گزارشی از واکنش‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره نامزدی «ظریف» در ۱۴۰۰

به گزارش شهرآرانیوز؛ محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، یکشنبه ۱۳ مهر در گفت‌وگویی با روزنامه کارگر، بار دیگر تأکید کرد که در انتخابات ۱۴۰۰ شرکت نخواهد کرد. او دراین‌باره گفت: هرگز عافیت‌طلب نبوده‌ام و نیستم. اگر عافیت‌طلب بودم، دنبال برجام نمی‌رفتم. قبل از اینکه آقای دکتر روحانی، کاندیدای ریاست جمهوری سال۹۲ شود، گفته بودم که هرکس در ایران، پرونده هسته‌ای را حل کند، قربانی خواهد شد و نه قهرمان. پس لازم است دوباره تأکید کنم که علت شرکت‌نکردنم در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ از سر عافیت‌طلبی نیست، آن هم درمقابل ملتی که با همه وجودم خود را شرمنده‌اش می‌دانم.

 

ظریف در ادامه این گفتگو افزود: امروز شما فقط باید ذهن تئوری توطئه داشته باشید تا تقارن برخی اقدامات آقایان در ایران مقارن با تلاش آمریکا برای جلوگیری از برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را تجزیه و تحلیل و درک کنید! خب چرا؟ فقط به خاطر اینکه ظریف کاندیدای ریاست‌جمهوری نشود؟ خیالتان راحت باشد؛ نمی‌شوم. بگذارید کارم را انجام دهم.

 

این نخستین بار نیست که ظریف به‌صراحت، حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری را رد می‌کند و از مخالفانش می‌خواهد در کار او سنگ‌اندازی نکنند. تا چند هفته پیش، بسیاری بر این باور بودند که او به‌دلیل تمایل‌نداشتن شخصی نامزد انتخابات نخواهد شد؛ اما این روز‌ها با اینکه موضع شخصی ظریف تغییر نکرده است، به یک گزینه محتمل برای انتخابات تبدیل شده و پیشنهاد و دعوت از او برای حضور در کارزار انتخابات درحال جدی‌شدن است. دراین‌باره محمدرضا خباز، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، گفته است: این احتمال وجود دارد که آقای ظریف نامزد ریاست جمهوری بشود. هرچند او در زمان برجام به دلیل فشار‌هایی که نیرو‌های تندرو می‌آوردند قسم خورد که در ریاست جمهوری نامزد نشود، در عالم سیاست هیچ چیزی غیرمنتظره نیست و ممکن است بیاید.

اصولگرایان به پیروزی خود در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ خوش‌بین و مطمئن هستند. با اینکه اصلاح‌طلبان گزینه‌های زیادی را مطرح می‌کنند، اصولگرایان هیچ‌یک از آن‌ها را رقیب جدی نمی‌دانند، البته به‌جز ظریف. وقتی نام ظریف می‌آید، مخالفان جدی دولت برافروخته می‌شوند و فراموش می‌کنند که تا لحظاتی پیش، خود را پیروز قطعی میدان ۱۴۰۰ می‌دانستند. دراین‌راستا محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا، در واکنش به کاندیدانشدن ظریف در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در توئیتی نوشت: هرچه ظریف می‌گوید در انتخابات ۱۴۰۰ نخواهم بود، دلواپسان وحشتشان کم نمی‌شود. دلیلش روشن است. نظرسنجی‌های دلواپسان نشان می‌دهد حتی در یک مشارکت متوسط هم ظریف، خطر بزرگی است برای ما اصولگراها.
اما چرا اصولگرایان از ظریف هراس دارند؟ این پرسش را می‌توان از منظر‌های مختلف پاسخ داد.

 

صادق زیباکلام، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در گفتگو با «نامه‌نیوز» دراین‌باره گفته بود: ظریف همواره ضمن وفاداری به آرمان‌های انقلاب و اسلام، کاملا فردی معتدل و میانه‌روست و مردم این نکته را در نظر می‌گیرند که او با یک نامزد تندرو جبهه پایداری خیلی فاصله دارد. پس تنها کسی که پایداری و احمدی‌نژادی‌ها، نامزدی او را جدی می‌گیرند و درباره این مسئله نگران هستند، ظریف است والا درباره هیچ‌یک از چهره‌های اصلاح‌طلب کوچک‌ترین نگرانی ندارند، چون می‌دانند از ناحیه آن‌ها هیچ خطری شانس پیروزی اصولگرایان را تهدید نمی‌کند. ظریف مسلط به زبان انگلیسی است، وجه تحصیل‌کرده و حالت روشنفکری بارزی دارد و پیشینه اجتماعی او با خیلی از اصلاح‌طلبان فرق می‌کند.

