چطور پرتقال‌ها رنگ می‌شوند؟ تزریق صنعتی یا واکس؟ | نکات کاربردی درباره انتخاب پرتقال سالم
پرتقال‌های نارنجیِ براق همیشه طبیعی نیستند؛ خیلی از آنها در کارخانه با رنگ مصنوعی غوطه‌ور می‌شوند تا سبزِ رسیده‌شان به رنگ دلخواه بازار درآید! آیا این فرآیند به سمی‌شدن پرتقال‌های ایرانی منجر می‌شود؟
به گزارش شهرآرانیوز؛ اخیراً اکبر یاوری، رئیس اتحادیه بارفروشان، گفته در ایران به برخی پرتقال‌ها رنگ صنعتی تزریق می‌شود و روسیه و ازبکستان امسال به‌جای ایران از مصر مرکبات خریدند چون پرتقال‌های ما رنگ شده و سمی هستند. اما آیا رنگ نارنجیِ درخشان و جذاب همه پرتقال‌های موجود در بازار مصنوعی است؟ واقعیت این است که در بسیاری از موارد، صنعت کشاورزی برای بهبود ظاهر میوه‌ها از روش‌های مصنوعی استفاده می‌کند. فرآیندی که نه با «تزریق» رنگ، بلکه با اعمال سطحی رنگ بر روی پوست میوه انجام می‌شود. این روش، که عمدتاً در ایالات متحده (مانند فلوریدا و تگزاس) رایج است، ریشه در زیست‌شناسی گیاهان و نیازهای بازار دارد. اما روش‌هایی هم هستند که در آنها پرتقال به صورت ناایمن و خطرناک رنگ‌آمیزی می‌شود.
چرا پرتقال‌ها گاهی سبز می‌مانند؟
پرتقال‌ها میوه‌هایی گرمسیری هستند و رنگ پوست آنها تحت تأثیر آب و هوا قرار دارد. در مناطق سردتر، مانند شمال ایران، شب‌های خنک پاییزی باعث تخریب کلروفیل (رنگدانه سبز) در پوست میوه می‌شود و کاروتنوئید‌ها (رنگدانه‌های نارنجی طبیعی) ظاهر می‌شوند؛ درست مانند تغییر رنگ برگ‌ها در پاییز. اما در مناطق گرمسیری، جایی که دما همیشه بالاست، کلروفیل باقی می‌ماند و پرتقال‌های رسیده همچنان سبز به نظر می‌رسند. این میوه‌ها کاملاً رسیده و شیرین هستند، اما مصرف‌کنندگان اغلب سبز بودن را با نارس‌بودن اشتباه می‌گیرند.
راز رنگ نارنجی پرتقال‌ها: تزریق رنگ صنعتی یا جادوی طبیعت؟
برای حل مشکل رنگ سبز پرتقال‌ها، کشاورزان ابتدا میوه‌ها را با گاز اتیلن (C₂H₄) – هورمونی طبیعی که در میوه‌های رسیده تولید می‌شود – در اتاق‌های کنترل‌شده قرار می‌دهند. این گاز کلروفیل را تخریب می‌کند و رنگ زرد یا نارنجی کم‌رنگ طبیعی را آشکار می‌سازد. اما گاهی این کافی نیست، و اینجاست که رنگ مصنوعی وارد میدان می‌شود.
روش‌های قانونی و صنعتی رنگ‌آمیزی پرتقال
روش طبیعی: پرتقال‌ها را در اتاقی با گاز اتیلن (هورمون طبیعی گیاه) قرار می‌دهند. کلروفیل تجزیه می‌شود و رنگ نارنجی واقعی ظاهر می‌گردد. این روش کاملاً بی‌خطر است.
روش آمریکایی (Citrus Red No. ۲): در آمریکا، پوست پرتقال را با رنگ خوراکی مجاز (فقط روی پوست) اسپری یا غوطه‌ور می‌کنند. این رنگ فقط برای پرتقال‌های تازه است و روی پوست می‌ماند و داخل میوه هیچ رنگی نمی‌رود.
