مقایسه‌ ی بازی‌های دیروز و امروز از نگاه کودکان

غزاله حسین پور | شهرآرانیوز؛ تا به حال فکر کرده اید بعضی چیز‌ها با تولّدمان همراه با ما به زندگی‌ می‌آیند و اصلاً نمی‌شود آن‌ها را فراموش کرد؟ یکی از این چیز‌های خوب و دوست داشتنی که همه‌ی ما با آن خاطره‌ها داریم بازی است. هر کودکی در هرکجای دنیا، چه سردسیر چه گرمسیر، کوهستانی یا صحرایی، که زندگی کند، به صورت ذاتی می‌خواهد با هرچه اطراف اوست سرگرم شود. بازی‌ها از نخست با ما بوده اند. کودکان نخستین هم دوست داشته اند عروسکی چوبی داشته باشند و گاهی خاک بازی کنند یا اینکه ۲ گروه شوند و با هم در غار «شکار و شکارچی بازی» کنند! به هر حال، بازی‌ها جزو فرهنگ هر کشور یا هر قوم و منطقه به شمار می‌آید.

فرهنگ ایران نیز مملو از بازی‌های جذاب و گوناگون است. بیش از ۱۵۰ نوع بازی سنّتی در ایران وجود دارد که با گذر زمان و تغییر شکل زندگی، به فراموشی سپرده شده اند. جالب است بدانید که از دهه‌ی ۴۰ تا ۹۰، رفته رفته از هیاهو و هیجان بازی‌ها کاسته شد به طوری که از یک قل دوقل، هفت سنگ و الک دولک به سرگرمی‌های رایانه‌ای و الکترونیکی رسیدیم. بله، رشد جمعیت، آپارتمان نشینی و ایجاد شیوه‌های جدید زندگی شهری دیگر به کودکان اجازه‌ی فعالیت‌های پرجنب وجوش را نمی‌دهد. به سراغ تعدادی از کودکان رفتیم تا نظر آن‌ها را درباره‌ی بازی‌های موردعلاقه شان و تفاوت بازی‌های گذشته و امروز بیشتر بدانیم.

امیرحسین نه ساله است. به نظر او کودکان نسل‌های قدیم در نبود تلویزیون و وسایل الکترونیکی، بیشتر با چوب و سنگ و خاک سرگرم بوده اند و کمی بعدتر، بازی‌های پرهیجانی مثل قایم باشک، گرگم به هوا، فوتبال و ... انجام می‌دادند و تحرک داشتند، درحالی که کودکان امروزی متفاوت اند و بیشتر وقت خود را با رایانه و تبلت می‌گذرانند.

این دانش آموز پایه‌ی سوم می‌گوید با بازی‌های قدیمی مثل اسم فامیل، وسطی، گرگم به هوا و یک مرغ دارم از طریق خانواده، معلّم‌ها و دوستانش آشنا شده است. امیرحسین درباره‌ی سرگرمی‌های امروزی دانش آموزان در مدرسه می‌گوید: «ما در کلاس، بازی‌های فکری و نوشتنی و در حیاط مدرسه، بازی‌های پرهیجان انجام می‌دهیم. نبود تلفن همراه و رایانه در مدرسه باعث می‌شود دانش آموزان جنب وجوش بیشتری داشته باشند.»

امیرحسین ادامه می‌دهد: «من طرف دار بازی‌های قدیمی هستم، چون بیشتر سرم را گرم می‌کنند. حتّی با دوستانم بازی‌های سنّتی درست می‌کنیم و از این کار لذّت می‌بریم.»
با اینکه فاطمه ۱۱ سال دارد، به بازی‌های زمان پدر و مادرش بیشتر علاقه‌مند است. او که اسم فامیل، هفت سنگ، گرگم به هوا و یک قل دو قل را از خانواده آموخته است، درباره‌ی تفاوت سرگرمی‌های سنّتی و جدید توضیح می‌دهد: «بازی‌های قدیمی جنب وجوش، هیجان و خنده‌ی بیشتری دارند، امّا بازی‌های رایانه‌ای جدید این طور نیستند. به همین علّت، من دسته‌ی اوّل را بیشتر دوست دارم و اصلاً اهل بازی‌های الکترونیکی نیستم.»

