جای خالی راهپیمایی دهه آخر صفر در آثار نمایشی

در گرم‌ترین روز‌های سال به آخرین روز‌های ماه صفر رسیدیم؛ روز‌هایی که بنا بر سنتی سالیانه، جمعی از زائران با پای پیاده عازم زیارت حرم امام رضا (ع) می‌شوند. سنتی که به موازات و حتی مکمل راهپیمایی اربعین، حکم مهر پایانی بر دو ماه سوگواری بر اهل بیت (ع) دارد. ابعاد این راهپیمایی‌ها سال به سال گسترش می‌یابد و موضوع‌های فراوانی پیش روی اهل رسانه و فرهنگ قرار می‌دهد.

با اینکه سینماگران زیادی مانند مهدی فخیم زاده، رسول صدرعاملی، حمید نعمت ا...، مجید مجیدی، مهدی کرم پور، جواد مزدآبادی، بابک خواجه پاشا، بهروز شعیبی و... درباره امام رضا (ع) فیلم، سریال و مستند تولید کرده‌اند، همچنان راهپیمایی آخر صفر از چشمان تیزبین اکثر اهالی هنر مغفول مانده و آثار تولیدشده در این زمینه، مانند «یک قدم مانده تا بهشت» و «سلام بر علی، پسر موسی»، محدود و مهجورند. این حرکت و پویش مردمی که از دل‌ها برآمده، ظرفیت‌ها و در عین حال چالش‌هایی دارد. یکی از مهم‌ترین نکات این است که، چون این راهپیمایی در داخل ایران انجام می‌شود، برای بسیاری که شرایط سفر به خارج از کشور را ندارند، در دسترس‌تر است. از سوی دیگر، شرایط خدمات شهری و رفاهی در مشهد با کربلا و نجف قابل مقایسه نیست؛ بنابراین این راهپیمایی قابل کنترل‌تر و از نظر روحی و روانی، شرایط تثبیت  شده تری دارد.

چالش اینجاست که این راهپیمایی تا حدی زیر سایه راهپیمایی اربعین قرار گرفته، حال آنکه نوع، مقصد و حال وهوای هر زیارت متفاوت است. طبیعتا نحوه زیارت در نجف با کربلا یا سامرا و کاظمین- با اینکه همه در یک کشور هستند-فرق دارد. همین حس وحال درباره قم و مشهد نیز قابل لمس است. هرکدام از مقابر منوره، نحوه زیارت و حال وهوای خاص خود را دارند که قابل قیاس با یکدیگر نیستند؛ بنابراین نمی‌توان این هم پوشانی تقریبی را توجیهی برای کم کاری هنری دانست.

البته نکته حائز اهمیت این است که از یک سو، روایات کمتری درباره پیاده روی دهه آخر صفر وجود دارد و از سوی دیگر، شاید تنوع ملیتی زائران اربعین در این راهپیمایی دیده نشود؛ چراکه بیشتر زائران دهه آخر صفر از شهر‌های اطراف مشهد می‌آیند. با این حال، تفاوت‌ها چشمگیرند. تنوع خرده فرهنگ‌ها در خراسان بزرگ، با شهر‌های تاریخی و مؤثری مانند نیشابور، سبزوار، قوچان و... رنگین کمانی زیبا به فضای زائران می‌بخشد و جذابیت‌های ویژه‌ای ایجاد می‌کند.

این راهپیمایی با همین ویژگی‌های بومی، ظرفیت بالایی به هنرمندان و به ویژه هنرمندان خراسانی می‌دهد که اثری اختصاصی زادبوم خود، بسازند و با نمایش حس و حال زائران پیاده حرم امام رضا (ع) به ابعاد این رویداد وسعت بدهند. شاید برخی معتقد باشند اگر خود فیلم ساز ان در مسیر پیاده روی دهه آخر صفر حضور پیدا کنند می‌توانند اثری درخور بسازند، اما وقتی ساز و کاری برای ساخت فیلم فراهم نشود، اثری مناسب تولید نمی‌شود.

در ادامه حتما بخوانید پناه بردن هنر هفتم به بارگاه امام هشتم (ع) | فیلم نامه، آخرش خوش است!

برخی نهاد‌ها مانند شهرداری مشهد و آستان قدس رضوی، به عنوان میزبانان اصلی این رویداد، همواره دغدغه داشته‌اند که این راهپیمایی را در قالب آثار تصویری پوشش دهند؛ بنابراین نکته مهم این است که استعداد و علاقه فیلم سازان با همت و همراهی این نهاد‌ها ممزوج شود و تعاملی مستمر شکل بگیرد.

واقعیت این است که تولیدات رسانه‌ای در این موضوع نباید محدود به چند روز منتهی به شهادت امام رضا (ع) باشد. باید از سال قبل، با سوژه یابی و برنامه ریزی صحیح، سراغ ساخت آثاری متنوع رفت تا با عمق مناسب، ماندگاری بالایی داشته باشند.