 

ضمن آنکه ارتباط خوب ظریف با شهید حاج قاسم سلیمانی نیز شاید مزید بر علت شود تا بخشی از بدنه اصولگرایی، زمان انتخابات به‌سوی او متمایل شوند. قدرت فن بیان ظریف هم هنگام مناظرات انتخاباتی می‌تواند برای رقیب چالش ایجاد کند. اما احتمال اقبال عمومی به ظریف، موضوعی نیست که تنها اصلاح‌طلبان بر آن تأکید کنند؛ حتی چهره سیاسی اصولگرا و شناخته‌شده‌ای همچون عباس سلیمی‌نمین در گفت‌وگویی با «نامه‌نیوز» باور دارد که ظریف مناسب‌ترین گزینه اصلاح‌طلبان است. به همه این‌ها باید این نکته مهم را افزود که ظریف در بزنگاه‌های مهمی، مفتخر به تأیید و حمایت رهبر معظم انقلاب شده است.

اینکه اصلاح‌طلبان، اعتدالگرایان و دیگر حامیان آنان برای انتخابات ریاست‌جمهوری آتی درنهایت سراغ ظریف خواهند رفت یا نه، هنوز محل تردید است. در آخرین اظهارنظر، حسین نورانی‌نژاد، سخن‌گوی حزب اتحاد ملت ایران اسلامی، در گفتگو با «برنا» درباره این موضوع که بسیاری به‌ویژه اصولگرایان، ظریف را به‌عنوان کاندیدای اصلاح‌طلبان مطرح می‌کنند، گفت: این گمانه‌زنی‌ها اتفاقی طبیعی است که در آستانه هر انتخاباتی شکل می‌گیرد؛ بدین‌گونه که برخی گمانه‌زنی می‌کنند و گمانه‌زنی‌های خود را به‌عنوان خبر منتشر می‌کنند. بخشی نیز جنگ روانی یک جریان علیه جریان دیگر درقالب خبرسازی است تا از آن فیدبک دریافت کند. همچنین ممکن است یک جریان برای جریان مقابل کاندیداتراشی کند یا اینکه تلاش کند کاندیدایی را بسوزاند.

 

این گمانه‌زنی‌ها جزو بحث‌هایی نیست که بتوان به‌عنوان اخبار قطعی روی آن تکیه کرد، بلکه بیشتر، از منظر گمانه‌زنی، شایعات و جنگ روانی در آستانه انتخابات، باید به آن نگاه کرد. به‌جز نظر مساعد برخی چهره‌های اصلاح‌طلب درباره نامزدی ظریف در انتخابات ۱۴۰۰، او گزینه مورد‌حمایت دولت نیز هست؛ همان گونه‌که چندی پیش حسام‌الدین آشنا درباره نامزدی ظریف در انتخابات به «اندیشه پویا» گفته است: دکتر ظریف هم دارای اقبال عمومی است و هم زبان عام و خاص را می‌داند و اگر بتواند با خود کنار بیاید، می‌تواند وارد عرصه انتخابات شود.

به‌طورکلی می‌توان گفت که موافقان حضور ظریف در‌میان اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان باور دارند که به‌دلیل محبوبیت این شخصیت سیاسی بین نخبگان سیاسی و مردم، او دارای سرمایه اجتماعی است. این حدس و گمان مبتنی‌بر آن است که او درعین‌حال که در جریان اصلاحات تعریف نمی‌شود، وجوه مشترک زیادی با این جریان دارد و ممکن است اصلاح‌طلبان بتوانند با او به توافقی نهایی دست یابند.

 

از سوی دیگر، اصلاح‌طلبان می‌توانند با حمایت از چنین شخصیتی، تن به ائتلاف با نیرویی کاملا اصولگرا ندهند تا دیگر متهم به استفاده از «نامزد اجاره‌ای» نشوند و از این بابت هم در‌میان افکار عمومی، مسئولیت کمتری متوجه آن‌ها خواهد شد. درنتیجه ظریف همچنان یک احتمال بسیار قوی برای انتخابات ۱۴۰۰ است و می‌تواند روحی تازه بر کالبد فرسوده اصلاح طلبان بدمد و منتفی‌دانستن حضور وی به‌دلیل تمایل‌نداشتن خودش، باتوجه‌به پیچیدگی‌های دنیای سیاست، کمی دور از ذهن است.