رنگ مورد استفاده Citrus Red No. ۲ (CR۲) نام دارد، یک رنگ مصنوعی قرمز-نارنجی که از سال ۱۹۵۶ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای رنگ‌آمیزی پوست پرتقال مجاز شده است. این رنگ یک کارسینوژن گروه ۲ B (احتمالاً سرطان‌زا) محسوب می‌شود، اما مطالعات نشان می‌دهد که مقدار آن بسیار کم (کمتر از ۲ ppm) و فقط روی پوست است، نه داخل میوه. برای مثال، برای رسیدن به سطوح خطرناک، باید روزانه پوست ۱۰۰۰ کیلوگرم پرتقال بخورید!
فرآیند رنگ‌زدن پرتقال‌ها
این فرآیند در کارخانه‌های بسته‌بندی انجام می‌شود:
آماده‌سازی میوه: پرتقال‌ها پس از برداشت، شسته و رنگ سبز آنها با گاز اتیلن حذف می‌شوند تا کلروفیل از بین برود.
اعمال رنگ: میوه‌ها در یک امولسیون (مخلوط آب و روغن) حاوی CR۲ غوطه‌ور می‌شوند. این امولسیون با سورفکتانت‌های غیرآیونی تهیه شده و میوه‌ها روی نوار نقاله حرکت می‌کنند. رنگ گرم (حدود ۴۹ درجه سانتی‌گراد) به مدت ۲-۴ دقیقه روی میوه پاشیده می‌شود تا به طور یکنواخت جذب پوست شود.
خشک کردن و بسته‌بندی: پس از رنگ‌آمیزی، میوه‌ها خشک و برای بازار آماده می‌شوند. در فلوریدا، شدت رنگ با سیستم رنگی Munsell کنترل می‌شود تا بیش از حد نباشد.
این روش نه‌تنها ظاهر میوه را بهبود می‌بخشد، بلکه از فساد جلوگیری می‌کند، زیرا pH بالا (بیش از ۹) و دمای گرم باکتری‌هایی مانند E. coli را از بین می‌برد.
هرچند FDA این رنگ را ایمن می‌داند، اما برخی تحقیقات روی حیوانات نشان‌دهنده تشکیل تومور است. به همین دلیل، ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا و آریزونا استفاده از CR۲ را ممنوع کرده‌اند.
جالب است بدانید که تحقیقات جدید به سمت جایگزین‌های طبیعی می‌رود؛ مثلاً عصاره آناتو (از دانه‌های گیاهی) که می‌تواند رنگ نارنجی طبیعی ایجاد کند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که این عصاره می‌تواند جایگزین مناسبی برای CR۲ باشد.
واقعیت‌های علمی و فنی: آیا تزریق رنگ به پرتقال ممکن است؟
متأسفانه برخی باغداران برای فروش سریع‌تر، پرتقال‌های نارس را زودتر از موعد (مثلاً از مهرماه) برداشت می‌کنند. برای نارنجی‌کردن آنها از رنگ صنعتی غیرخوراکی (مثل رنگ پارچه یا پلاستیک) استفاده می‌کنند. البته این مورد بسیار کم اتفاق می‌افتد. گاهی هم میوه را در آب گرم حاوی رنگ غوطه‌ور می‌کنند یا واکس براق می‌زنند.
اما ادعای رئیس اتحادیه بارفروشان این است که «بازار پر از پرتقالی است که به آن رنگ صنعتی تزریق شده و خوردنش مثل سم است!»
تزریق دستی یا حتی صنعتی رنگ به هزاران میوه نارس (از مهرماه) زمان‌بر و پرهزینه است. هر میوه کوچک باید سوراخ شود، رنگ مایع (که معمولاً غلیظ و ویسکوز است) تزریق شود، و سپس پخش شود؛ بدون اینکه میوه پوسیده یا نشت کند. درواقع به دلیل هزینه بسیار بالا، تزریق رنگ به پرتقال اتفاق نمی‌افتد، هرچند نمی‌توان صددرصد آن را انکار کرد، اما بسیار نادر است. در عوض، روش‌های صنعتی ارزان‌تر مثل غوطه‌وری یا پاشش استفاده می‌شود.