این دانش آموز پایه‌ی پنجم که مدّعی است تعداد کمی از دوستانش وقت خود را با تبلت و بازی‌های رایانه‌ای می‌گذرانند، بیان می‌کند: «من و هم سنّ وسالانم در مدرسه بازی‌هایی مانند لی لی، قایم باشک و اسم فامیل بازی انجام می‌دهیم. به نظر من، سرگرمی‌های امروزی نکته‌ی مثبتی ندارند، امّا ممکن است از نظر دیگران این طور نباشد.

مهدیس که در پایه‌ی چهارم تحصیل می‌کند و ده ساله است، آشنایی کمی با بازی‌های نسل‌های گذشته دارد، امّا لی لی و هفت سنگ را از خانواده و دوستانش آموخته است و بازی می‌کند.
به گفته‌ی او، بیشتر دوستانش بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای انجام می‌دهند، امّا خودش سرگرمی‌های سنّتی را می‌پسندد. او درباره‌ی علّت علاقه اش به این دسته از بازی‌ها توضیح می‌دهد: «سرگرمی‌های قدیمی از این نظر بهترند که ما را به تحرّک و جنب وجوش وامی دارند و لازم نیست یک جا بنشینیم.»
مهدیس اضافه می‌کند: «ما در مدرسه لی لی و قایم باشک بازی می‌کنیم، امّا با آمدن رایانه و تلفن همراه، بچّه‌ها بیشتر به سمت آن‌ها کشیده می‌شوند درحالی که استفاده‌ی زیادی از این وسایل موجب سردرد و ضعیفی چشم‌ها می‌شود.»

هفت سنگ یکی از بازی‌هایی بود که در روزگار دور، بچّه‌های محل را دور هم جمع می‌کرد. تنها ابزار این بازی یک توپ و تعدادی سنگ چیده شده روی هم است. در این بازی، بازیکنان به ۲ گروه مهاجم و مدافع تقسیم می‌شوند و توپ در اختیار گروه مهاجم قرار می‌گیرد. آن‌ها باید از فاصله‌ی چندمتری، سنگ‌های چیده شده را سرنگون کنند، سپس دوباره آن‌ها را روی هم بچینند. در همین فاصله، گروه مدافع توپ را برمی دارد و اعضای گروه مهاجم را هدف می‌گیرند تا نتوانند سنگ‌ها را به حالت قبل بازگردانند. اگر توپ به همه‌ی اعضا برخورد کند، گروه مدافع برنده می‌شود. در واقع، تیمی که سنگ‌ها را سرنگون کرده است، باید برای بازسازی آن تلاش کند. پیام مهمّ بازی بازسازی و آبادانی و اتّحاد را به بچّه‌ها آموزش می‌دهد.

«کبدی» یا «زو» یکی از بازی‌های محلی ایران و هندوستان است که تولّد آن به ۴۰۰۰ سال قبل بازمی گردد. این بازی که روزگاری در کوچه‌ها میان بچّه‌ها رواج داشت، امروزه از طرف کمیته‌ی بازی‌های آسیایی، ورزش شناخته می‌شود و در مسابقات حاضر است. زو به این صورت است که افراد به ۲ گروه گرگ و برّه تقسیم می‌شوند. سپس یک نفر از گرگ‌ها با گفتن و کشیدن کلمه‌ی «زو» به سمت برّه‌ها می‌رود و یکی از آن‌ها را لمس می‌کند. اگر برّه‌ها بتوانند گرگ را تا زمانی که برای گفتن «زو» نفس کم بیاورد نزد خود نگه دارند، او را جزو گروه خود می‌کنند. این بازی که در قالب ورزش حرفه‌ای قوانین بیشتر و سخت تری دارد، مهارت، چابکی، استقامت، حضور ذهن و جرئت زیادی می‌طلبد، در عین سادگی، بسیار جذّاب و مهیّج است.