام، تعدادی از احکام وجود داشت؛ مثل حج که اسلام آنها را تکمیل کرد.
حلال و حرام الهی اگرچه در قرآن مطرح شده بود، جامه عمل به آنها پوشانده نشده بود؛ چنانکه در دوران اماممجتبی (ع) و امامحسین (ع)، پایبندی به این حلال و حرام وجود نداشت و برای همین حضرت سیدالشهدا (ع) قیام کردند؛ یعنی احکام بیان، اما تبیین نشده بود، تبیین یعنی آگاهیبخشی؛ نظیر آنچه برای مناسک حج تصریح شد و قبل از آن برهمریخته انجام میشد.
امامباقر (ع) در راستای همین تبیین و روشنگری فرمودند: «وقتی من از دنیا رفتم، ۱۰ سال در منا برای من اقامه عزا کرده، واقعه عاشورا و حقیقت تاریخ را بیان کنید». ایشان در شرح آیات، همه نقاط حلال و حرام، مکروه و مباح و استحباب را بیان و در جامعه درباره حکم شرعی، فهم و آگاهی کامل ایجاد کردند تا مبادا مرزهای حلال و حرام زیر پا گذاشته شود و این کار بزرگ حضرت باقرالعلوم (ع) برای جامعه اسلامی بود.