سوراخ سرنگ باعث ورود باکتری، قارچ و هوا به داخل میوه می‌شود، که پرتقال نارس (با pH اسیدی ≈۳٫۵) را سریع پوسانده و غیرقابل فروش می‌کند. رنگ‌های صنعتی (مثل اپوکسی یا آلکیدی) هم در محیط اسیدی میوه تخریب می‌شوند و رنگ یکدست ایجاد نمی‌کنند.
تاکنون هیچ عکس، ویدئو یا گزارش رسمی از «تزریق رنگ به پرتقال» منتشر نشده است.
به نظر می‌رسد آنچه واقعاً در ایران اتفاق می‌افتد برداشت زودهنگام و رنگ‌آمیزی سطحی (نه تزریقی) است. برخی باغداران/دلالان برای فروش سریع‌تر، پرتقال‌های نارس را از مهرماه برداشت می‌کنند، چون بار زیاد است و قیمت پایین می‌آید. اما برای «نارنجی کردن»، از روش‌های سطحی و غیرتزریقی استفاده می‌کنند:
گاز اتیلن (C₂H₄): هورمون طبیعی رسیدن میوه، که در اتاق‌های کنترل‌شده (گرمخانه) اعمال می‌شود. این گاز کلروفیل سبز را تخریب کرده و رنگ زرد/نارنجی طبیعی را آشکار می‌کند. این روش ایمن و استاندارد است ودر تمام کشور‌ها استفاده می‌شود.
حرارت و سورتینگ: میوه‌ها در دستگاه‌های گرم (۴۵–۵۰ درجه سانتی‌گراد) قرار می‌گیرند تا رنگ تغییر کند.
واکس یا رنگ سطحی: گاهی واکس خوراکی یا مواد شیمیایی ملایم (نه صنعتی) روی پوست پاشیده می‌شود تا براق شود. جهاد کشاورزی این را ممنوع کرده و مراکز سورتینگ را تعطیل می‌کند. (خبرگزاری کشاورزی ایران)
واکنش‌ها به رنگ مصنوعی میوه‌ها و سابقه اخبار مشابه
در گذشته هم گزارش‌هایی مبنی بر «رنگ‌آوری مصنوعی» مرکبات (پرتقال) منتشر شده‌اند و نگرانی‌ها درباره استفاده از مواد شیمیایی در میوه‌ها وجود داشته است؛ برای مثال، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه باغداران چندسال پیش گفته پرتقال‌های کاملاً نارنجی (در زمان غیرموسم رسیده) ممکن است «رنگ‌آوری مصنوعی» شده باشند.
سال ۱۳۹۶ مجتبی شادلو، رئیس اتحادیه باغداران، گفته بود که پرتقال‌هایی که «نارس برداشت شده و سپس در معرض گرمای زیاد قرار داده می‌شوند» رنگ‌شان تغییر می‌کند، و پرتقال‌هایی که به این شکل «رنگ شده‌اند» اسید بیشتری دارند.
همچنین در خبر‌های قدیمی، معاون بازرسی سازمان حمایت گفته بود «مواد شیمیایی مورد استفاده در رنگ‌آمیزی مرکبات» می‌تواند سلامت مصرف‌کننده را به خطر بیاندازد.
چگونه پرتقال سالم بخریم؟ + نکات کاربردی
پرتقال کمی سبز یا زرد طبیعی بخرید (به‌خصوص پرتقال شمال در آبان و آذر).
اگر رنگ پرتقال خیلی براق و یکدست نارنجی بود، به پوست آن دست بکشید و اگر رنگ به دستتان ماند، رنگ‌دار است.
پوست را خوب بشویید یا کلاً بکنید.
پوست پرتقال رنگ‌شده را هرگز نخورید (مثلاً در مربا، شربت یا چای پوست پرتقال) چون در این صورت مقدار رنگ مصرفی به‌طور معناداری بالا می‌رود.
از میوه‌فروشی‌های معتبر خرید کنید.
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
